خان مصلی
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| تأسیس | سده ۱۳قمری |
| مکان | با فاصله ۵۱ کیلومتر، در شمال شرقی شهر نجف |
| مشخصات | |
| مساحت | بیش از ۲۰ متر مربع |
| وضعیت | غیر فعال، آثاری از آن باقیمانده |
| معماری | |
| بازسازی | ۱۸۹۰م (۱۳۰۷ق) |
خان مصلی، با فاصله ۵۱ کیلومتر، در شمال شرقی شهر نجف، محلی برای استراحت مسافران بین نجف و کربلا بوده است. ساخت آن در سده سیزده قمری صورت گرفته و اکنون (۱۴۲۶ق) بقایایی از آن موجود است.
درباره خان مصلی
خان مصلی، با فاصله ۵۱ کیلومتر، در شمال شرقی شهر نجف قرار دارد.[۱] این بنا که در سده سیزده قمری ساخته شده، محلی برای استراحت مسافران بین نجف و کربلا بوده است. بنابر گزارشی از سال ۱۹۱۱میلادی، خان مصلی متشکل از سه کاروانسرا و شش قهوه‌خانه بوده است.[۲]
سازنده
در نام سازنده آن اختلاف است. حسن بن احمد مرزه (متوفی۱۳۰۵ق)[یادداشت ۱]، محمدحسین خان اصفهانی (متوفی۱۲۳۹ق)[یادداشت ۲] و نجیب پاشا،[یادداشت ۳] را به عنوان سازنده خان مصلی نام برده‌اند. برخی بین سه قول، جمع کرده، معتقدند بنای اولیه را محمدحسین خان به انجام رساند و حسن بن احمد مرزه بازسازی کرده، و کاروانسرای دیگری کنار آن ساخت. نجیب پاشا کاروانسرایی که حسن بن احمد مرزه ساخته بود را بازسازی کرد.[۶] ممکن است هر یک از این افراد، بخشی از مجموعه را در زمان‌های مختلف ساخته باشند.
علت نامگذاری
این کاروانسرا به خان مصلی مشهور شد، زیرا وقتی مسافران، هنگام صبح، پیاده از نجف حرکت می‌کردند، موقع اذان ظهر به خان مصلی می‌رسیدند و هنگامی که بعد از ظهر حرکت می‌کردند، هنگام اذان مغرب به این کارونسرا می‌رسیدند؛ بنابراین نماز را در این کاروانسرا می‌خواندند.[۷] کسانی که نجیب پاشا را سازنده خان مصلی معرفی می‌کنند، معتقدند وی پیش از رسیدن به نجف در مکانی برای نماز ایستاد و همانجا بنای این کاروانسرا را گذارد؛ به همین دلیل به خان مصلی معروف شد.[۸]
از نگاه جهانگردان
جان پیترزِ جهان‌گرد، در سال۱۸۹۰م (۱۳۰۷ق)، از خان مصلی، هنگام ترمیم و بازسازی آن، دیدن کرده است.[۹] واموسیل، یکی دیگر از گردشگران اروپایی و حسن حکیم[یادداشت ۴]، خان مصلی را ساختمانی مستطیل شکل، احاطه شده با دیوارهای بلند آجری که درِ آن به سمت مشرق باز می‌شود، توصیف کرده‌اند.[۱۰]
اکنون
بر پایه آخرین گزارش در سال ۱۴۲۶ق، بقایای این کاروانسرا که خود شامل دو کاروانسرای کنار هم هستند، وجود دارد. مساحت آن بیش از ۲۰ متر مربع بوده و آثاری از آشپزخانه و ایوان‌های آجری که پناهگاهی برای مسافران بوده، دیده شده است.[۱۱]
پانوشت
- ↑ پایگاه رسمی آستان قدس علوی.
- ↑ النجف الاشرف مدينة العلم و العمران، ص۶١
- ↑ ثورة النجف، ص۴۸.
- ↑ النجف الاشرف مدینة العلم و العمران، ص۶۱.
- ↑ فی بلاد الرافدین، ص۸۲.
- ↑ منزلگاههای راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره۷، ص۶۹.
- ↑ پایگاه رسمی آستان قدس علوی.
- ↑ فی بلاد الرافدین، ص۸۲
- ↑ Nippur or Explorations and adventures on the Euphrates, Volume II, page: 330.
- ↑ فرات الاوسط، ص۶۲.
- ↑ منزلگاههای راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره۷، ص۶۹.
- ↑ وی تاجری بود که برای ادای نذرش یک سوم اموالش را به این امر اختصاص داد.[۳]
- ↑ او که از نزدیکان شاه قاجار و صدراعظم محمدعلی شاه، این کاروانسرا را ساخت و حسن بن احمد مرزه آن را تجدید بنا کرد. [۴]
- ↑ وی که والی بغداد بود در سال ۱۲۵۸ق این بنا را ساخت. [۵]
- ↑ وی در روز پنج شنبه ۱۴ رجب ۱۴۱۹ق. از خان مصلی دیدن کرده است.
منابع
- الفرات الاوسط رحلة و صفیة و دراسات تاریخیة، الو اموسیل، ترجمه صدقی حمدی و عبدالمطلب عبدالرحمن داود، مجمع العلمی العراقی، بغداد، بی‌تا.
- فی بلاد الرافدین صور و خواطر، دارور لیدی، ترجمه فؤاد جمیل، مطبعة شفيق، بغداد، ۱۹۶۱م.
- النجف الاشرف مدینة العلم و العمران، محمدکا‌ظم بن کا‌تب طریحی، دارالها‌دی، بیروت، ۱۴۲۳ق.
- Nippur or Explorations and adventures on the Euphrates , John punnett peters , New York, London : G. P. Putnam'ssons, 1897.