مضجع
مَضْجَع، به قبر و آرمگاه گفته می‌شود. معنای اصلی واژه مضجع، جای خواب و جایی که پهلو به زمین گذاشته می‌شود بوده که به سبب تناسب معنا، به معنای محل دفن نیز به کار رفته است. مضجع در روایات، در هر دو معنا کاربرد داشته و گاهی به قبر معصومان(ع) نیز مضجع گفته شده است.
واژه‌شناسی
واژه‌ای عربی، اسم مکان، جمع آن مضاجع[۱] و به معنای جای خواب،[۲] جایی که پهلو بر زمین گذاشته شود[۳] و محل دراز کشیدن[۴] آمده است. در قرآن سه بار واژه مضاجع، به کار رفته، که در دو مورد به معنای خوابگاه آمده است.[۵] برخی، مورد دیگر را نیز، به معنای خوابگاه،[۶] برخی آرمگاه[۷] و پاره‌ای قتلگاه[۴] دانسته‌اند.[یادداشت ۱][۸]
معرفی
مضجع، به معنای قبر و آرامگاه نیز به کار رفته است؛[۹] زیرا «ضجع» به معنای خوابیدن به پهلو بوده[۱۰] و مرده را نیز در قبر به پهلو می‌خوابانند؛ از این رو، به مرده، «ضجیع» و به قبر و مرقدش «مضجع» گفته شده است. برای نمونه، وقتی درباره کسی عبارت «نَوّر اللهُ مضجَعه» به کار می‌رود، یعنی خدا، قبر او را پر از نور کند. بر روی سنگ قبر برخی از عالمان، پیش از نام آنها، واژگان «مضجع شریف» نگاشته شده است.[۹]
در روایات
مضجع در روایات بسیاری، به معنای جای خواب[۱۱] و گاهی به معنای مدفن[۱۲] به کار رفته است. بر پایه روایتی، امام علی(ع)، حضرت محمد(ص) را در مضجع پیامبر، یعنی محل خوابش دفن کرد.[۱۳] در برخی موارد، از قبر معصومان(ع)، با عنوان مضجع یاد شده است.[۱۴] برای نمونه، امام باقر(ع)، از قبر امام حسین(ع)، با واژه مضجع یاد کرده است.[۱۵] در زیارت امام علی(ع)، پس از سلام به او، به حضرت آدم(ع) و حضرت نوح(ع)، به عنوان دو ضجیعِ وی سلام داده شده است.[یادداشت ۲] این دو پیامبر، در کنار قبر او دفن شده[۱۶] و ضجیع در این جا، به معنای مدفون آمده است.[۹]
جستارهای وابسته
پانوشت
- ↑ لسان العرب، ج8، ص219؛ المصباح المنیر، ج2، ص358؛ قاموس قرآن، ج4، ص172.
- ↑ جمهرة اللغة، ج2، ص635؛ مقدمة الأدب، ص201.
- ↑ المصباح المنیر، ج2، ص358.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ قاموس قرآن، ج4، ص172.
- ↑ سوره نساء، آیه ۳۴؛ سوره سجده، آیه ۱۶.
- ↑ ترجمه قرآن انصاریان، ص۷۰.
- ↑ ترجمه قرآن مکارم، ص۷۰.
- ↑ سوره آل عمران، آیه ۱۵۴.
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ فرهنگ نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۱، ص91.
- ↑ الصحاح، ج3، ص1248؛ معجم مقاییس اللغه، ج3، ص390.
- ↑ کافی، ج5، ص362 و ج4، ص449 ، ۴۵۱، ۴۵۷، ۴۵۸، ۴۶۱، ۵۳۰، ۵۳۹ و ج۱۵، ص۴۴۶؛
- ↑ نهج البلاغه، ص492. (حکمت۱۳۱)
- ↑ الجعفریات، ص213.
- ↑ الغارات، ج2، ص849.
- ↑ الهدایة الکبری، ص202.
- ↑ فرحة الغری، ص49 (درباره ضجیع بودن حضرت نوح)؛ الغارات، ج2، ص853 (درباره ضجیع بودن هر دو پیامبر).
منابع
- الهدایة الکبری، حسین بن حمدان، بیروت، ۱۴۱۹ق.
- ترجمه قرآن، حسین انصاریان، اسوه، قم، ۱۳۸۳ش.
- ترجمه قرآن، ناصر مکارم شیرازی، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم، ۱۳۷۳ش.
- الجعفریات (الأشعثیات)، محمد بن محمد بن اشعث، مکتبة النینوی الحدیثة، تهران، بی‌تا.
- جمهرة اللغة، محمد بن حسن ابن درید، دار العلم للملایین، بیروت، ۱۹۸۸م.
- الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة، اسماعیل بن حماد جوهری، دار العلم للملایین، بیروت، ۱۳۷۶ق.
- فرحة الغری فی تعیین قبر أمیر المؤمنین علیّ بن أبی طالب(ع) فی النجف، عبد الکریم بن احمد بن طاووس، قم، بی تا.
- الغارات، ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال ثقفی، تحقیق و تصحیح جلال الدین محدث، انجمن آثار ملی، تهران، ۱۳۹۵ق.
- قاموس قرآن، علی اکبر قرشی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۱ش.
- قرب الإسناد، عبد الله بن جعفرحمیری، تحقیق و تصحیح مؤسسة آل البیت(ع)، مؤسسة آل البیت(ع)، قم، ۱۴۱۳ق.
- الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، دارالحدیث، قم، ۱۴۲۹ق.
- لسان العرب، محمد بن مکرم ابن منظور، دار صادر، بیروت، ۱۴۱۴ق.
- المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، احمد بن محمد فیومی، موسسه دار الهجرة، قم، ۱۴۱۴ق.
- معجم مقاییس اللغة، احمد بن فارس، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، ۱۴۰۴ق.
- مقدمة الأدب، محمود بن عمر زمخشری، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ۱۳۸۶ش.
- نهج البلاغة، محمد بن حسین شریف الرضی، صبحی صالح، هجرت، قم، ۱۴۱۴ق.