رباط ابن‌منده
رباط ابن‌منده، قدیمی‌ترین کاروان‌سرای تاریخی شهر مکه است که اطلاعات آن در منابع تاریخی مضبوط است و توسط محمد بن اسحاق بن منده اصفهانی، در زمانی پیش از سال 395 ساخته شده است.
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | محمد بن اسحاق بن منده اصفهانی |
| تأسیس | قبل از سال 395 هجری |
| کاربری | وقف برای اقامت حاجیان اصفهانی و هر مسلمان نیازمند |
| مکان | شهر مکه، موازی سردر شمالی مسجدالحرام |
| نام‌های دیگر | رباط برهان طبری |
رباط‌ها در مرحله نخستِ رونق و گسترشِ خود، اساساً دژهایی نظامی بودند که در نقاط سوق الجیشی مرز سرزمین‌های مسلمین ساخته می‌شدند، اما از قرن چهارم به بعد یک رباط، نهادی عام‌المنفعه بود که توسط انسانی خیّر ساخته شده بود تا وسایل آسایش و راحتی را برای مسافران مسلمان، فقرا و در راه ماندگانی فراهم کند که عموماً صوفی بودند.
این رباط موازی سردر شمالی مسجدالحرام و دقیقاً مجاور دارالندوه‌ای که در قرن سوم توسط عباسیان به حرم اضافه شد، قرار داشته است.
کهن‌ترین رباط ویرایش
قدیمی‌ترین رباطی که اطلاعات آن در منابع تاریخی مضبوط است، توسط محمد بن اسحاق بن منده اصفهانی، در زمانی پیش از سال 395 ساخته شده است.
ابن منده حافظ، مفسر و نگارندة آثار زیادی در تفسیر قرآن بود که سفرهای متعددی به اقصی نقاط جهان اسلام داشت و در طول عمر خویش با 1600 تن از علمای اسلامی ملاقات کرد.[۱]
موقعیت جغرافیایی ویرایش
این رباط موازی سردر شمالی مسجد و دقیقاً مجاور دارالندوه‌ای که در قرن سوم توسط عباسیان به حرم اضافه شد، قرار داشته است. درِب رباط، کنار درب دارالندوه بود که روبه‌روی بازار سویقه قرار داشت. بازاری که در امتداد خیابانی به همین نام، در شمال حرم، بسط یافته بود.[۲]
وقف‌نامه ویرایش
کتیبه وقفیه‌ای بر بالای آستانه در آن قرار داشته و در این کتیبه ذکر شده بود که این بنا برای اقامت هر حاجی اصفهانی، به مدت چهل روز در هر سال، و در طول 10 ماه دیگر سال، برای هر مسلمان نیازمند بدون سرپناه، به مدت 20 روز رایگان است.
تغییر نام ویرایش
بر مبنای اطلاعات فاسی، این بنا پس از قرن نهم به «رباط برهان طبری» تغییر نام داده و شهرت ابراهیم بن یعقوب بن ابی‌بکر طبری مکی، که محدث و فقیهی مشهور در مکه بود، بر این بنا نهاده شده است.[۳] اما دلیل این امر روشن نیست.
وضعیت کنونی ویرایش
امروزه به غیر از آنچه در برخی منابع تاریخی آمده، هیچ نشان و مدرکی از آثار این رباط یافت نمی‌شود زیرا در اثر طرح‌های بازسازی و نوسازی بافت شهر مکه، تمامی آثار برجا مانده از این بنا توسط وهابیت از بین رفته است.
پانویس ویرایش
منابع ویرایش
- الوافی بالوفیات: صفدی، خ‍ل‍ی‍ل بن ای‍ب‍ک، 1949، استانبول.
- العبر فی خبر من غبر: ذهبی، شمس الدین، 1960، کویت.
- العقد الثمین فی تاریخ البلد الأمین: فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، 1959م، قاهره.
- شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام: فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، 1985م، بیروت.
- تحصیل المرام من تاریخ بلد الحرام: فاسی، تقی الدین محمد بن احمد، 2013م، ریاض.