الرحلة العراقیة (محمد هارون)

رحلة عراقیة، سفرنامه‌ای به زبان عربی و نوشته سید محمد هارون هندی است، که در سال ۱۳۲۹ق پس از بازگشت وی از عتبات عالیات نگاشته شده است.

نویسنده

سید محمد هارون حسینی زنگی پوری هندی (۱۲۹۲-۱۳۳۹ق)، فرزند عبدالحسین و متولد زنگی‌پور، در ايالت اوتارپرداش، در شمال هندوستان به دنيا آمد. او شاعر، تاریخ‌دان و یکی از عالمان شیعه هند بود. وی از استادانی مانند حکیم مولوی محمدهاشم، مولانا سید علی حسین و مولانا علی جواد در هند بهره برده و از دانشگاه پنجاب با مدرک ممتاز الافاضل فارغ التحصیل شد. برخی از فعالیت‌های او تدریس در دانشگاه اوریانتال، دانشگاه دهلی، لکهیم پور کهیری، مدرسه امروهه و مدیریت روزنامه پیسه بود. محمد هارون، در ديره غازيخان با ميرزايي‌ها، حنفى‌ها و وهابي‌ها مناظره‌هایی داشت. او سخنران نیز بود و بیش از ۴۰ اثر نگاشت؛ برخی از آن‌ها به این شرحند: فلسلفة المذهب، اشاعة العلوم، ابطال التناسخ، امامة القرآن، خصوصیات مذهب شیعه الدرة الحائریة، السبحة الحسینیة و التحفة الحائریة.

زمان سفر و نگارش

محمد هارون، در 9 جمادی‌الاولی 1328ق. (1289ش) از هند، برای زیارت عتبات عالیات به عراق رفته و پس از بازگشت به زادگاهش، حسین آباد نگارش سفرنامه رحلة عراقیة را آغاز کرده است. او در روزهای پایانی شوال 1329ق. نگارش آن را آغاز و در 26 ذی القعده همان سال به پایان رسانده است.

محتوا

رحلة عراقیة، سفرنامه‌ای به زبان عربی، که در سال ۱۳۲۹ق پس از بازگشت از عتبات عالیات نگاشته شده است.

• مقدمه: اهمیت سفر از دیدگاه اسلام.
• فصل اول: ثواب سفر برای زیارت حرم امام حسین(ع).

در این فصل، ۱۰ روایت درباره ثواب و آثار زیارت امام حسین(ع) گردآوری شده و خواننده برای رفتن به زیارت وی، تشویق شده است.

• فصل دوم: در شرافت سرزمین کربلا.

این فصل، درباره شرافت سرزمین کربلا، برتری آن بر دیگر سرزمین‌ها، برخی ویژگی‌های تربت آن و محدوده حائر است.

• فصل سوم: علت زیارت.

این فصل، به رؤیایی از نویسنده پرداخته، که سبب تصمیم وی برای زیارت امام حسین(ع) شده است.

فصل : عجائب و خوارق کربلا.

یکسان بودن قیمت کالاها،

ویژگی‌ها

نثر کتاب، دارای آرایه‌های ادبی بوده و نزدیک به همه متن، مسجع نگاشته شده است. برای نمونه حال خود را پیش از آغاز سفر، هنگام بیماری، اینگونه توصیف کرده است: «...إذ كنتُ ممتلئ الصَّدر مِنَ الهَمِّ و شرقاً بالغُصص، متململاً على الفراش كالطائر المحبوس في القفص، مبتلعاً بالجريض، مكتحلاً بالمَضِيْض، مفؤداً مكروباً، وجِلاً مرعوباً، تعِباً مكدوداً، لهفاناً مجهوداً، أضِجُّ إلى اللّه و أبكي، و أبثّ إليه حزني وأشتكي، فإنّه ليس المشتكى إلاّ إليه، ولا المعوّل لدى المِحنَة إلاّ عليه.»

نویسنده، در آغاز و بین سفر، به مناسبت مکان یا رویدادی، شعرهایی را سروده و در سفرنامه درج کرده است. دو شعر او، به زبان فارسی سروده شده است. یکی مدح امام علی(ع) و دیگری در مدح

چاپ

این کتاب، بار نخست، به خط نویسنده، در مجله الموسم، شماره 14، در 156 صفحه، در سال 1413ق. (1993م) به چاپ رسید.

در این چاپ، شعرهای فارسی نویسنده و اصطلاحات فارسی که در نسخه‌ خطی موجود است، بدون اطلاع به خواننده، حذف شده‌‌اند.

پیوند به بیرون

نسخه خطی الرحلة العراقیة.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله فصلنامه فرهنگ زیارت، است.

• مطلع انوار: احوال دانشوران شیعه پاکستان و هند
• زندگینامه محمد هارون زنگی پوری، مرتضی صدرالافاضل حسینی، ترجمه محمد هاشم، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، مشهد، ١٣٧۴ش.
• کتابشناسی عالم شیعه شبه قاره  هند،