تربت
تربت امام حسین(ع)، خاکی است که از اطراف قبر امام حسین(ع) برداشته می‌شود. محدوده برداشتن آن را از ۲۰ ذراع تا ۵ فرسنگ گفته‌اند. فقیهان شیعه خوردن آن را به اندازه کم به نیت شفا جایز و حفظ احترام آن را واجب دانسته‌اند. روایات، آن را ایمن بخش و شفادهنده معرفی کرده‌اند. دیگر کاربردهای آن ساخت تسبیح، سجده‌گاه، برداشتن کام نوزاد و دفن همراه میت معرفی شده است.
تربت امام حسین(ع) در برخی از مقاطع تاریخ به رنگ خون درآمده است.
محدوده
تربت از اطراف قبر امام حسین(ع) برداشته می‌شود. در روایات درباره محدوده برداشتن تربت، فاصله‌های گوناگون از قبر امام حسین(ع) ذکر شده است؛ مانند ۲۰ ذراع[۱]، ۱ میل (۱۸۰۰متر)، [۲] و ۵ فرسنگ.[۳] برخی از فقیهان معتقدند همه روایات درست است؛ با این توضیح که هر چه خاک، به قبر امام حسین(ع) نزدیک‌تر باشد ارزش و کارایی آن بیشتر است.[۴]
حلال بودن
فقیهان شیعه، خوردن هر گونه خاكى را حرام دانسته‌اند، به جز تربت امام حسین(ع) كه خوردن اندكى از آن را برای شفا گرفتن جايز دانسته‌اند.[۵] خوردن آن بیشتر از یک نخود جایز نبوده[۶] و برای شفا یافتن به اندازه سر مورچه کافی دانسته شده است.[۷]
واجب بودن حفظ احترام
فقیهان شیعه حفظ احترام تربت را لازم و بى احترامى به آن را مانند نجس کردن[۸] و انداختن آن در جایی که بی‌احترامی باشد حرام دانسته‌اند. اگر در جایی مانند چاهی بیافتد که به آن بی‌احترامی باشد و امکان بیرون آوردن آن نباشد، فقیهان تعطیل کردن چاه را در صورت امکان واجب دانسته‌اند.[۹]
کاربرد
تبرک
بوييدن تربت، بوسيدن، بر چشم و دیگر اعضای بدن مالیدن مستحب دانسته شده است.[۱۰]
برداشتن کام نوزاد
سفارش شده کام فرزندان با تربت امام حسین(ع) برداشته شود، زیرا مایه حفظ او از بلاهاست.[۱۱]
سجده‌گاه
فقیهان شیعه سجده بر تربت را در حال نماز مستحب دانسته‌اند.[۱۲] در برخی روایات گفته شده سجده بر تربت، حجاب‌های هفتگانه را کناره زده[۱۳] و تا زمین هفتم را نورانی می‌کند. [۱۴] امام صادق(ع)، جز بر تربت امام حسين(ع)، سجده نمى‌كرد.[۱۵] وی كيسه و دستمال زردى داشت كه در آن، تربت امام حسین(ع) نگه می‌داشت. هنگام نماز كه مى‌شد، همان را در جایگاه سجودش مى‌ريخت و بر آن سجده مى‌كرد.[۱۶]
تسبیح
به باور عالمان شیعه ذكر گفتن با تسبيحى كه از تربت امام حسین(ع) ساخته شده باشد مستحب است. همراه داشتن آن حتی اگر ذکری گفته نشود نیز مستحب دانسته شده است.[۱۷]
تاریخچه
پس از آنكه پيامبر(ص) تسبیحات معروف را به حضرت فاطمه(س) آموخت، او براى شمارش آن‌ها، تسبيحى از نخ پشمين ساخت که به شماره تکبیرها گره داشت، پس از شهادت حمزة بن عبدالمطلب، حضرت فاطمه(س) با خاک قبر او مهره‌هایی ساخت و به نخ کشید و با آن تسبيحات را مى‌گفت. مردم پس از آن همين گونه عمل كردند، هنگامی که امام حسين(ع) به شهادت رسيد، به خاطر ارزش بسیار تربت او، اين كار درباره تربت قبر او انجام گرفت. [۱۸]
ایمن بخشی
همراه داشتن تربت مایه‌ی حفظ از بلاها دانسته شده است.[۱۹]
شفا
خوردن هر گونه خاكى حرام است به جز تربت امام حسین(ع) كه خوردن اندكى از آن به نيّت شفا گرفتن جايز است.[۲۰] برای شفا گرفتن از تربت آدابی گفته شده است: خواندن دعای مأثور هنگام برداشتن تربت
- این دعا به منزله اجازه خواستن شمرده شده[۲۱] و اگر خوانده نشود نزدیک است خوردن تربت سودی نداشته باشد.[۲۲]
خواندن سوره قدر
- پس از برداشتن تربت و خواندن دعا و گذاشتن آن در صندوق خواندن سوره قدر سفارش شده است.[۲۳]
شناخت قدر و جایگاه امام حسین(ع)
- امام صادق(ع) شرط شفا یافتن بیمار توسط تربت را شناخت ارزش و جایگاه امام حسین(ع) دانسته است.[۲۴]
بوسه بر تربت و گذاشتن آن بر چشم و کشیدن آن بر بقیه بدن[۲۵] خواندن دعای مأثور پیش از خوردن تربت
- در این دعا طالب شفا نخست خدا را به تربت امام حسین(ع)، بقعه وی و موارد دیگر سوگند داده و از خدا می‌خواهد در آن، شفا، روزی و سلامتی قرار دهد.[۲۶]
نوشیدن آب و خواندن دعا پس از خوردن تربت
- در این دعا از خداوند روزی گسترده، علم پر بهره و شفا از هر بیماری خواسته شده است.[۲۷]
دفن همراه میت
مستحب است، هنگام دفن ميت مقدارى تربت همراه او گذاشته شده[۲۸] و با حنوط[یادداشت ۱] او نيز آمیخته شود.[۳۰]
در منابع اهل سنت
بر پایه برخی منابع اهل سنت، حضرت محمد(ص) مقداری خاک را که جبرئیل برایش آورده بود به همسرش ام سلمه داد و به رنگ خون درآمدن آن را نشانه کشته شدن امام حسین(ع) دانست.[۳۱] حاکم نیشابوری، عالم شافعی این روایت را ذکر کرده و آن را مطابق با شرط بخاری و مسلم ، و صحیح دانسته است.[۳۲] احمد بن حنبل، یکی از فقیهان چهارگانه اهل سنت در مسند خود از تربت امام حسین(ع) یاد کرده که پیامبر(ص) به امام علی(ع) داد و او بی‌اختیار به گریه افتاد.[۳۳]
به رنگ خون شدن تربت
عاشورای ۶۱ق
خاکی از کربلا که جبرئیل برای حضرت محمد(ص) آورده و او به همسرش ام سلمه داده بود، در عاشورای سال ۶۱ق هنگام شهادت امام حسین(ع) به رنگ خون درآمد.[۳۴]
عاشورای ۱۴۳۴ق
در آستانه ظهر عاشوراى١۴٣۴ق در موزه حرم امام حسين(ع) مقدارى از تربت امام حسین(ع) که در موزه به نمايش گذاشته شده بود، به رنگ خون در آمد و اين سرخى تا روز سيزدهم ادامه داشت.[۳۵] اين تربت از جمع آورى و آمیختن چند مورد خاک كه متعلق به قبر امام حسين(ع) بودند و نزد افرادى مورد اعتماد از شهر كربلا به صورت موروثى محافظت مى‌شدند، به دست آمده بود. اين تربت در هنگام مقتل‌‌خوانى در حرم به رنگ خون تازه درآمد.[۳۶] خبرنگاران، شماری از نمایندگان پارلمان عراق و معاون نخست‌وزیر وقت عراق در امور انرژی از این رویداد دیدن کردند.[۳۷] این رویداد توسط شبكه تلوزیونی كربلا كه با مديريت تولیت حرم امام حسین(ع) اداره مى‌شود، به صورت زنده پخش شد.[۳۸]
کتاب تربة الحسين وتحولها الى دم عبيط في يوم عاشوراء، سال ۱۴۳۵ق، یک سال پس از رویداد سرخ شدن تربت، توسط منشورات حسينية ديار الطف، در کربلا به چاپ رسید. این کتاب نوشته سید علی شهرستانی بوده و در آن با اشاره به قضیه سرخ شدن تربت در زمان ام سلمه همسر پیامبر(ص) به تکرار آن در زمان‌های دیگر استدلال شده است.[۳۹]
منابع
- احکام فقهی سفر زیارتی عتبات، محمدحسین فلاح زاده، تهران، مرکز تحقيقات حج، بی‌تا.
- بحار الأنوار، محمدباقر مجلسى(۱۱۱۰ق)، تحقیق و تصحیح جمعى از محققان، بیروت،دار إحياء التراث العربي، 1403ق.
- تحقیق و تصحیح على اكبر غفارى، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1413ق.
- توضیح المسائل، روح‌الله خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1391ش.
- الدعوات، سعيد بن هبة الله قطب الدين راوندى(573ق)، قم، انتشارات مدرسه امام مهدى(عج)، 1407ق.
- رياض المسائل في تحقيق الأحكام بالدلائل، سيد على بن محمد طباطبايى حائرى، تحقیق و تصحیح محمد بهره‌مند، محسن قديرى، كريم انصارى، على مرواريد، قم، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، 1418ق.
- العروة الوثقى فيما تعم به البلوى، سيد محمد كاظم طباطبايى يزدى، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، 1409ق.
- الكافي، محمد بن يعقوب كلينى(329ق)،تحقیق و تصحیح على اكبر غفارى و محمد آخوندى، تهران، دار الكتب الإسلامية، 1407ق.
- کامل الزیارات، جعفر بن محمد ابن قولویه، تصحیح غلامرضا عرفانیان یزدی، نجف، المطبعة المبارکة المرتضویة، ۱۳۵۶ق.
- كتاب المزار، محمد بن محمد مفيد(413ق)، تحقیق و تصحیح محمد باقر ابطحى، قم، كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد، 1413ق.
- المبسوط في فقه الإمامية، محمد بن حسن طوسى(460ق)، تحقیق و تصحیح سيد محمد تقى كشفى، تهران، المكتبة المرتضوية لإحياء الآثار الجعفرية، 1387ق.
- مختلف الشيعة في أحكام الشريعة، علامه حسن بن يوسف حلّى(726ق)،تحقیق و تصحیح گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، 1413ق.
- مسالك الأفهام إلى تنقيح شرائع الإسلام، زين الدين بن على عاملى شهيد ثانى(966ق)، تحقیق و تصحیح گروه پژوهش مؤسسه معارف اسلامى، قم، مؤسسة المعارف الإسلامية،1413ق.
- مستند الشيعة في أحكام الشريعة، مولى احمد بن محمد مهدى نراقى(1245ق)، قم، تحقیق و تصحیح گروه پژوهش مؤسسه معارف اسلامی، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، 1415ق.
- مسند الإمام أحمد بن حنبل، أحمد بن محمد بن حنبل الشيباني(241ق)، تحقیق شعيب الأرنؤوط، عادل مرشد و آخرون، إشراف عبد الله بن عبد المحسن التركي، بی‌جا، مؤسسة الرسالة، 1421ق.
- مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، محمد بن الحسن طوسى(460ق)، بیروت، مؤسسة فقه الشيعة، 1411ق.
- مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، محمد بن الحسن طوسى(460ق)، مؤسسة فقه الشيعة، بيروت، 1411ق.
- مقاله اعجاز تربت حسینی در عاشورای سال 91،فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۲، پاییز ۱۳۹۱ش.
- مكارم الأخلاق، حسن بن فضلطبرسى(قرن۶)، قم، الشريف الرضى، 1412 ق، 1370ش.
- من لا يحضره الفقيه، محمد بن على ابن بابويه(381ق)،
- وسائل الشيعة، محمد بن حسن حر عاملى(1104ق)، تحقیق و تصحیح مؤسسة آل البيت عليهم السلام، قم، مؤسسة آل البيت عليهم السلام، ۱۴۰۹ق.
- هداية الأمة إلى أحكام الأئمة عليهم السلام، محمد بن حسنشيخ حر عاملى(1104ق)، تحقیق و تصحیح آستان قدس رضوى، مشهد، بنياد پژوهشهاى اسلامى گروه حديث آستانة الرضوية المقدسة مجمع البحوث الإسلامية، 1414ق.
- ↑ مصباح المتهجد، ج۲، ص۷۳۲. کامل الزیارات، ص۱۱۲.
- ↑ وسائل الشيعه، ج ۱۴، ص ۵۱۳. کامل الزیارات، ص۲۷۵.
- ↑ من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۵۷۹.
- ↑ مسالک الافهام، ج۱۲، ص۶۸.
- ↑ مستند الشیعه فی احکام الشریعه، ج۱۵، ص۱۶۵؛ توضيح المسائل امام خمینی، م ٢۶٢٨
- ↑ کتاب المزار، ص۱۴۷؛ الدعوات للراوندي؛ ص 186، ح 515؛ مستند الشیعه فی احکام الشریعه، ج۱۵، ص۱۶۵.
- ↑ مصباح المتهجد للطوسي، ج۲، ص۷۳۲.
- ↑ العروة الوثقی، ج۱، ص۹۱؛ مختلف الشیعه، ج۱، ص۲۶۷.
- ↑ احکام فقهی سفر زیارتی عتبات، ج۱، ص۵۸.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۵۲۳؛ احکام فقهی سفر زیارتی عتبات، ج۱، ص۵۸.
- ↑ کامل الزیارات، ص۲۷۸؛ تهذیب الاحکام، ج۶، ص۷۴.
- ↑ وسائل الشيعة، ج5، ص365؛ هداية الأمة، ج2، ص237؛ العروة الوثقى، ج ۲، ص۵۹۳؛ توضيح المسائل امام خمینی، م ١٠٨٣.
- ↑ بحار الأنوار (چاپ بيروت)، ج ٨٢، ص ١۵٣ و ٣٣۴.
- ↑ من لا يحضره الفقيه، ج ١، ص ٢۶٨.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۵، ص۳۶۶؛ بحارالأنوار، ج٨٢، ص١۵٨.
- ↑ مصباح المتهجد ج2، ص733؛ الدعوات (للراوندي)، ص188.
- ↑ کتاب المزار، ص۱۵۰؛ مصباح المتهجد، ج2، ص735.
- ↑ كتاب المزار، ص۱۵۰؛ بحار الأنوار، ج ٨٢، ص٣٣٣ و ٣۴١.
- ↑ وسائل‌الشيعه، ج١١، ص۴٢٧.
- ↑ مستند الشیعه فی احکام الشریعه، ج۱۵، ص۱۶۵؛ توضيح المسائل امام خمینی، م ٢۶٢٨.
- ↑ مصباح المتهجد، ج۲، 734؛ الدعوات للراوندي، ص186 ح515.
- ↑ کتاب المزار، ص۱۴۷؛ مصباح المتهجّد، ج۲، ص734 ح 825، الدعوات للراوندي، ص186.
- ↑ مصباح المتهجّد، ج۲، ص734، الدعوات للراوندي، ص186.
- ↑ کتاب المزار، ص۱۴۳؛ الدعوات للراوندی، ص185.
- ↑ الأمالي للطوسي، ص318.
- ↑ الكافي، ج4، ص589.
- ↑ مصباح المتهجد، ج۲، ص733؛ مکارم الاخلاق، ص۱۶۷.
- ↑ المبسوط في فقه الإمامية، ج۱، ص۱۸۶.
- ↑ ریاض المسائل، ج۱، ص۳۹۱.
- ↑ هداية الأمة، ج۱، ص۲۷۳.
- ↑ معجم كبير طبرانى، ج٣، ص١٠٨.
- ↑ المستدرک علی الصحیحین، ج۴، ص۴۴۰.
- ↑ مسند احمد، ج۲، ص۷۷.
- ↑ معجم كبير طبرانى، ج٣، ص١٠٨.
- ↑ مقاله اعجاز تربت حسینی در عاشورای سال 91،فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۲، ص165.
- ↑ مقاله اعجاز تربت حسینی در عاشورای سال 91،فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۲، ص165.
- ↑ http://www.non14.net/38614/ خبرگزاری وکالة نون الخبریة
- ↑ مقاله اعجاز تربت حسینی در عاشورای سال 91،فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۱۲، ص165.
- ↑ http://www.non14.net/42757/ خبرگزاری وکالة نون الخبریة
خطای یادکرد: برچسب <ref> برای گروهی به نام «یادداشت» وجود دارد، اما برچسب متناظر با <references group="یادداشت"/> یافت نشد.