نقاره
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب را کاربر:Abbasahmadi1363 در تاریخ ۴ آذر ۱۳۹۸ برای جلوگیری از تعارض ویرایشی قرار داده است. لطفا بدون توافق با کاربر فوق برچسب را برندارید. |
نقاره، دو طبل متصل به هم بوده، که یکی بزرگتر و با صدای بم‌تر و دیگری، کوچکتر با صدای زیرتر است. نقارهزنی آیینی کهن بوده و توسط آل بویه در جهان اسلام رواج یافت. از این ساز، در برخی حرم‌ها، در آیین نقارهزنی استفاده می‌شود. در آستان امام رضا(ع)، هر صبح و غروب و روزهای شاد مانند سالگرد ولادت امامان(ع)، تحویل سال نو و هنگام شفا یافتن یک بیمار نقاره نواخته می‌شود.
واژه‌شناسی
نقاره در واژه‌نامه‌های فارسی به دو معنای نوبت و نوعی طبل کوچک[۱] که با دو چوب باریک نواخته می‌شود، آمده است.[۲] به باور برخی، اصلِ معنای نقاره نوبت بوده و چون این طبل و شیپور در نوبت‌های خاصی زده می‌شود، به آن نقارهزنی گفته شده است.[۳] واژه‌های مترادف این واژه را دهل، طبل و کوس دانسته‌اند.[۴]
چیستی
دو طبل کوچک متصل به هم بوده، که يکی از آنها بزرگتر با صداي بم‌تر و يکی، کوچکتر با صدای زيرتر است. آلت نواختن نقاره، دو عدد چوب به نام چوب نقاره بوده و با دو دست نواخته می‌شود. گاهی يک دست در بم و دست دیگر در زیر، کار می‌کند؛ گاه هر دو چوب به بم یا به زیر می‌خورد. کاسه نقاره، از مس و پوست آن از گاو که ضخیم‌تر است، تهیه می‌شود.[۵] به نواختن نقاره، نقارهزنی[۳] و به کسی که بر این طبل‌ها می‌کوبد، نقاره‌چی یا نقاره‌زن می‌گویند.[۶]
پیشینه
نقارهزنی، آیینی کهن بوده و برای نخستین بار از سوی خاندان شیعه آل‌بویه، در جهان اسلام رواج یافت. آیین نقاره‌نوازی یا نوبت‌نوازی، در سده نهم و دهم قمری رواج داشته و تا زمان قاجار ادامه داشته است.[۳]
در حرم امام رضا(ع)
در آستان امام رضا(ع) روزی دو نوبت در صبح[۷] و غروب‌ها پیش از اذان،[۳] شماری از خادمان در جایگاه ویژه‌ای که نقاره‌خانه نام دارد، نقاره و شیپور می‌زنند.[۷] هنگامی که حادثه خاصی رخ می‌دهد که مردم شاد می‌شوند نیز، نقاره نواخته می‌شود؛ مانند شفا یافتن یک بیمار، شب‌های ولادتامامان(ع)، عید فطر، عید قربان و زمان تحویل سال نو.[۳] برخی نقاره‌نوازی را نشان شوکت و عظمت بارگاه رضوی دانسته‌اند.[۷] به گمانِ برخی، نقارهزنی در آستان امام رضا(ع)، به علت عنوان ولایت‌عهدی او بوده که او را سلطان می‌خوانده‌اند. این کار جنبه تشریفاتی دارد.[۳]
پانوشت
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه نقاره.
- ↑ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه نقاره.
- ↑ پرش به بالا به: ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ فرهنگ‌نامه زیارت، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۲۲، ص۴۶.
- ↑ فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، ذیل واژه نقاره.
- ↑ سرگذشت موسیقی ایران، ج۱، ص۲۰۸.
- ↑ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه نقاره‌چی.
- ↑ پرش به بالا به: ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ حرم در واژه‌ها، ص۵۸.
منابع
حرم در واژه‌ها، از مجموعه «رهنما»، سید ابراهیم موسوی‌پناه، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۱ش.
فرهنگ جامع واژگان مترادف و متضاد زبان فارسی، فرج‌الله خداپرستی، دانشنامه فارسی، ۱۳۷۶ش، برگرفته از نسخه پایگاه دادگان.
سرگذشت موسیقی ایران، روح‌الله خا‌لقی، فردوسی، ۱۳۳۳ش.