سید محسن اعرجی

ولادت

سید محسن اعرجی، فرزند سید حسن بن مرتضی، که به حسینی، کاظمی، بغدادی و «مقدس کاظمی» نیز معروف بود، در سال ۱۱۳۰ق. در بغداد به دنیا آمد. پدرش روحانی و مادرش علویه بود.

تبار

خاندان اعرجی یا آل اعرجی، یکی از خاندان‌های برجسته و بزرگ شیعه شمرده شده است. نسب این خاندان به عبیدالله اعرج، فرزند حسین اصغر، پسر امام سجاد(ع) می‌رسد. حسین اصغر، از محدثان و عالمان دوره خود بوده و از عمه‌اش فاطمه، دختر امام حسن(ع) و برادر خود، امام باقر(ع) حدیث نقل کرده است. او دارای چهر پسر بوده و مستجاب الدعوه خوانده شده است. وی در مدینه درگذشته و در قبرستان بقیع به دفن شد. عبیدالله اعرج، جد اعلای آل اعرج، یکی از فرزندان حسین اصغر بوده و به دلیل لنگ بودن یکی از پاهایش به اعرج مشهور شد.

تحصیلات

سید محسن، در نوجوانی در بغداد ، در کار تجارت بود. او در کنار تجارت، تدریس ادبیات عرب را آغاز کرده و تا نزديک چهل سالگی به این کار ادامه داد؛ سپس برای آموختن علوم دینی، به نجف کوچ کرده و از استادان آن حوزه بهره برد؛‌ برخی از آن‌ها عبارتند از:

• جعفر کاشف الغطاء؛
• سید محمدباقر بهبهانی؛
• سید مهدی بحرالعلوم طباطبائی؛
• سلیمان بن معتوق العاملی؛
• سید صدرالدین قمی.

وی از میرزای قمی، مؤلف کتاب قوانین الاصول، سلیمان بن معتوق و جعفر کاشف‌‌الغطاء اجازه روایی داشته است.

طلاب بسياري از تدریس وی بهره برده‌اند، که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• سید محمدباقر شفتی (رشتی)؛
• عبدالحسین اعسم؛
• محمدابراهیم کلباسی؛
• سید صدرالدین عاملی؛
• سید عبدالله شبر کاظمی.

تألیفات

• برخی از آثار او به این شرح است:
• وسائل الشیعه الی احکام الشریعه؛
• ارجوزة فی الفقه؛
• أصالة البرائه؛
• تلخیص الاستبصار؛
• حاشیه بر مصباح المنیر؛
• حاشیه بر وافی فیض کاشانی؛
• حاشیه بر وافیه ملاعبدالله تونی؛
• الوافی فی شرح الوافیه؛
• سلالة‌ الالجتهاد فی الفقه؛
• عدة الرجال؛
• فوائد الرجال؛
• شرح مقدمات الحدائق؛
• درر البهیة فی الفقه الامامیه؛
• المحصول فی علم االصول.

مشهورترین و بهترین تأليف او را وسائل الشیعه الی احکام الشریعه، دانسته‌ و بخش کتاب القضای آن را، یکی از بهترین آثار، در این موضوع معرفی کرده‌اند. سید محسن اعرجی، ادیب و شاعر نيز بوده و اشعاری در مرثیه اهل بیت(ع) سروده و دیوان شعر وی، یکی دیگر از آثار اوست. وی قصیده‌ای درباره امام علی(ع) سروده که به «قصیده دالیه» معروف شده است. به گفته نوه سید محسن اعرجی، سید حیدر کاظمی، امام علی(ع) به خواب روضه‌خوانی که برای مجلس روضه دعوت کرده بود آمده و به او سفارش کرده بود قصیده دالیه سید محسن بغدادی را بخواند.

منابع

این مقاله برگرفته از مقاله شخصیت معنوی سید محسن اعرجی، سید مجید حسن‌زاده، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره پانزدهم و شانزدهم، تابستان و پاییز 1392، ص159 است.

ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب،محمدعلی مدرس تبریزی، کتابفروشی خیام، تهران، ۱۳۶۹ش.

معارف الرجال فی تراجم العلماء‌ و الادباء، محمد حرزالدین، تحقیق محمدحسین حرزالدین، مکتبة‌ آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی، قم، ۱۴۰۵ق.

روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، میرزا محمد باقر موسوی، مکتبة الاسماعیلیان، قم، بی‌تا.