عایشه سومین همسر پیامبر(ص) و دختر ابوبکر است. عایشه جایگاهی با فضیلت نزد اهل‌سنت دارد. اختلافات او با امام علی(ع) و نقش او در جنگ جمل در مقابل علی(ع)، باعث شده مورد انتقاد شیعیان قرار گیرد.

عایشه از زنان سرآمد صدر اسلام شناخته می‌شود که حافظ قرآن بوده و در زمینه‌های حدیثی و فقهی و سیاسی فعالیت می‌کرده است. از وی حدود بیش از دو هزار حدیث نقل شده است.

اماکنی منسوب به عایشه در مدینه وجود دارد. مشهورترین آن، محل زندگی عایشه با پیامبر بوده که مدفن پیامبر است. ستونی در مسجدالنبی نیز به نام عایشه شناخته می‌شود. مسجد تنعیم در مکه نیز به نام عایشه مشهور بوده است. عایشه در کنار دیگر همسران پیامبر در بقیع دفن است.

زندگی‌نامه

عایشه دختر ابوبکر، از همسران پیامبر (ص) است.[۱][۲] وی سومین همسر پیامبر (ص) می‌باشد که بعد از وفات حضرت خدیجه (س) و پس از ازدواج پیامبر (ص) با سوده، به عقد پیامبر (ص) درآمد.[۳] در سن عایشه هنگام ازدواج با پیامبر اختلاف است.[۴].[۵].[۶] مورخان عمدتاً وی در سن هفت سالگی در مکه به عقد پیامبر (ص) درآمد و در سن نه سالگی به خانه پیامبر رفت.[۷][۸] اما برخی گزارش‌ها دلالت دارد که عایشه در سن ۱۳ تا ۱۷[۹] یا سن ۱۷ تا ۲۰ سال با پیامبر ازدواج کرد.[۱۰] عایشه در سال ۵۷ق یا ۵۸ق.[۱۱].[۱۲][۱۳] یا ۵۹ق درگذشت[۱۴] و نماز بر او را ابوهریره خواند.[۱۵]

اختلاف با امام علی(ع)

عایشه پس از پیامبر (ص) در زمان خلافت پدرش ابوبکر و پس از وی در زمان حکومت عمر، و حتی نیمهٔ اول از خلافت عثمان، از طرفداران جدی حکومت وقت به‌شمار می‌رفت.[۱۶] وی در نیمه دوم خلافت عثمان از او ناراضی شد، ولی پس از قتل عثمان خونخواه او شد و در جنگ جمل در مقابل امام علی شرکت داشت.[۱۷] عایشه در جنگ جمل شکست خورد و امام علی(ع) او را با احترام به مدینه بازگردانید.[۱۸].[۱۹] از این تاریخ تا شهادت امام علی، عایشه در مدینه سکونت گزید و پای از آن بیرون ننهاد.[۲۰] عالمان شیعه به دلیل مواضع تند عایشه در مقابل علی به ویژه نقشش در جنگ جمل او را نکوهش کرده‌اند.[۲۱] همچنین گفته شده عایشه مانع خاک‌سپاری امام حسن(ع) در کنار پیامبر گردید.[۲۲]

جایگاه

عایشه از چهره‌های سرشناس در زمینه‌های مختلف سیاسی، کلامی، حدیثی و فقهی در زمان صدر اسلام به شمار می‌رود.[۲۳] درباره عایشه گفته شده وی فقیه،[۲۴] ادیب[۲۵] حافظ قرآن[۲۶] و زنی سخنران[۲۷] و تیزهوش بوده[۲۸] و حافظه‌ای نیرومند[۲۹] داشته است. اهل سنت فضایل زیادی بر او نوشته‌اند.[۳۰][۳۱].[۳۲] وی روایات بسیاری از رسول اکرم (ص) نقل کرده و در شمار مکثرین حدیث قرار گرفته است؛[۳۳] چنان‌که گفته شده بعد از رحلت پیامبر(ص) وی مرجع علمی صحابیان بوده است.[۳۴] .[۳۵][۳۶] روایات عایشه، در همه صحاح اهل‌سنت، ذکر شده‌اند. او پس از ابوهریره و ابن عمر، بیشترین حجم روایات را از پیامبر(ص) نقل کرده است. شمار احادیث او را بیش از دو هزار حدیث دانسته‌اند.[۳۷]

احادیثی از عایشه نیز درباره مسجدالحرام و مکان‌های دیگر مانند بقیع نقل شده است؛ از جمله در حدیثی از عایشه نقل شده است که پیامبر به بقیع می‌رفت و برای مدفونان آن طلب استغار می‌کرد.[۳۸]

مسجد تنعیم

مسجد تنعیم از مکان‌هایی است که به عنوان میقات عمره مفرده معین شده است. زمانی این مسجد به نام مسجد عایشه هم شهرت یافت؛ زیرا رسول خدا (ص) به او دستور داده بود تا از این محل مُحْرِم شود. کتیبه‌ای برجای‌مانده است که بازسازی این مسجد را در سال ۳۱۰ توسط مقتدر عباسی نشان می‌دهد. در این کتیبه نام مسجد، مسجد عائشه آمده است.[۳۹]

حجره شریفه

طبق نظر مشهور، محل دفن پیامبر(ص) در حجره عایشه (محل زندگی پیامبر با عایشه) در مسجد النبی است. بعدها ابوبکر و عمر بن خطاب، خلیفه دوم، هم در همانجا دفن شدند.[۴۰]

استوانه عایشه

این ستون از ستون‌های روضة النبی است که از سوی منبر پیامبر(ص) و قبر شریف رسول خدا (ص) ستون سوم به شمار می‌آید.[۴۱] و کنار محراب فعلی قرار دارد. به دیگر سخن، استوانه عایشه وسط استوانه‌های اصلی قرار دارد و میان آن تا منبر پیامبر (ص) دو ستون و میان آن و قبر شریف نیز دو ستون و نیز میان قبله تا محراب کنونی دو ستون فاصله است و از هر طرف سومین ستون به شمار می‌آید و در کنار ستون توبه و سَریر قرار دارد. در وجه نام‌گذاری آن اختلاف است. مشهور آن است که چون عایشه درباره فضیلت نماز گزاردن کنار آن روایتی از پیامبر (ص) گزارش کرده، به این نام خوانده شده است. شاید هم به این سبب باشد که عایشه از آن خبر داده و مکانش را معین کرده است.[۴۲][۴۳]

بقعه عایشه در بقیع

عایشه بنا به وصیت خود در بقیع و در کنار سایر زنان پیامبر دفن شد.[۴۴].[۴۵] مقبره اش در نزدیکی مقبره مزار جابر بن عبدالله است.[۴۶] یکی از پادشاهان عثمانی به نام سلطان سلیمان خان بن سلیم شاه در سال ۹۵۰ق بقعه و مرقد عایشه را مرمت کرد و توسعه داد.[۴۷] یکی از سیاحان ترک در دوره عثمانی که به بقیع سفر کرده به نام اولیا چلپی در سفرنامه خود گزارشی از بقعه عایشه آورده است.[۴۸]

پانویس

  1. شناخت‌نامه حدیث، ص۱۴۷.
  2. «بازپژوهشی در سنّ عایشه هنگام ازدواج با پیامبر»، ص۲۶.
  3. «تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی»، ص۴۸.
  4. الطبقات الکبری، ج۸، ص۴۶ و ص۴۷.
  5. شناخت‌نامه حدیث، ص۱۴۷.
  6. تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۳۵، ص۲۲۷.
  7. «تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی»، ص۴۸.
  8. «بازپژوهشی در سنّ عایشه هنگام ازدواج با پیامبر»، ص۲۵.
  9. الصحیح من سیرة النبي الأعظم (ص)، ج۳، ص۲۸۷.
  10. «بازپژوهشی در سنّ عایشه هنگام ازدواج با پیامبر»، ص۳۷.
  11. «بازپژوهشی در سنّ عایشه هنگام ازدواج با پیامبر»، ص۲۷.
  12. شناخت نامه حدیث، ص۱۴۸.
  13. تاریخ پیامبر اسلام، ص۵۸.
  14. نقش عایشه در تاریخ اسلام، ج۱ ص۴۶.
  15. دانشنامه بقیع شریف، ص۴۴۹.
  16. نقش عایشه در تاریخ اسلام، ج۱، ص۴۵.
  17. شناخت‌نامه حدیث، ص۱۴۷.
  18. نقش عایشه در تاریخ اسلام، ج۱، ص۴۶.
  19. دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۴، ص۴۱۵.
  20. نقش عایشه در تاریخ اسلام، ج۱، ص۴۶.
  21. دانشنامه بقیع شریف، ص۴۴۹.
  22. دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۴، ص۴۱۵.
  23. «تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی»، ص۴۲.
  24. تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۳۵، ص۲۳۳ تا ص۲۳۵.
  25. شناخت‌نامه حدیث، ص۱۴۸.
  26. «تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی»، ص۴۳.
  27. دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ج۴، ص۵۱۳.
  28. نقش عایشه در تاریخ اسلام ج۱، ص۴۷.
  29. «تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی»، ص۴۸.
  30. دانشنامه بقیع شریف، ص۴۴۹.
  31. تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۳۵، ص۲۳۳ تا ص۲۳۵.
  32. سیر أعلام النبلاء، ج۲، ص۱۴۰ و ص۱۴۱.
  33. «تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی»، ص۴۲.
  34. «تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی»، ص۴۲.
  35. تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، ج۳۵، ص۲۳۳ تا ص۲۳۵.
  36. شناخت‌نامه حدیث، ص۱۴۸.
  37. شناخت‌نامه حدیث، ص۱۴۹.
  38. آثار اسلامی مکه و مدینه، جعفریان، ص۳۴۷.
  39. آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۱۷۲.
  40. آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۲۷۸.
  41. دانشنامه حج و حرمین شریفین، ص۳۸۰.
  42. دانشنامه حج و حرمین شریفین، ج۲، ص۳۸۱.
  43. آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۲۶۴.
  44. نقش عایشه در تاریخ اسلام، ج۱، ص۴۶.
  45. «خفتگان در بقیع (۱۳)»، ص۴۹.
  46. دانشنامه بقیع شریف، ص۱۵۴.
  47. دانشنامه بقیع شریف، ص۴۴۹.
  48. دانشنامه بقیع شریف، ص۱۵۴.

منابع

  • آثار اسلامی مکه و مدینه، جعفریان، رسول، تهران، مشعر، ۱۳۹۰ش.
  • «بازپژوهشی در سنّ عایشه هنگام ازدواج با پیامبر»، جلالی لیقوان، رضا، میرسپاه، اکبر، تاریخ اسلام در آیینه پژوهش، شماره ۲، سال پانزدهم، پاییز و زمستان ۱۳۹۷ش.
  • تاریخ پیامبر اسلام، محمد، آیتی، محمد ابراهیم، تجدیدنظر و اضافات: گرجی، ابوالقاسم، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۹۱ش.
  • تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، حافظ مزی، یوسف بن عبد الرحمن، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۶ق.
  • «تبیین نقش و جایگاه علمی عایشه بنت ابوبکر در حوزه علوم قرآن و حدیث براساس روایات و منابع تاریخی»، قاسم‌زاده، افتخار، فقه و تاریخ تمدّن، شماره ۲، ۱۴۰۱ش.
  • «خفتگان در بقیع (۱۳)»، نوایی، علی اکبر، میقات حج، شماره ۷۹، بهار 1391ش.
  • دانشنامه حج و حرمین شریفین، سامانی، سید محمود،
  • دانشنامه بقیع شریف، نوری، محمد، قم، صحیفه خرد، ۱۳۹۴ش.
  • دانشنامه امیرالمؤمنین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، محمدی ری‌شهری، محمد، مترجم: مسعودی، عبدالهادی، قم، دار الحدیث، ۱۳۸۹ش
  • سیر أعلام النبلاء، ذهبی، محمد بن احمد، بیروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۴ق.
  • شناخت‌نامه حدیث، محمدی ری‌شهری، محمد، قم، دار الحدیث، ۱۳۹۷ش.
  • الصحیح من سیرة النبي الأعظم (ص)، عاملی، جعفر مرتضی، بیروت، دارالهادي، ۱۴۱۵ق.
  • الطبقات الکبری، ابن سعد، محمد بن سعد، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.
  • نقش عایشه در تاریخ اسلام، عسکری، مرتضی، مترجم: سردارنیا، عطاء محمد، مؤسسه علمی فرهنگی علامه عسکری، ۱۳۹۰ش.