ساباط امام زمان(ع)
ساباط امام زمان(ع) یا ساباط مدلّل، گذری سرپوشیده متصل به ديوار آستان امام علي(ع) در نجف، و منسوب به امام زمان(ع) بوده، که امروزه از میان رفته است. بر پایه گزارشی، پیشینه این ساباط، به سده هشتم قمری و شفای مردی به نام مدلّل، توسط امام زمان(ع) برمی‌گردد. به گمان برخی، امروزه موضع این ساباط در محدوده صحن شریف قرار دارد.
واژه‌شناسی
ساباط، واژه‌ای عربی، به معنای سازه‌ای سقف‌دار[۱] بین دو خانه[۲] یا دو دیوار[۳] است که زیر آن، راه عبور و گذر است.[۴] برخی، راه عبور را را در معنای آن ذکر نکرده‌اند.[۵] ریشه این واژه، «س،ب،ط» است، که به باور برخی، بر امتداد شیء دلالت کرده و گویا نزدیک به ریشه «ب،س،ط» است.[۶] این واژه، با سَوَابِيط و ساباطات جمع بسته شده است.[۷]
ساباط، در واژه‌نامه‌های فارسی به دالان، دهلیز،[۸] راهرو روپوشیده بین دو خانه یا دو دکان، و سقفی که در زیر آن راه ورود به خانه باشد[۹] معنا شده است.
مکان
ساباط امام زمان(ع) یا ساباط مدلّل،[۱۰] گذری متصل به ديوار آستان امام علي(ع) در نجف، و منسوب به امام زمان(ع)، بوده است.[۱۱] برخی این ساباط را در جانب غربی و شمالی صحن حرم امام علی(ع) دانسته[۱۲] و به باور برخی، این گذر جهت شمالی از صحن را به جهت جنوبی آن، از جهت غرب متصل می‌کرد و در آن، قبر شماری از عالمان و تکیه بکتاشیه قرار داشت.[۱۳] برخی، احتمال زیاد داده‌اند، امروزه موضع این ساباط، در محدوده صحن قرار گرفته باشد.[۱۱]
پیشینه
بر پایه گزارشی از سید بهاءالدین علی بن عبدالکریم نیلی، از عالمان سده هشتم قمری، امام مهدی(ع)، در سال ۷۲۰ق، شبی به خانه یکی از شیعیان نجف، به نام حسین مدلّل که فلج بوده آمده و او را شفا داده است؛ سپس او را به یک ساباط (گذر) برده، که متصل به دیوار آستان امام علی(ع) بوده و آنجا را محل رفت و آمد خود برای زیارت جدش امام علی(ع) معرفی کرده است. امام مهدی(ع) به او دستور داده هر شب در این محل، این ماجرا را اعلام کند.[یادداشت ۱] از آن زمان، این ساباط مورد توجه قرار گرفته و مردم، هنگام حاجت خواستن، برای آن نذر می‌کردند. بر پایه این گزارش، این مکان، در سده هشتم قمری، برای مردم نجف شناخته شده بوده است.[۱۰]
امروزه این گذر، از میان رفته است.[۱۱] به باور برخی، این ساباط در سال ۱۴۲۶ق. برای گسترش آستان تخریب شده است.[۱۳] برخی، با توجه به توسعه‌های چندباره آستان امام علی(ع) پس از تاریخ گفته شده، احتمال زیاد داده‌اند، موضع این ساباط، در محدوده صحن قرار گرفته باشد.[۱۱]
پانوشت
- ↑ کتاب العین، ج۷، ص۲۱۸؛ الصحاح، ج۳، ص۱۱۲۹؛ المحکم و المحیط الأعظم، ج۸، ص۴۴۰.
- ↑ کتاب العین، ج۷، ص۲۱۸؛ مفردات الفاظ قرآن، ج۲، ص۱۷۸؛ المحکم و المحیط الأعظم، ج۸، ص۴۴۰.
- ↑ الصحاح، ج۳، ص۱۱۲۹.
- ↑ کتاب العین، ج۷، ص۲۱۸؛ الصحاح، ج۳، ص۱۱۲۹؛ ترجمه مفردات الفاظ قرآن، ج۲، ص۱۷۸.
- ↑ المحکم و المحیط الأعظم، ج۸، ص۴۴۰.
- ↑ معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۱۲۸.
- ↑ الصحاح، ج۳، ص۱۱۲۹.
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه ساباط.
- ↑ فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه ساباط.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ السلطان المفرّج عن اهل الایمان، ص4٧-4٨؛ بحار الانوار، ج5٢، ص٧4.
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ ۱۱٫۳ مقام‌های حضرت مهدی(ع) در عراق، فصلنامه فرهنگ زیارت، ش۳۰، ص۱۱۲.
- ↑ نجم ثاقب در احوال امام غایب(ع)، ج۲، ص۶۴۴.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ المنتقی من السلطان المفرج عن اهل الایمان، ص۳۶، پاورقی.
- ↑ در متن کتاب السلطان مفرج عن اهل الایمان، عبارت «فأعلن فیه» به معنای اعلام کردن آمده است؛ ولی در بحارالانوار که از این کتاب نقل کرده، عبارت «فأعلقه» به معنای بستن گذر آمده است.
منابع
- بحار الانوار، محمدباقر مجلسي، مؤسسة الوفاء، بيروت، 1403ق، (1983م).
- ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن، حسين بن محمد راغب اصفهانى، مرتضوي، تهران، 1374ش.
- السلطان المفرّج عن اهل الایمان فیمن رأی صاحب الزمان، علی بن عبدالکریم بهاءالدین نیلی، تحقیق قیس العطار، دلیل ما، قم، ۱۴۲۶ق.
- الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربية، اسماعيل بن حماد جوهرى، دار العلم للملايين، بيروت، 1376ق.
- فرهنگ فارسی عمید، حسن عميد، سرپرست تأليف و ويرايش فرهاد قربان‌زاده، اَشجَع، تهران، ۱۳۸۹ش.
- كتاب العين، خليل بن احمد فراهيدى، نشر هجرت، قم، 1409ق.
- المحكم و المحيط الأعظم، على بن اسماعيل بن سيده، ، دار الكتب العلمية بيروت، چاپ: اول، 1421 ه.ق.
- معجم مقاييس اللغة، احمد بن فارس، مكتب الاعلام الاسلامي، قم، 1404ق.
- المنتقی من السلطان المفرّج عن أهل الإیمان، سید علی بن عبدالکریم النیلی، تقدیم و تحقیق مرکز الدراسات التخصصیة فی الامام المهدی(ع)، نجف، ۱۴۲۷ق.
- نجم ثاقب در احوال امام غایب(ع)، حسین بن محمدتقی نوری، تحقیق صادق برزگر، مسجد مقدس جمکران، قم، ۱۳۸۴ش.