آیه ۲۰۳ سوره بقره
آیه ۲۰۳ سوره بقره، آیه‌ای از قرآن، که
متن و ترجمه
| ﴿ | وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ فَمَنْ تَعَجَّلَ فِي يَوْمَيْنِ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ وَمَنْ تَأَخَّرَ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقَى وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّكُمْ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ و خدا را در روزهای معلوم و معینی [که یازدهم، دوازدهم و سیزدهم ماه ذوالحجه ایام وقوف در منی است] یاد کنید. پس هر که در دو روز [واجبات منی را انجام دهد و به کوچ کردن از آن] شتاب ورزد، گناهی بر او نیست، و هر که [تا روز سوم] تأخیر کند، بر او هم گناهی نیست، [اختیار کردن وقوف در منی چه در دو روز، چه در سه روز] برای کسی است که [از محرمات احرام] پرهیز کرده است. و از خدا پروا کنید و بدانید که یقیناً همه شما به سوی او محشور خواهید شد. |
﴾ |
شرح واژگان
«اثم» در اصل به معناى تأخير و کندی است، چنانكه گفته مى‌شود «ناق آثم»، يعنى «شترى كه از قافله عقب مانده است». اثم به معناى ذنب و وزر نيز از همين معنا گرفته شده است؛ زيرا گناهكار از خير و ثواب عقب مى‌ماند.[۱] به باور برخی،[۲] این واژه در آیاتی از قرآن نيز، به همين معنا به كار رفته است؛ مانند آیه ﴿وَ إِذٰا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللّٰهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالْإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ ﴾[۳] آنها ترجمه این آیه را «به دلیل عزتِ موهوم خود، در مقابل تقوا کُند هستند» دانسته‌اند.[۲] البته واژه اثم، به معناى ذنب، وزر و معصيت با تفاوت‌هايى كه با واژگان هم‌نوا دارد، به‌كار رفته است.[۴]
محتوا
در آیه ۲۰۳ سوره بقره، به چهار مطلب کلی اشاره شده است، كه عبارت است از: ذكر خدا، بيتوته در منى، كوچ از منى، و رعايت تقوا؛ سه عمل نخست آن مربوط به حج است و عمل چهارم شامل غیر حج نیز می‌شود.[۵]
ذکر
ذکر در عبارت ﴿وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَات ﴾
ذكر در آيه نيز همانند آيه قبل ممكن است منظور نام خدا باشد، و ممكن است مراد ذكر قلبى و ياد خدا باشد. و ممكن است منظور تكبيراتى باشد كه بعد از نماز ظهر روز عيد تا نماز صبح روز سيزدهم گفته مى‌شود. ١ طبرسى مى‌نويسد: ذكرى كه بدان امر شده است عبارت است از: « الله أكبر الله أكبر، لا إله إلاّ الله و الله أكبر، الله أكبر و لله الحمد، الله أكبر على ما هدانا، الحمد لله على ما أولانا، الله أكبر على ما رزقناه من بهيمة الأنعام ». و اولين تكبير بايد پس از نماز ظهر روز عيد، و آخرين آن بايد پس از نماز صبح روز سيزدهم باشد. ٢ مى‌نويسند: ذكر بر سه قسم است: ذكر عادت، ذكر حسبت، و ذكر صحبت؛ ذكر عادت بى قيمت است، بهر آن‌كه از سر غفلت است. ذكر حسبت بى زينت است، كه سر انجام آن طلب اجرت است. ذكر صحبت وديعت است، بهر آن‌كه زبان ذاكر در ميان عاريت است. ذكر خائف از بيم قطعيت است، ذكر راجى بر اميد طلبت است، ذكر محبت از رقت حرقت است. خائف به گوش ترس نداى وعيد شنيد در دعا آويخت، راجى به گوش رجا نداى وعد شنيد در ثنا آويخت، محب به گوش مهر نداى فراتر شنيد با بهانه نياميخت، عارف را ذكر ازل در رسيد از جهد در بخت گريخت. ٣
پانویس
منابع
الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربية، اسماعيل بن حماد جوهرى، تحقيق احمد عبدالغفور عطار، بيروت، دارالعلم للملايين، چهارم، ١۴٠٧ق.
معجم مقاييس اللغة، احمد بن فارس، تحقيق عبد السلام محمد هارون، قم، مكتب الإعلام الاسلامى، ١۴٠۴ق.