این صفحه شامل فتوای مراجع تقلید درباره احکام احرام حج است. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم نگاه کنید به مقاله احرام حج.
چگونگی
احرام حج
احرام حج
مسئله 937
امام خمینی: واجب است بر مکلف که بعد از تمام شدن اعمال عمره، احرام ببندد براي حج تمتع.
مراجع دیگر:
مسئله 938
امام خمینی: اگر نيت کند حج تمتع را و لبيکهاي واجب را به طوري که در احرام عمره ذکر شد بگويد، محرم ميشود و لازم نيست قصد کند احرام بستن را و همچنين لازم نيست قصد کند ترک محرمات را، چنانکه در احرام عمره گذشت. [م938 ۱]
آیتالله سیستانی: در عبادت معتبر است که برای تذلّل و کرنش در پیشگاه خداوند انجام داده شود؛ خواه اطاعت صدق کند یا نکند.
مسئله 940
امام خمینی: کيفيت احرام بستن و لبيک گفتن همان نحو است که در احرام عمره ذکر شد.
مراجع دیگر:
مسئله 941
امام خمینی: تمام چيزهايي که در محرمات احرام بيان شد، در اين احرام هم حرام است و آنچه کفاره داشت کفاره دارد، به همان ترتيب.
مراجع دیگر:
مسئله 942
امام خمینی: وقت احرام موسّع است و تا وقتي که بتواند بعد از احرام به وقوف اختياري عرفه برسد، ميتواند تأخير بيندازد و از آن وقت نميتواند عقب بيندازد. [م942 ۱]
آیتالله زنجانی: بنابراین تأخیر احرام تا وقتی که بتواند مقداری قبل از غروب روز نهم در عرفات، وقوف کند جایز است.
آیتالله سیستانی: کسی که میتواند وقوف اختیاری عرفه را درک کند، جایز نیست احرام را از وقت مذکور تأخیر بیندازد.
مسئله 943
امام خمینی: احتياط واجب آن است که کسي که از عمره تمتع فارغ شد و مُحلّ گرديد، از مکه خارج نشود بدون حاجت [م943 ۱] و اگر حاجتي براي بيرون رفتن پيش آمد، احتياط واجب آن است که محرم شود به احرام حج و بيرون رود و به همان احرام براي اعمال حج برگردد.
آیتالله بهجت: اگر خارج از حرم و مکه و میقات شد و عود نمود در غیر ماه احرام اولی، پس محتاج به احرام عمره است و عمره ثانیه را عمره تمتع قرار میدهد و لازمه آن، عدم ترتّب حکم متمتع بها بر عمره سابقه است و احتیاج آن به طواف نساء موافق با احتیاط است.
آیتالله تبریزی: اگر از میقات گذشته و در ماهی که عمره را انجام داده بود برنگشته باشد، باید دوباره محرم شود و عمره را به جا آورد و همان عمره تمتع او محسوب میشود و برای عمره سابق احتیاطا طواف نساء به جا آورد.
آیتالله خامنهای: اگر بعد از انجام عمره تمتع از شهر مکه بدون احرام خارج شود، پس اگر در همان ماهی که عمره انجام داده به مکه برگردد، نیاز به تجدید احرام برای ورود به شهر مکه ندارد، ولی اگر در ماه بعد از ماه انجام عمره به مکه برگردد، مثل اینکه عمره را در ذیقعده انجام دهد و خارج شود، و در ماه ذیحجه به مکه برگردد و یا در ذیقعده عمره انجام دهد و ذیالحجه خارج شده و مجدداً برگردد واجب است با احرام جدید برای عمره جهت دخول مکه مُحرم شود، و عمره تمتع وی که متصل به حج میشود همین عمرة تمتع دوم خواهد بود. و اگر مجدداً محرم نشود و عمره دوم را انجام ندهد حج تمتع وی صحیح نیست و احرام عمره تمتع جدید باید از یکی از مواقیت خمسه باشد.
آیتالله خویی: اگر از میقاتها گذشت و در ماهی که عمره را انجام داده بوده برنگشته باشد، اعاده عمره لازم است، ولی اگر قبل از گذشت ماهی که عمره را انجام داده باشد اعاده عمره لازم نیست.
آیتالله زنجانی: چون بدون نیاز و عذر از مکه و حوالی آن خارج شده عمره تمتعش باطل میشود.
آیتالله سبحانی: اگر در غیر ماهی که عمره انجام داده برگردد باید با احرام جدید وارد شود و عمره دوم او عمره تمتع است و محتمل است که عمره اول او به عمره دوم تبدیل شده باشد بنابراین احتیاطاً طواف نساء با نماز آن را به عنوان ما فی الذمه بیاورد.
آیتالله سیستانی: اگر در ماه بعد وارد شود و دوباره نخواهد بیرون برود و در ماه بعد از آن وارد شود، باید با عمره تمتع وارد شود و اگر باز هم بخواهد خارج شود و در ماه بعد وارد شود، باید با عمره مفرده وارد شود؛ مانند اینکه در ماه شوال عمره تمتع انجام داده و خارج شده و در ماه ذیقعده وارد شده و باز هم میخواهد خارج شود و ماه ذیحجه وارد شود در این صورت عمره ماه ذیقعده او باید عمره مفرده باشد.
آیتالله صافی، آیتالله گلپایگانی: اگر در همان ماهی که محرم به عمره تمتع شده و عمره را انجام داده از مکه بیرون رفتند و در همان ماه برگشتند، احرام لازم نیست و اگر یک ماه فاصله شده، باید مجدداً برای عمره تمتع محرم شود و عمره اولی، مفرده میشود و اگر یک ماه فاصله نشده، ولی در غیر ماهی که محرم به عمره تمتع شده بود، دوباره به مکه وارد میشود، احتیاطاً برای عمره تمتع دوباره محرم شود.
آیتالله فاضل: مگر آنکه در ماه بعد وارد مکه شود، که در این صورت باید مجدداً عمره تمتع به جا آورد و بعد محرم به احرام حج تمتع بشود و عمره اول فاسد شده است، و اگر مجدداً محرم نشود حج تمتع او نیز باطل میشود.
آیتالله مکارم: اگر در همان ماه قمری برگردد چیزی بر او نیست ولی اگر در ماه بعد برگردد و از میقات هم گذشته باشد (مثلاً در ذیقعده به مدینه رفت و در ذیحجه برگشت) باید دوباره محرم شود و عمره به جا آورد و همان عمره تمتع او حساب میشود و برای عمره سابق احتیاطاً طواف نساء به جا آورد.
مسئله 945
امام خمینی: مستحب است احرام بستن در روز ترويه بلکه احوط است. [م945 ۱]
آیتالله خامنهای: بهترین زمان احرام بستن، هنگام زوال (ظهر) روز ترویه (هشتم ذیحجه) است.
آیتالله زنجانی: بلکه احوط استحبابی آن است که از روز ترویه به تأخیر نیندازد.
آیتالله صافی: و پیش از روز ترویه نیز احرام بستن جایز است و احتیاط آن است که بیشتر از سه روز پیش از ترویه احرام نبندد؛ چنانکه احتیاط آن است که اگر محرم شده، پیش از روز ترویه از مکه خارج نشود.
مسئله 946
امام خمینی: محل احرام حج، شهر مکه است [م946 ۱] هر موضع که باشد، گرچه در محلههاي تازهساز، ولي مستحب است در مقام ابراهيم7 يا حجر اسماعيل7 واقع شود. [م946 ۲]
آیات عظام بهجت، تبریزی، خویی، صافی: بنا بر احتیاط احرام حج باید از مکه قدیم باشد.
آیتالله خامنهای: میقات احرام حج تمتع، مکه مکرمه است، و بهتر آن است که برای حج تمتع از مسجدالحرام مُحرم شود، و مُحرم شدن در همه جای مکه، حتی بافت جدید شهر، صحیح است، اما احوط آن است که در مناطق قدیمی آن مُحرم شود، و در صورتی که شک کند که محلی جزء شهر است یا نه، مُحرم شدن در آن محل صحیح نیست.
آیتالله سبحانی: از نقاطی از شهر مکه که به علت توسعه خارج حرم واقع شده، نباید احرام ببندد.
آیتالله سیستانی: و احوط و اولی احرام بستن از مکه قدیم است که در زمان رسول الله9 بوده است، اگرچه اظهر جواز احرام بستن از قسمتهای جدید شهر است، مگر قسمتهایی که بیرون حرم باشد.
آیتالله مکارم: ولی از بیرون حرم (مانند مناطقی که بعد از مسجد تنعیم است و اکنون جزو مکه شده) خالی از اشکال نیست.
آیتالله فاضل، آیتالله نوری: در مسجد یا در مقام ابراهیم.
آیتالله مکارم: مستحب است در مسجدالحرام احرام ببندد.
مسئله 947
امام خمینی: اگر فراموش کند احرام بستن را و بيرون رود به منا و عرفات، واجب است برگردد به مکه و احرام ببندد و اگر ممکن نشد به واسطه تنگي وقت يا عذر ديگر، از همان جا که هست مُحرم شود. [م947 ۱]
آیتالله زنجانی: و همچنین است اگر برگشتن به مکه برایش مشقت داشته باشد؛ البته این در صورتی است که به عرفات نرسیده باشد، اما اگر در عرفات یادش بیاید میتواند در همان جا محرم شود و باید قبل یا بعد از تلبیه بگوید: «أللَّهُمَّ عَلى کتابِک وَ سُنَّةِ نَبِیک» و احتیاط مستحب آن است که در این صورت نیز اگر میتواند به مکه برگردد و از آنجا محرم شود و اگر بعد از عرفات و قبل از حلق یا تقصیر نیز یادش بیاید همینگونه عمل کند و اگر بعد از حلق و تقصیر بفهمد حجش بیتردید صحیح است و این حج در تمام صورتها کفایت از حجة الاسلام میکند مگر صورت سوم (که بعد از عرفات یادش بیاید) که کفایت نمیکند.
آیتالله سبحانی: اگر بازگشت غیر ممکن یا حرجی باشد در همان نقطهای که متوجه شد محرم میشود اگرچه آن نقطه عرفات باشد و پس از لبیک بگوید «اللهم على کتابک و سنة نبیک» و اگر در مشعر به خاطر آورد، در همان جا محرم میشود و خوب است جمله یاد شده را نیز بگوید. حکم خروج بدون احرام از روی ندانستن مسئله نیز همین است.
آیتالله صافی، آیتالله گلپایگانی: احتیاط آن است که هر قدر میتواند برگردد و اگر نتوانست برگردد واجب است از همان جا که هست محرم شود.
آیتالله مکارم: در عرفات یا مشعر یا منا، قبل از رمی جمرات و ذبح، ولی اگر بعد از آن متوجه شود وقت احرام گذشته و حجش صحیح است.
مسئله 948
امام خمینی: اگر يادش نيايد که احرام نبسته، مگر بعد از تمامي اعمال، حجش صحيح است ظاهراً و احتياط مستحب آن است که اگر يادش آمد، بعد از وقوف به عرفات و مشعر يا قبل از فارغ شدن از اعمال ، [م948 ۱] تمام کند حج را و در سال بعد اعاده کند . [م948 ۲]
آیتالله بهجت، آیتالله نوری: احرام ببندد و تمام کند حج را.
آیات عظام تبریزی، خویی، سیستانی: اگر بعد از وقوف به عرفات یادش بیاید یا حکم را یاد بگیرد، باید از جایی که هست احرام ببندد، هرچند متمکن از بازگشت به مکه و احرام از مکه باشد.
آیتالله زنجانی: و همچنین است اگر برگشتن به مکه برایش مشقت داشته باشد؛ البته این در صورتی است که به عرفات نرسیده باشد، اما اگر در عرفات یادش بیاید میتواند در همان جا محرم شود و باید قبل یا بعد از تلبیه بگوید: «أللَّهُمَّ عَلى کتابِک وَ سُنَّةِ نَبِیک» و احتیاط مستحب آن است که در این صورت نیز اگر میتواند به مکه برگردد و از آنجا محرم شود و اگر بعد از عرفات و قبل از حلق یا تقصیر نیز یادش بیاید همینگونه عمل کند و اگر بعد از حلق و تقصیر بفهمد حجش بیتردید صحیح است و این حج در تمام صورتها کفایت از حجة الاسلام میکند مگر صورت سوم (که بعد از عرفات یادش بیاید) که کفایت نمیکند.
آیتالله سبحانی، آیتالله فاضل: فوراً همان جا محرم شود و حج را تمام کند و احتیاط مستحب آن است که سال آینده دوباره به جا آورد.
آیتالله صافی، آیتالله گلپایگانی: فوراً همان جا محرم شود و حج را تمام کند و احتیاط آن است که سال آینده دوباره به جا آورد، اگرچه بعید نیست جواز اکتفا به حج اول.
آیتالله زنجانی: اگر از روی علم و عمد، احرام حج را ترک کند تا وقتی که نتواند محرم شده و قبل از غروب روز نهم، عرفات را درک کند حجش باطل است.
آیتالله سیستانی: اگر ترک کند احرام را از روی علم و عمد تا زمان فوت وقوف اختیاری عرفات، حجش باطل است و اگر به مقدار رکن درک کند، حجش صحیح است گرچه گناه کرده است.
مسئله 951
امام خمینی: سئوال: فاصله بعضي از محلات جديد الاحداث مکه تا مسجدالحرام بيش از 18 کيلومتر است و شايد عرفاً از «توابع» مکه حساب شوند نه اينکه «جزو» مکه باشند؛ چرا که تابلوهاي راهنمايي با فلش، جهت مکه را مشخص نمودهاند، با اين کيفيت آيا ميتوان براي حج در محلات فوق الذکر محرم شد؟
جواب: اگر از محلات مکه است مانع ندارد [م951 ۱] و اگر از محلات آن نيست يا مورد شک است کفايت نميکند.
امام خمینی: سئوال: اشخاص معذوري که ميتوانند اعمال مکه را بر وقوفين مقدم بدارند، اگر جهلاً بدون احرام، اعمال مکه را قبل از وقوفين انجام دادند، چه صورتي دارد؟
جواب: کفايت نميکند [م952 ۱] و بايد يا قبل از وقوفين آنها را با احرام اعاده کنند يا بعد از وقوفين و اعمال آنها را به جا آورند.
آیتالله بهجت: به آن اکتفا نکند و احتیاطاً طواف و نماز و سعی را اعاده کند.
آیتالله مکارم: بنا بر احتیاط واجب.
مسئله 953
امام خمینی: سئوال: حاجي در عرفات يا منا فهميد که در احرامِ حج، تلبيه نگفته است، آيا در لحظه التفات، تلبيه کافي است و تکليف او چيست؟
جواب: اگر ميتواند به مکه برود و محرم شود و بقيه اعمال را ـ که بايد با احرام انجام دهد ـ به جا آورد، بايد چنين کند و اگر ممکن نيست، همان جا لبيک بگويد و اگر بعد از تقصير يا حلق متذکر شده، عملش صحيح است و لازم نيست لبيک بگويد. [م953 ۱]
آیتالله زنجانی: و همچنین است اگر برگشتن به مکه برایش مشقت داشته باشد؛ البته این در صورتی است که به عرفات نرسیده باشد، اما اگر در عرفات یادش بیاید میتواند در همان جا محرم شود و باید قبل یا بعد از تلبیه بگوید: «أللَّهُمَّ عَلى کتابِک وَ سُنَّةِ نَبِیک» و احتیاط مستحب آن است که در این صورت نیز اگر میتواند به مکه برگردد و از آنجا محرم شود و اگر بعد از عرفات و قبل از حلق یا تقصیر نیز یادش بیاید همینگونه عمل کند و اگر بعد از حلق و تقصیر بفهمد حجش بیتردید صحیح است و این حج در تمام صورتها کفایت از
حجة الاسلام میکند مگر صورت سوم (که بعد از عرفات یادش بیاید) که کفایت نمیکند.
آیتالله سبحانی: اگر بازگشت غیر ممکن یا حرجی باشد در همان نقطهای که متوجه شد محرم میشود اگرچه آن نقطه عرفات باشد و پس از لبیک بگوید «اللهم على کتابک و سنة نبیک» و اگر در مشعر به خاطر آورد، در همان جا محرم میشود و خوب است جمله یاد شده را نیز بگوید. حکم خروج بدون احرام از روی ندانستن مسئله نیز همین است.
آیتالله صافی، آیتالله گلپایگانی: احتیاط آن است که هر قدر میتواند برگردد و اگر نتوانست برگردد واجب است از همان جا که هست محرم شود.
آیتالله مکارم: در عرفات یا مشعر یا منا، قبل از رمی جمرات و ذبح، ولی اگر بعد از آن متوجه شود وقت احرام گذشته و حجش صحیح است.
به ذیل مسئله 948 مراجعه شود.
مسئله 954
امام خمینی: سئوال: شهر مکه را چند رشته کوههاي طولاني و مرتفع فرا گرفته و هر دو جانب کوه ساختمان شده است، گاهي چند کيلومتر بايد از اينجانب کوه رفت تا به جانب ديگر رسيد و ساکنين احد الجانبين، جداي از جانب ديگرند؛ مثل شعب بنيعامر که نزديک مسجدالحرام است و عزيزيه که 9 کيلومتر يا بيشتر در جانب ديگر است و به حسب مسامحه عرفي، به همه اين قطعات مکه گفته ميشود، آيا احرام حج تمتع از تمام اين نقاط و نقاط مشابه صحيح است يا نه؟
جواب: اگر در مکه است، احرام حج از آنجا صحيح است، هرچند از ساختمانهاي جديد الإحداث باشد. [م954 ۱]
مستحبات احرام حج تا وقوف به عرفات
آیتالله مکارم: این مستحبات را به قصد رجا به جا آورد.
مسئله 955
امام خمینی: اموري که در احرام عمره مستحب بود، در احرام حج نيز مستحب است و پس از اينکه شخص، احرام بسته و از مکه بيرون آمد، همين که بر ابطح مشرِف شود به آواز بلند تلبيه بگويد و چون متوجه منا شود بگويد: «أَللَّهُمَّ اِيّاکَ أَرْجُو وَاِيّاکَ أَدْعُو فَبَلِّغْني أمَلِي وَأصْلِحْ لي عَمَلي».
و با تن و دل آرام با تسبيح و ذکر حق تعالي برود و چون به منا رسيد بگويد: «اَلحَمْدُ للهِ الَّذي أقْدَمَنِيها صالِحاً في عافِيَة وَبَلَّغَني هذا المَکانِ».
پس بگويد: «أَللَّهُمَّ هذِهِ مِني وَهِيَ مِمّا مَنَنْتَ بِهِ عَلَيْنا مِنَ المَناسِک فَأَسْأَلُکَ أنْ تَمُنَّ عَلَيَّ بِما مَنَنْتَ عَلى أَنْبِيائِکَ فَإنَّما أَنَا عَبْدُکَ وَفي قَبْضَتِکَ».
و مستحب است [م955 ۱] شب عرفه را در منا بوده و به اطاعت الهي مشغول باشد و بهتر آن است که عبادات و خصوصاً نمازها را در مسجد خِيف به جا آورد و چون نماز صبح را خواند تا طلوع آفتاب تعقيب گفته پس به عرفات روانه شود و اگر خواسته باشد بعد از طلوع صبح روانه شود مانعي ندارد، ولي سنت [م955 ۲] آن است که تا آفتاب طلوع نکرده از وادي مُحَسِّر رد نشود و روانه شدن پيش از صبح مکروه [م955 ۳] است و چون به عرفات متوجه شود اين دعا را بخواند:
«أَللَّهُمَّ اِلَيْکَ صَمَدْتُ وَاِيّاکَ اعْتَمَدْتُ وَوَجْهَکَ أَرَدْتُ أَسْأَلُکَ أنْ تُبارِکَ لِي في رِحْلَتي وَأنْ تَقْضِيَ لِي حاجَتي وَأنْ تَجْعَلَني مِمَّنْ تُباهي بِهِ اليَوْمَ مَنْ هُوَ أفْضَلُ مِنّي».
استفتائات احرام
استفتائات احرام
آیتالله مکارم: انجام بعضی از این مستحبات در حال حاضر ممکن نیست یا مشکل است، بنابراین نباید اصراری بر آن داشته باشد و دردسر برای خود و دیگران ایجاد کند، هرگاه نیتش انجام آن باشد خداوند به فضل خود به او ثواب میدهد.
آیتالله صافی، آیتالله گلپایگانی: بلکه خلاف احتیاط است مگر از جهت ضرورتی مثل بیمار و یا خائف از ازدحام.
مسئله 291
امام خمینی: سئوال: کسي در وقت احرام اين طور قصد ميکند: محرم ميشوم يا احرام ميبندم، براي عمره تمتع يا غير آن، با توجه به اين مسئله که فرمودهايد نيت احرام لازم نيست، بلکه ممکن نيست، اين احرام چه صورت دارد؟
جواب: به احرام ضرر نميزند هرچند قصد احرام لازم نيست [م291 ۱] و احرام امر قصدي نيست، بلکه اگر شخص به قصد حج يا عمره تلبيه بگويد محرم ميشود هرچند قصد احرام نکند.
آیات عظام بهجت، صافی، گلپایگانی، مکارم: لازم است و تفصیل این مسئله در ذیل بحث نیت در واجبات احرام گذشت.
آیتالله تبریزى، آیتالله خویی: همین که به قصد عمره و یا حج تمتع تلبیه واجب را گفت، محرم میشود و قصد احرام، همین است.
آیتالله نوری: قصد احرام به این است که قصد احرام حج یا عمره کند و لازم است که احرام را به این قصد انجام دهد.
مسئله 292
امام خمینی: سئوال: زني قبل از احرام براي عمره تمتع، ميدانست که عادت ماهانه او ده روز است و قبل از احرام حج، اعمال عمره تمتع را نميتواند انجام دهد، مع ذلک، نيت عمره تمتع کرد، آيا در برگرداندن نيت احرام عمره تمتع به حج اِفراد، بايد چه کند؟
جواب: نيت را به حج افراد برگرداند [م292 ۱] و اشکال ندارد، بلي اگر با التفات به اينکه نميتواند عمره تمتع را انجام دهد و اگر انجام دهد صحيح نيست به نيت عمره تمتع محرم شود، صحت اين احرام، بلکه حصولِ جدّ به آن، محل اشکال است.
آیتالله بهجت: در صورتی که قصدش انجام وظیفه بوده کفایت میکند و حج اِفراد به جا میآورد.
آیتالله تبریزى: این در صورتی است که در حال احرام حائض باشد چنانکه ظاهر سؤال است ولی اگر بعد از احرام حائض شد مخیر است بین اینکه حج افراد به جا آورد و بعد از فراغت، عمره مفرده به جا آورد و بین اینکه اعمال عمره تمتع را بدون طواف و نمازش به جا آورد به این ترتیب که سعی و تقصیر نموده و برای حج احرام بسته به عرفات و منا برود و پس از فراغ از اعمال منا قضای طواف عمره و نماز آن را قبل از طواف حج به جا آورد.
آیتالله زنجانی: اگر به قصد انجام وظیفه، محرم شده و خیال کرده وظیفهاش عمره تمتع است، احرامش احرام حج افراد خواهد بود؛ و در غیر این صورت احرامش باطل است و باید مطابق ذیل مسئله 215 رفتار نماید.
آیتالله خویی: اگر در حال احرام تا آخرین زمان ممکن برای اتیان اعمال عمره تمتع حائض بوده، فتوای ایشان در دست نیست که آیا احرامش برای عمره تمتع باطل است یا میتواند آن را به عنوان حج افراد قرار دهد، گرچه در استفتائات حکم به بطلان احرام برای حج افراد شده، اگر زن در وقت احرام حائض بود و گمان میکرد تا آخر وقت پاک نمیشود و بعداً کشف خلاف شد.
آیتالله سبحانی: و اگر قصدش انجام وظیفه بوده باشد، کفایت میکند و در صورت التفات اگر به نیت عدول، قصد حج افراد کند اشکال ندارد.
مسئله 293
امام خمینی: سئوال: مردها معمولاً براي احرام، يک حوله به عنوان لنگ به کمر ميبندند و يکي هم بر روي شانهها مياندازند، ولي بعضي افراد براي اينکه موقع وزش باد و يا سوار شدن ماشين عورت آنها ظاهر نشود اضافه بر آن دو حوله، يک متر چلوار ندوخته از وسط پا عبور ميدهند به نحوي که دو طرف پارچه از جلو و عقب زير حوله قرار ميگيرد، آيا اين عمل صحيح است يا اشکال دارد؟
آیتالله بهجت: شخص گنگ و لال با انگشت خود همراه با نیت قلبی به تلبیه اشاره نموده و زبان خود را حرکت دهد و اگر ممکن نباشد که این کار را خودش انجام دهد نایب بگیرد که به جای او تلبیه بگوید.
آیات عظام تبریزی، خویی، فاضل، مکارم: بهتر است نایب هم بگیرد.
آیتالله سبحانی: لال و کر مادرزاد زبان خود را مانند کسانی که «لبیک» میگویند حرکت دهد و با انگشت اشاره کند و اگر برای عارضهای زبان او بند آمده باشد با اخطار در قلب به شیوهای که گفته شد عمل کند.
آیتالله سیستانی: اگر در اثر عارضهای لال شده است و الفاظ تلبیه را میداند، به مقداری که میتواند تلفظ کند و اگر نتواند زبان و لب را به آن حرکت دهد و همراه با آن در قلب اخطار نماید و با انگشت به آن اشاره کند و اگر لال و کر مادرزاد است و مانند آن، پس زبان و لب را مانند کسانی که تلفظ میکنند حرکت دهد و با انگشت اشاره کند.
آیتالله صافی، آیتالله گلپایگانی: نایب هم بگیرد رجائاً که از طرف او به طور صحیح بگوید.
مسئله 295
امام خمینی: سئوال: کسي که در گذشته حج واجبش را انجام داده و بنا دارد حج مستحبي به جا آورد، ولي از روي ناآگاهي و يا فراموشي در نيت اِحرام عمره ميگويد «احرام عمره تمتع از حج تمتع از حجة الاسلام ميبندم قربة الي الله»، آيا آوردن و در نيت داشتن حجة الاسلام، درحاليکه حج مستحبي است، اشکال دارد يا خير؟
جواب: اشکال دارد ، [م295 ۱] مگر آنکه اشتباه لفظي باشد و قصدش اين بوده عمرهاي که وظيفه او است انجام دهد و اسمش را حجة الاسلام گذاشته باشد.
آیتالله تبریزى، آیتالله خویی: اگر در احرام عمره بوده، صحت عمل او خالی از اشکال نیست و باید احتیاط کند.
آیتالله زنجانی: اگر خیال میکرده تلبیه را صحیح میگوید در عمره تمتع مطابق ذیل مسئله 263 و در حج تمتع به حواشی مسئله 947 تا 949 عمل کند.
آیتالله سبحانی: اگر کسی تلبیه را غلط بگوید و محرم شود و اعمال عمره را انجام دهد، چنانچه از روی عمد باشد عمره او باطل است و در صورت فراموشی یا ندانستن مسئله احتیاطاً عمره را دوباره انجام دهد و اگر در احرام حج است چنانچه در اثنا متوجه شود آن را صحیح بگوید و چنانچه در پایان عمل ملتفت شود بعید نیست که عمل او صحیح باشد.
آیتالله سیستانی: اگر به مقدار تمکن تلبیه را گفته است و غلط بودن آن به حدی نبوده است که صدق تلبیه نکند، چیزی بر او نیست. در غیر این صورت، اگر در احرام عمره باشد بنا بر احتیاط واجب عمل باطل است و اگر در احرام حج باشد صحیح است.
آیتالله فاضل: با توجه به اینکه عالم به حکم بوده، اگر نسبت به موضوع جاهل بوده؛ یعنی نمیدانسته تلبیه را غلط میگوید، حکم ترک احرام از روی جهل و سهو را دارد که حکم آن در مسئله 290 گذشت.(آیتالله فاضل: عمرهاش باطل است و باید عدول به غیر حج تمتع کند و همین طور است اگر ترک احرام از روی جهل باشد.)
مسئله 297
امام خمینی: سئوال: اگر کسي تلبيه را غلط بگويد و بعد از وقوفين و قبل از اتمام اعمال حج فهميد که صحيحاً محرم نشده است، آيا وظيفه او نسبت به ساير اعمال، و همچنين عمره قبلي او چگونه است؟
جواب: با فرض اينکه بعد از وقت جبران متوجه شده بعيد نيست صحت عمل، لکن احوط عدم اکتفا به اين حج است و اين احتياط ترک نشود. [م297 ۱]
آیتالله تبریزى، آیتالله خویی: صحت عمل خالی از اشکال نیست و باید احتیاط نماید.
آیتالله زنجانی: حکم مسئله قبل را دارد.
آیتالله فاضل، آیتالله گلپایگانی: این احتیاط استحبابی است.
آیتالله سیستانی: اگر تلبیه را به مقدار تمکن ادا کرده است و غلط بودن آن به اندازهای نیست که صدق تلبیه نکند، عمل صحیح است. در غیر این صورت، اگر تلبیه عمره را غلط گفته است عمل او بنا بر احتیاط باطل است و اگر تلبیه احرام حج باشد همان جا تلبیه بگوید و عملش صحیح است.
مسئله 298
امام خمینی: سئوال: ترجمه تلبيه «لبَّيک، اللّهُمَّ لَبَّيک، لَبَّيک لا شَريک لَک لَبَّيک» چيست؟
جواب: ترجمه جمله مذکور چنين است: [م298 ۱] «اجابت ميکنم دعوت تو را، خدايا! اجابت ميکنم دعوت تو را، اجابت ميکنم دعوت تو را، شريکي نيست مر تو را، اجابت ميکنم دعوت تو را». و اگر کلمه «دعوت» را هم نگويد کفايت ميکند در مواردي که بايد ترجمه را بگويد.
آیتالله نوری: با کمال میل و شوق اجابت میکنم دعوت تو را، خدایا! با کمال میل و شوق اجابت میکنم، اجابت میکنم دعوت تو را با کمال میل و شوق، شریکی نیست مر تو را، با کمال میل و شوق اجابت میکنم، اجابت میکنم تو را.
مسئله 299
امام خمینی: سئوال: لباس احرامي که معلوم نيست از درآمد منبر است يا وجوهات شرعيه، آيا لازم است خمس آن را بدهد؟
جواب: با فرض شک، لازم نيست، هرچند احتياط مطلوب است. [م299 ۱]
آیتالله بهجت: در هر دو مورد به زاید از مؤونه سنه، خمس تعلّق میگیرد.
آیتالله تبریزى، آیتالله خویی: اگر سال بر آن گذشته باشد، لازم است خمس آن را بدهد.
آیتالله سبحانی: اما اگر با مقداری تفحص وضع آن پولی که با آن لباس احرامی را خریده و یا میخواهد بخرد مشخص میشود باید تفحص کند.
آیتالله سیستانی: بنا بر احتیاط واجب باید با حاکم شرع به نسبت احتمال مصالحه کند.
آیتالله فاضل: و این در صورتی است که وجوهات شرعیه را به عنوان شهریه گرفته باشند، اما اگر به عنوان استحقاق یا خدمات دینی گرفتهاند و سال بر آن گذشته است باید خمس آن را بدهند.
مسئله 300
امام خمینی: سئوال: کسي که به ديگران تلقين نيت و تلبيه ميکند و خودش فراموش کرده است که نيت نمايد، وظيفهاش چيست؟
جواب: اگر به قصد انجام عمره يا حج تلبيه نگفته، محرم نشده است و بايد در صورت امکان به ميقات برگردد و اگر ممکن نيست به خارج حرم برود و مجدداً محرم شود. [م300 ۱]