بلاط

بَلاط: زمین‌های پیرامون مسجدالحرام و مسجدالنبی

واژه‌شناسی

بلاط به زمین صاف و سخت و نیز سنگ یا آجری که با آن زمینی را فرش کرده‌اند، گویند.^[۱]این نام بر زمین‌های صاف و هموار پیرامون مسجدالحرام^[۲] و همچنین زمین‌های پیرامون مسجدالنبی اطلاق شده است.^[۳]

بلاط مسجدالنبی

بلاط در پیرامون مسجدالنبی از وسعت و شهرت بیشتر برخوردار بوده است. برخی فاصله مسجدالنبی تا بازار مدینهرا بلاط نامیده‌اند.^[۴] البته این زمین فقط بخشی از بلاط است. بلاط از غرب تا نزدیک خانه عباس بن عبدالمطلب در بازار مناخه، از شرق تا خانه مغیرة بن شعبه در سر راه بقیع، از شمال تا بوستان ابوطلحة بن سهل انصاری در پشت مسجدالنبی، و از جنوب تا خانه عثمان بن عفان را شامل می‌شد.^[۵]

خانه برخی از صحابه پیامبر هم‌چون سعد بن ابی‌وقاص، عثمان بن عفان، عمر بن خطاب، صهیب بن سنان، ابوهریره و عمار یاسر در پیرامون بلاط قرار داشت.^[۶] در روزگار پیامبر(ص) از برخی قسمت‌های بلاط برای نگهداری موقت شتران و از بخشی نیز برای خواندن نماز میت^[۷] استفاده می‌‌کردند. بر پایه گزارشی، پیامبر(ص) دو یهودی را که مرتکب زنا شده و خواستار اجرای حکم بر اساس شریعت یهود بودند، به پشتوانه حکم تورات در بلاط سنگسار کرد.^[۸] نیز به علت مجاورت خانه عثمان با بلاط، از حضور شورشیان بر ضد عثمان (35ق.) در آن جا گزارش شده است.^[۹]

بعدها این زمین به دستور مروان بن حکم، حکمران معاویة بن ابی‌سفیان در مدینه میان سال‌های 42 تا 48ق. سنگفرش شد. سپس معاویه، مروان را فرمان داد تا باقی زمین‌های نزدیک مسجد را سنگفرش کند.^[۱۰]

احکام بلاط

با گسترش مسجد در دوره‌های پس از پیامبر، قسمت‌هایی از بلاط درون مسجد قرار گرفت. بر همین اساس، برخی فقیهان بلاط را جزء مسجد دانسته و ازاله نجاست از آن را واجب شمرده‌اند.^[۱۱] قسمت‌هایی از بلاط تا سده نهم ق. باقی بوده و سمهودی از آن یاد کرده است.^[۱۲] عبدالقدوس انصاری با آوردن شواهدی مدعی شده که بقایای بلاط یاد شده تا سال 1353ق. برجای مانده است.^[۱۳]

پانویس

↑ العین، ج7، ص431؛ لسان العرب، ج7، ص264، «بلط.
↑ رحلة ابن جبیر، ص57؛ شفاء الغرام، ج1، ص379.
↑ احسن التقاسیم، ص30؛ معجم البلدان، ج1، ص477؛ تاج العروس، ج10، ص203، «بلط.
↑ معجم ما استعجم، ج1، ص271.
↑ تاریخ المدینه، ج1، ص16؛ وفاء الوفاء، ج2، ص248.
↑ سنن ابن ماجه، ج1، ص412؛ السنن الکبری، ج3، ص309؛ وفاء الوفاء، ج2، ص251-253.
↑ المعالم الاثیره، ص52؛ مدینه‌شناسی، ص121؛ فرهنگ اعلام جغرافیایی، ص80-81.
↑ صحیح البخاری، ج8، ص22؛ فتح الباری، ج12، ص114؛ مستدرک الوسائل، ج1، ص18.
↑ الطبقات، ج3، ص67؛ تاریخ ‏الاسلام، ج3، ص446.
↑ آثار المدینه، ص145.
↑ عمدة القاری، ج13، ص22.
↑ وفاء الوفاء، ج2، ص248-251.
↑ آثار المدینه، ص146.

منابع

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل بلاط.

احسن التقاسیم: المقدسی البشاری (م. 380ق.)، قاهره، مکتبة مدبولی، 1411ق.

آثار المدینة المنوره: عبدالقدوس الانصاری، المدینه، المکتبة السلفیه، 1393ق.

تاج العروس: الزبیدی (م. 1205ق.)، به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، 1414ق.

تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (م. 748ق.)، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، 1410ق.

تاریخ المدینة المنوره: ابن شبّه (م. 262ق.)، به کوشش شلتوت، قم، دار الفکر، 1410ق.

رحلة ابن جبیر: محمد بن احمد (م. 614ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م.

سنن ابن ماجه: ابن ماجه (م. 275ق.)، به کوشش محمد فؤاد، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1395ق.

السنن الکبری: البیهقی (م. 458ق.)، بیروت، دار الفکر.

شفاء الغرام: الفاسی (م. 832ق.)، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1421ق.

صحیح البخاری: البخاری (م. 256ق.)، بیروت، دار الفکر، 1401ق.

الطبقات: خلیفة بن خیاط (م. 240ق.)، به کوشش زکار، بیروت، دار الفکر، 1414ق.

عمدة القاری: العینی (م. 855ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

العین: خلیل (م. 175ق.)، به کوشش المخزومی و السامرائی، دار الهجره، 1409ق.

فتح الباری: ابن حجر العسقلانی (م. 852ق.)، بیروت، دار المعرفه.

فرهنگ اعلام جغرافیا: محمد محمد حسن شراب، ترجمه: شفیعی، قم، مشعر، 1386ش.

لسان العرب: ابن منظور (م. 711ق.) ، قم، ادب الحوزه، 1405ق.

مدینه‌شناسی: سید محمد باقر نجفی، 1364ش.

مستدرک الوسائل: النوری (م. 1320ق.) ، بیروت، آل البیت:، 1408ق.

المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار القلم، 1411ق.

معجم البلدان: یاقوت الحموی (م. 626ق.) ، بیروت، دار صادر، 1995م.

معجم ما استعجم: عبدالله البکری (م. 487ق.) ، به کوشش السقاء، بیروت، عالم الکتب، 1403ق.

وفاء الوفاء: السمهودی (م. 911ق.) ، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، 2006م.

[1] العین، ج7، ص431؛ لسان العرب، ج7، ص264، «بلط.

[2] رحلة ابن جبیر، ص57؛ شفاء الغرام، ج1، ص379.

[3] احسن التقاسیم، ص30؛ معجم البلدان، ج1، ص477؛ تاج العروس، ج10، ص203، «بلط.

[4] معجم ما استعجم، ج1، ص271.

[5] تاریخ المدینه، ج1، ص16؛ وفاء الوفاء، ج2، ص248.

[6] سنن ابن ماجه، ج1، ص412؛ السنن الکبری، ج3، ص309؛ وفاء الوفاء، ج2، ص251-253.

[7] المعالم الاثیره، ص52؛ مدینه‌شناسی، ص121؛ فرهنگ اعلام جغرافیایی، ص80-81.

[8] صحیح البخاری، ج8، ص22؛ فتح الباری، ج12، ص114؛ مستدرک الوسائل، ج1، ص18.

[9] الطبقات، ج3، ص67؛ تاریخ ‏الاسلام، ج3، ص446.

[10] آثار المدینه، ص145.

[11] عمدة القاری، ج13، ص22.

[12] وفاء الوفاء، ج2، ص248-251.

[13] آثار المدینه، ص146.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]