سرداب

از ویکی حج

واژه‌شناسی

سرداب، واژه‌ای فارسی بوده و از دو بخش سرد و آب تشکیل شده[۱] و به معنای خانه‌ای است که در زیرزمین می‌سازند تا در گرما به آن پناه برده و آب در آنجا نگه می‌دارند تا سرد بماند.[۲] این واژه وارد زبان عربی شده و به سرادیب جمع بسته شده است.[۱] دهخدا، زیر واژه «سردابه» به نقل از انجمن آرای ناصری، سردابه را خانه‌ای دانسته که در زیرزمین ساخته شده و دارای حوض آب سرد بوده و در گرمای تابستان برای خواب و استراحت استفاده می‌شده است.[۳] عمید، یکی از معانی سرداب را جایی که در زیرزمین برای دفن مردگان یا گذاشتن تابوت مرده درست می‌کنند، دانسته است.[۴]

در لغتنامه آكسفورد واژه‌هاى Crypt و Cellar معانى نزديك به سرداب دارد. Cellar به اتاقى كه براى نگهدارى اشــياء در زير زمين ساخته می‌شود و Crypt به اتاقى در ســطح زيرين كليسا كه براى دفن مردگان استفاده می‌شده است، گفته شده است.[۵]

در مکان‌های مقدس

سرداب، اتاقی زیرزمینی با چندین پله است و از دیرباز کاربردهای متفاوتی داشته است. از سرداب، برای براى استفاده از فضاى خنك آن در تابستان و حفظ غذاها و نوشيدنى‌ها، و نیز به عنوان آرامگاه و محل دفن مردگان استفاده می‌شده است. در قبرستان وادى‌السلام نجف نيز مقبره برخى از اشخاص به صورت سرداب‌هايى پايين‌تر از سطح زمين قرار دارد. در حرم امام رضا (ع) سرداب مقدس، مدفن اصلى آن حضرت است كه اكنون در طبقه زيرين و به فاصله تقريبى سه متر از كف روضه منوره قرار دارد.

[۶]

پانوشت

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ لغت نامه دهخدا، ذیل واژه سرداب، به نقل از اقرب الموارد.
  2. لغت نامه دهخدا، ذیل واژه سرداب، به نقل از غیاث.
  3. لغت نامه دهخدا، ذیل واژه سردابه.
  4. فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه سرداب.
  5. معرفى سردابهاى يزد و فضاهاى مرتبط با آن،
  6. حرم در واژه‌ها، ص۲۸.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله فرهنگ زیارت، جواد محدثی، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره دوازدهم، ص36 است.

حرم در واژه‌ها، از مجموعه «رهنما»، سید ابراهیم موسوی‌پناه، آستان قدس رضوى، ۱۳۹۱ش.