تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره
 | |
| پدید آورندگان | |
|---|---|
| نویسنده | اصغر قائدان |
| محتوا | |
| موضوع |
تاریخ مکه و مدینه، اماکن مکه و مدینه |
| زبان | فارسی |
| نشر | |
| تعداد جلد | ۱ |
| ناشر | نشر مشعر |
| محل نشر | تهران |
| تاریخ نشر | سال 1372ش. |
| ترجمه به | عربی |
تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره کتابی درباره رخدادها و اماکن مذهبی و تاریخی مکه و مدینه، به قلم اصغر قائدان نویسنده معاصر است.
هدف از تالیف این کتاب شناساندن پیشینه مکان‌های مقدس مکه و مدینه و چگونگی تخریب آن‌ها در دهه‌های اخیر و نیز آشنایی حج‌گزاران و زائران حرمین شریفین با این مکان‌های مقدس می‌باشد.
کتاب دارای دو مقدمه یک زمینه و دو بخش بنیادین است که از همه امور عربستان سخن به میان آورده و در دو بخش‌اش به همه اطلاعاتی که حج‌گزاران و زائران و دیگران نسبت به حرمین لازم دارند را بیان کرده است.
این کتاب در سال 1372 شمسی و با تصحیح در سال 1386 شمسی به چاپ رسیده است.
شرح اجمالی
نگارنده تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره از پژوهشگران حوزه تاریخ اسلام است و آثاری در قالب کتاب و مقاله در این حوزه پدید آورده است. از آثار دیگر او است: تاریخ و اماکن زیارتی و سیاحتی سوریه (قم، نشر مشعر، 1383ش.) و تاریخ عتبات عالیات.(قم، نشر مشعر، 1383ش.)
کتاب با هدف شناساندن پیشینه مکان‌های مقدس مکه و مدینه و چگونگی تخریب آن‌ها در دهه‌های اخیر [۱] و نیز آشنایی حج‌گزاران و زائران حرمین شریفین با این مکان‌های مقدس [۲] نگاشته شده است.
نویسنده از منابع کهن [۳] چون اخبار مکه ازرقی، اخبار مکه فاکهی، شفاء الغرام فاسی، و آثار معاصر سود برده است و در موارد اندک به منابع غیر مرتبط با موضوع نیز استناد کرده است. [۴]
کتاب، آگاهی‌های مربوط به تغییرات و تحولات طبیعی و غیر طبیعی دهه‌های اخیر مکه و مدینه را در بر دارد و با ارقام تازه همراه است. اشتمال بر مسائل و موضوعات پرشمار تاریخی و جغرافیایی و فقهی [۵] و کلامی [۶] و اجتماعی [۷] و داشتن نقشه‌ها [۸] و تصاویر [۹] و شرح و مقایسه وضع کنونی مکان‌ها و آثار با گذشته آن‌ها [۱۰] از ویژگی‌های این کتاب است.
کتاب دو مقدمه، یک زمینه و دو بخش بنیادین دارد. نویسنده پس از مقدمه، ذیل عنوان «زمینه» از حدود و موقعیّت طبیعی و جغرافیایی، آب و هوا، تولیدات کشاورزی و صنعتی، فرودگاه‌ها، و بنادر مهم عربستان سخن گفته است. [۱۱]
موضوعات بخش اول کتاب
بخش اول در نُه فصل بدین شرح به مکه مکرمه اختصاص یافته است:
1. موضوعاتی مانند موقعیّت جغرافیایی، نام‌های مشهور و تاریخی و فضیلت‌های مکه و مسجدالحرام. [۱۲]
2. پیشینه، بازسازی‌ها و گسترش‌های مسجدالحرام. [۱۳]
3. جغرافیای تاریخی سرزمین مکه. [۱۴]
4. مساجد تاریخی مکه. [۱۵]
5. گورستان تاریخی و کهن ابوطالب و فضیلت‌هایش و چند تن از مشاهیر مدفون در آن و مزار شهدای فَخ. [۱۶]
6. وصف خانه‌ها و مساجد تاریخی مکه، تخریب شده در دوران سعودی. [۱۷]
7. میقات‌های حج، حرم و مساجد آغازین منطقه حرم. [۱۸]
8. موضوعاتی مانند مشعر الحرام، مُزْدَلَفَه، وادی مُحَسّر، سرزمین مِنا و جَمَرات. [۱۹]
9. مکان‌های تاریخی میان مکه و مدینه، مانند مزار شهدای بدر، غدیر خم، مسجد غدیر خم و زیارتگاه اَبواء (مرقد حضرت آمنه بنت وهب). [۲۰]
موضوعات بخش دوم کتاب
بخش دوم با عنوان «تاریخ و آثار اسلامی مدینه منوّره» در هفت فصل بدین شرح سامان یافته است:
1. موقعیّت جغرافیایی و پیشینه مدینه، ورود یهودیان از شامات و مهاجرت اوس و خزرج از یمن به مدینه، نام‌ها و فضیلت‌های مدینه و هجرت پیامبر9. [۲۱]
2. مطالبی در باره مسجدالنبی و آثار تاریخی مربوط به آن، از جمله ستون‌ها، ایوان صُفّه، محراب‌ها، خانه و مرقد مُطهّر پیامبر9، خانه امیر مؤمنان7 و حضرت فاطمه3 همراه با مباحث تاریخی آن‌ها و گسترش‌های گوناگون در گذر زمان. [۲۲]
3. خانه‌ها و مسجدهای ویران شده در دوران سعودی، مکان سقیفه و مسجد بنی‌ساعده. [۲۳]
4. شرح دیگر مساجد تاریخی مدینه، منطقه نبرد اُحُد و احزاب، غزوه بنی‌قُرَیْظَه و بنی‌نضیر و مساجد آن. [۲۴]
5. شرح زیارتگاه‌های مدینه، قبرستان بقیع، بارگاه امامان و زیارتگاه شهدای اُحُد و آرامگاه‌ها و مقابر ویران شده در دوران سعودی. [۲۵]
6. معرفی کوه‌ها، وادی‌ها، حصار و دروازه‌های مدینه. [۲۶]
7. مساجد و مناطق تاریخی پیرامون مدینه و منطقه فدک و خیبر و زیارتگاه ینبوع. [۲۷]
نویسنده در پایان، نقشه استان‌های عربستان را همراه 97 عکس رنگی از مکان‌هایی مهم چون اُحُد، مسجد شجره، قلعه خیبر، فدک و بیابان رَبذه آورده است. این تصاویر به لحاظ چگونگی و کمیت بر تصاویر کتاب‌های معاصر برتری چشمگیر دارد.
چاپ‌ها
کتاب به سال 1372ش. در نشر مشعر منتشر شده و به سال 1386ش. ویراستی دیگر از آن با تجدید نظر و افزایش چاپ گشته است. [۲۸] شیخ ابراهیم خزرجی در سال 1999م. ترجمه عربی کتاب را با عنوان «تاریخ و آثار مکة و المدینه» در انتشارات دارالنبلاء بیروت به چاپ سپرده است.
پانویس
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص18.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص16.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص323-334.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص29.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص73-79.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص58-59.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص36-37.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص38، 100، 144.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص358-359.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص193-195.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص21-38.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص39-49.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص51-90.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص91-100.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص101-110.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص111-120.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص121-129.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص131-144.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص161-167.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص161-167.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص168-184.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص185-230.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص231-245.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص247-276.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص277-303.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص305-314.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص315-322.
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرّمه و مدینه منوّره، ص19-20.
منابع
محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره.
- تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره: اصغر قائدان.