نقاره
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Abbasahmadi1363 در تاریخ ۴ آذر ۱۳۹۸ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
واژه‌شناسی
نقاره در واژه‌نامه‌های فارسی به دو معنای نوبت و نوعی طبل کوچک[۱] که با دو چوب باریک نواخته می‌شود، آمده است.[۲] به باور برخی، اصل معنای نقاره یعنی نوبت، و چون این طبل و شیپور در نوبت‌های خاصی زده می‌شود، به آن نقاره گفته می‌شود.[۳] واژه‌های مترادف این واژه را دهل، طبل و کوس دانسته‌اند.[۴]
چیستی
دو طبل کوچک متصل به هم بوده، که يکی از آنها بزرگتر با صداي بم‌تر و يکی، کوچکتر با صدای زيرتر است. آلت نواختن نقاره، دو عدد چوب است به نام چوب نقاره و با دو دست نواخته می‌شود. گاهی يک دست در بم و دست دیگر در زیر، کار می‌کند؛ گاه هر دو چوب به بم یا به زیر می‌خورد. کاسه نقاره از مس و پوست آن از گاو تهیه می‌شود که کلفت‌تر است.[۵] به این کار، نقاره‌زنی[۳] و به کسی که بر این طبل‌ها می‌کوبد، نقاره‌چی یا نقاره‌زن می‌گویند.[۶]
پیشینه
آیین نقاره‌نوازی یا نوبت‌نوازی، در سده نهم و دهم قمری رواج داشته و تا زمان قاجار ادامه داشته است. این سنّت قدیمی در جهان اسلام، برای نخستین بار از سوی خاندان شیعه آل‌بویه رواج یافت.[۳]
در حرم امام رضا(ع)
در بعضی حرم‌ها مثل آستان امام رضا(ع) روزی دو نوبت در صبح و شام، تعدادی از خادمان در جایگاه ویژه‌ای که نقاره‌خانه نام دارد، طبل و شیپور می‌زنند و این نشان شوکت و عظمت بارگاه رضوی است.[۷]
نقاره‌زنی در آستان امام رضا(ع)، شاید به دلیل عنوان ولایت‌عهدی او بوده که او را سلطان میخوانده‌اند. نقاره زدن و نواختن شیپور برای احترام و بزرگداشت بارگاه امام رضا(ع) جنبه تشریفاتی دارد. غروب‌ها پیش از اذان نقاره نواخته می‌شود. همچنین وقتی حادثه خاصی رخ می‌دهد که مردم شاد می‌شوند، مثل شفا یافتن یک بیمار، از جمله در شب‌های میلاد امامان(ع)، عید فطر، عید قربان و زمان تحویل سال نو نقاره حرم نواخته می‌شود.[۳]
پانوشت
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه نقاره.
- ↑ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه نقاره.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۴۶.
- ↑ فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه نقاره.
- ↑ سرگذشت موسیقی ایران، ج۱، ص۲۰۸.
- ↑ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه نقاره‌چی.
- ↑ حرم در واژه‌ها، ص۵۸.
منابع
حرم در واژه‌ها، از مجموعه «رهنما»، سید ابراهیم موسوی‌پناه، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۱ش.
فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، فرج‌الله خداپرستی، دانشنامه فارسی، ۱۳۷۶ش، برگرفته از نسخه پایگاه دادگان. سرگذشت موسیقی ایران، روح‌الله خا‌لقی، فردوسی، ۱۳۳۳ش.