زیارت وداع
زیارت وداع، هنگام بازگشت از زیارت قبور ائمه(ع) انجام می شود و برای برخی از امامزادگان نیز ذکر شده است. این وداع نشانه ی احترام به صاحب قبر و علاقه ی زائر به اوست. زیارت وداع در سیره ی اهل بیت(ع) دیده شده است. امام حسین(ع) و امام رضا(ع) از مزار حضرت محمد(ص) وداع کرده‌اند. اهل بیتِ امام حسین(ع) نیز از قبر وی وداع کرده‌اند. محتوای این زیارت، سلامِ خداحافظی، آرزوی زیارتِ دوباره و ذکر نیکی‌های صاحب قبر است.
چیستی
زیارت وداع، پس از پایان یافتن زیارت قبور ائمه(ع) و هنگام بازگشت از آن قبور انجام می شود. این زیارت برای معصومان(ع) و برخی از امامزادگان مانند عباس بن علی(ع)، بیان شده است.[۱] زیارت وداع را مستحب دانسته‌اند.
فلسفه
خداحافظی هنگام پایان دیدار، نشانه ی احترام به طرف مقابل است و ترک آن بی‌ادبی شمرده می‌شود. اگر فردِ دیدار شده، مورد علاقه ی شخص باشد، جدایی از او سخت می شود؛ بنابراین با آروزی دیدار دوباره خودش را امیدوار می کند و از خدا می خواهد بار دیگر به دیدار او برسد. همین حالت‌ها در زیارت وداعِ قبور ائمه(ع) نیز وجود دارد.
محتوا
محتوای این زیارت، سلامِ خداحافظی، آرزوی زیارت دوباره و ذکر فضایل و نیکی‌های صاحب مزار است.
سلامِ خداحافظی
یکی از مفاهیم موجود در زیارت‌های وداع، سلام فرستادن برای صاحب مزار است. همانطور که رسم عرب، سلام، هنگام خداحافظی است. برای نمونه، زائر در زیارت وداع حضرت محمد(ص)[۲] ، ائمه ی بقیع(ع)،[۳] امام علی(ع)[۴] ، امام کاظم(ع)[۵]، امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع)[۶] به آن‌ها سلام می‌فرستد.
آرزوی زیارت دوباره
زائر در فرازی از زیارت وداع از خدا می خواهد، زیارتِ او آخرین زیارتِ عمرش نباشد. این فراز در بسیاری از زیارت‌های وداع آمده است؛ برای نمونه: زیارت وداعِ پیامبر(ع) که از امام صادق(ع) نقل شده،[۷] زیارت وداع امام علی(ع)،[۸] امام حسین(ع)،[۹] امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع).[۱۰] زائر در برخی از زیارت‌های وداع پس از این فراز از خدا می خواهد اگر مرگ مانع زیارت دوباره ی او شد، با معصومان(ع) محشور شود.[۱۱]
بیان فضایل و مناقب
در زیارت وداع، فضیلت‌ها و نیکی‌های صاحب قبر بیان شده است. زیارت و زیارت وداع از این نظر یکسانند.
در سیره معصومان(ع)
در سیره ی اهل بیت(ع) وداع از مزار پیامبر(ص) و دیگر ائمه(ع)، دیده شده است.
وداع امام حسین(ع) از مزار پیامبر(ص)
امام حسین(ع) از مزار حضرت محمد(ص) وداع کرد. این وداع هنگامی بود که می‌خواست از مدینه به مکه سفر کند؛ سفری که به کربلا ختم شد. سید بن طاووس وداعِ وی را اینگونه نقل می کند: «امام حسین(ع) شب آخری که در مدینه بود، کنار مزار پیامبر(ص) به دعا و زیارت و نماز پرداخت. نزیک سحر، سر بر قبر پیامبر(ص) گذاشت و در خواب، حضرت محمد(ص) را دید که مشتاق دیدار او بود؛ پس خداحافظى كرد و از حرم بيرون رفت.»[۱۲]
وداع اسرای کربلا از مزار امام حسین(ع)
اهل بیت امام حسین(ع)، از بدن و قبر وی در کربلا وداع کردند. آن‌ها پس از شهادت او در روز عاشورا مأموران سپاه کوفه را قسم دادند که آنان را از کنار قتلگاه امام حسین(ع) عبور دهند؛ تا از بدن وی خداحافظی کنند.[۱۳] در بازگشت از شام به مدینه نیز از راهنمای کاروان خواستند از راه کربلا برود؛ تا قبر امام حسین(ع) و دیگر شهیدان کربلا را زیارت و با آنان وداع کنند.
وداع امام رضا(ع) از مزار پیامبر(ع)
امام رضا(ع) در آستانه‌ی سفرِ اجباری‌اش از مدینه به خراسان، از مزار حضرت محمد(ص) وداع کرد. او چندين بار با قبر پیامبر(ص) خداحافظی كرد و دوباره به نزد قبر برگشته و با صداى بلند گريه كرد.
پانوشت
- ↑ مفاتیح الجنان، بخش زیارات.
- ↑ اسلام علیک؛ مفاتيح الجنان، اواخر بخش زيارت حضرت رسول(ص).
- ↑ استودعكم الله و اقرء عليكم السلام. مفاتیح الجنان، زیارت ائمه ی بقی
- ↑ السلام عليك و رحمة الله وبركاته؛ مفاتیح الجنان، ذکر وداع امیرالمؤمنین(ع).
- ↑ السلام عليك يا مولاى يا اباالحسن و رحمة الله و بركاته؛ مفاتیح الجنان، زیارت وداع کاظمین(ع).
- ↑ سلام بر شما دو تن كه ولى خداييد؛ مفاتیح الجنان، زیارت امام عسکریین(ع).
- ↑ لاجعله الله آخر تسليمى عليك؛ مفاتيح الجنان، زيارت حضرت رسول(ص).
- ↑ خداوندا اين را آخرين زيارت من از اين آستان قرار مده؛ مفاتیح الجنان، اعمال حرم امام حسین(ع).
- ↑ لا جعله الله آخر العهد منى لزيارتك؛ مقتل الحسين، ص ١۴٧؛ فرهنگ جامع سخنان امام حسين (عليه السلام)، ص ٣٢۵.
- ↑ خداوندا... اين زيارت را آخرين زيارت ما از حرم اين دو امام قرار مده؛ مفاتیح الجنان، زيارت امام عسكريين (ع).
- ↑ ...و اگر آخرين زيارتم بود، مرا بااين پيشوايان محشور گردان؛ اعمال حرم امام حسین(ع).
- ↑ لهوف، ص180.
- ↑ لهوف، ص ٢۴۴.
منابع
- لهوف، سید بن طاووس.
- مفاتیح الجنان، عباس قمی.
- مقتل الحسین، مقرم.