کربلاء فی ادب الرحلات (کتاب)

كربلاء فى ادب الرحلات، کتابی است به زبان عربی، تألیف سید عبدالصاحب نصرالله، که به شرح سفر ۵۸ نفر از بزرگان به کربلا و شرح زیارت آنان از حرم امام حسین(ع) پرداخته است. این کتاب در سال ۱۴۳۴ق‌. چاپ شده است.

کربلاء فی ادب الرحلات (کتاب)

پدید آورندگان
نویسنده	عبدالصاحب ناصر آل نصرالله
محتوا
موضوع	کربلا، عراق، تاریخ، سفرنامه‌ها
زبان	عربی
نشر
تعداد جلد	۱
تعداد صفحات	۴۱۸
ناشر	مؤسسة البلاغ
محل نشر	بیروت

نویسنده

سيد عبدالصاحب ناصر آل نصرالله الکلیدار، از خاندان آل نصرالله عراق و دارای آثاری مانند تاریخ کربلاء، بيوتات کربلاء القديمة، الحوادث و الوقائع فی تاریخ کربلاء و التضحية و الرمز است.

ساختار

کتاب كربلاء فى ادب الرحلات، فصل‌بندى خاصى نداشته و پس از مقدمه، شرح حال سفر بزرگانى كه به كربلا رفته‌اند، به ترتیب تاریخ رفتن آن‌ها بيان شده است.

محتوا

این کتاب، به شرح سفر ۵۸ نفر از بزرگان، شاعران و نویسندگان به کربلا و شرح زیارت آنان از حرم امام حسین(ع) پرداخته است.

منبع اصلی کتاب، سفرنامه‌ها است. برای افرادی که پیش از سده چهارم هجری به کربلا رفته‌اند، از کتاب‌های دیگر بهره برده است. افراد انتخاب شده، از کشورهای گوناگون مانند ایران، هند، مصر، روسیه، هلند، انگلیس، پرتغال، ایتالیا، فرانسه، آلمان، و آمریکا انتخاب شده‌اند.

این کتاب، در مقدمه، در ۱۶ صفحه، به موضوعاتی مانند قدمت کربلا و تاریخ بنای حرم امام حسین(ع) پرداخته و پس از آن، با سفر ابوحمزه ثمالی(د.۱۲۸ق)، صحابی سه امام معصوم(ع) آغاز شده و با سفر جاک بیرک(د.۱۹۹۵م)، شرق‌شناس فرانسوی به پایان رسیده است. برخی از افراد و بخشی از گزارش گردآوری شده آنان در کتاب عبارتند از:

• منصور نمری(د.۱۹۰ق)، که کربلا را روستایی توصیف کرده؛
• أشانی(د.۲۲۱ق)، انهدام حرم امام حسین(ع) به دست متوکل عباسی را گزارش کرده؛
• ابن حوقل، پیش از سال ۳۶۷ق. برای قبر امام حسین(ع) حرم بزرگی معرفی کرده؛
• ابن بطوطه در سال ۷۲۶ق. کربلا را شهری کوچک خوانده؛
• بیدرو تکسیرا، جهانگرد پرتغالی در سال ۱۰۱۳ق. شهر کربلا را دارای ۴ هزار خانواده و ساکنان آن را عرب، ایرانی و ترک دانسته؛
• عباس مکی، شاعر و ادیب در سال ۱۱۳۱ق. از جواهرات و چراغدان‌های گران‌بهای حرم که بیشترشان را شاهان ایران هدیه کرده‌اند خبر داده؛
• کارستون نیبور، در سال ۱۱۳۹ق. از مکان‌هایی یاد کرده که اکنون اثری از آن‌ها نیست؛ مانند محل افتادن امام حسین(ع)‌از اسب به زمین و حوض آبی بزرگ، یادآور جایی که حضرت عباس(ع) نتوانست آب را به خیمه‌ها برساند؛
• ابوطالب خان، در سفرنامه مسیر طالبی، در سال ۱۲۱۷ق. گزارشی از خرابی‌های کربلا پس از حمله وهابیان داده؛
• عبدالعلی خان ادیب الملک، در سال ۱۲۴۳ق. گزارش دقیقی از مزار بزرگان در حرم امام حسین(ع) داده؛
• ناصرالدین شاه قاجار، در سال ۱۲۸۷ق. به کربلا رفته؛ شرح سفر او ۳۳ صفحه از کتاب كربلاء فى ادب الرحلات را به خود اختصاص داده؛
• عبدالوهاب محمد حسن عزام(د.۱۹۵۸م)، قتلگاه را سردابی معرفی کرده که حدود ده پله پایین رفته و با تورهای آهنی محصور شده است.

افراد مطرح شده در کتاب،‌ عبارتند از:

1. ابوحمزه ثمالى،
2. منصور نمرى،
3. محمد بن حسين بن على شيبانى معروف به اشنانى،
4. جهانگرد بزرگ ابن حوقل نصيبى،
5. نظام الدين ابويعلى محمد بن محمد شاعر عصر عباسى،
6. عبدالله بن عباس معروف به "ابن هباريه"،
7. ابن بطوطه،
8. حمدالله مستوفى،
9. نسّابه ابن زهره حسينى،
10. محمدبن احمد بن اياس مورّخ و جهانگرد مصرى،
11. مطراقى زاده مورّخ و جهانگرد،
12. قاضى نورالله شوشترى،
13. محيطى نويسنده گلشن شعرا،
14. بيدرو تكسيرا جهانگرد پرتغالى،
15. پيترو ديلا فاله سيّاح ايتاليايى،
16. نظمى بغدادى،
17. پدر مولف گلشن خلفا مرتضى نظمى زاده،
18. تافرنييه سيّاح فرانسوى،
19. سيد ضامن بن شدقم نسّابه معروف،
20. عباس بن على بن نورالدين حيدر مكى موسوى حسينى، عالم اديب و شاعر و جهانگرد،
21. شيخ مصطفى صديقى خلوتى دمشقى از بزرگان صوفيه،
22. كارستون نيبور سيّاح آلمانى،
23. جهانگرد تايلر،
24. ابوطالب بن حاجى محمد بك خان اصفهانى معروف به ابوطالب خان سيّاح هندى،
25. سيد محمد بن احمد حسينى منشى بغدادى،
26. شيخ امين بن حسن حلوانى مدنى،
27. مدرّس حرم نبوى شريف،
28. يمين الدوله على خان، يكى از حاكمان سرزمين اوده هند،
29. سيّاح جمس بكنغهام،
30. جيمز بيلى فريزر جهانگرد انگليسى،
31. ايليا نيكولا بيرزين سيّاح روسى،
32. ثيودور نولدكه دانشمند آلمانى،
33. ويليام كينيت لوفتس باستان‌شناس انگليسى،
34. عبدالعلى خان پسر حاج على خان حاجب الدوله (اديب الملك) ،
35. ميرزا سيف الدوله نوه فتح على شاه قاجار،
36. جون اشر جهانگرد انگليسى و عضو جمعيت جغرافى لندن،
37. تنكو مارتينوس ليكلاما آينهولت سياح هلندى،
38. روبرت كلايف دانشمند نقشه‌كش انگليسى،
39. ناصرالدين شاه قاجار،
40. محمدرشيد بن سيد داود سعدى از عالمان عراق،
41. مدام ديولافوا همسر مارسل ديوالافوا،
42. جون بيترز رييس گروه باستان شناسان آمريكا كه براى بررسى آثار باستانى شهر نفر به عراق مهاجرت كرده بود،
43. اس. اس. بتلر و دوستش ل. ايلمبر از كارمندان سازمان جاسوسى انگلستان،
44. اوسكار رويتر مهندس آلمانى،
45. المس غيرترود بيل شرق شناس و جهانگرد معروف انگليسى،
46. محمدهارون حسينى زنكى بورى از منطقه بومباى هندوستان،
47. عمانوئيل فتح الله عمانوئيل مضبوط اديب و سياح و تاجر مسيحى ساكن بغداد،
48. سياح چكسلواكى الوا موسيل،
49. علامه شيخ محمد رضا شبيبى از عالمان بزرگ عراق، سياح انگليسى و عضو المكتب العربى براى انجام كارهاى اطلاعاتى ورنالد ستورز،
50. جهانگرد و دانشمند انگليسى سانت جون فيلپى،
51. ليدى درور نويسنده انگليسى،
52. دوايت دونالدسون نويسنده انگليسى،
53. سيد عبدالرزاق حسنى،
54. محمد ثابت سياح مصرى،
55. سيد محسن امين عاملى،
56. دكتر عبدالوهاب عزام متفكر مصرى،
57. ماليبارد روزنامه نگار هلندى،
58. جاك بيرك شرق شناس فرانسوى.

چاپ

این کتاب، توسط مؤسسة البلاغ، در بیروت، در سال ۱۴۳۴ق‌. (۲۰۱۳م) چاپ شد.

پیوند به بیرون

بررسی کتاب کربلاء فی ادب الرحلات (فیلم، گفتگو).

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله فصلنامه فرهنگ زیارت، است.

• کتاب کربلاء في أدب الرحلات، عبدالصاحب ناصر آل نصرالله، بیروت، مؤسسة البلاغ، ۲۰۱۳م.
• التضحیة و الرمز، السید عبدالصاحب ناصر آل نصرالله، بیروت، مؤسسة البلاغ، ۱۴۳۰ق، ۲۰۰۹م.

https://www.worldcat.org