خانه فاطمه(س)
خانه یا حجره فاطمه دختر رسول خدا(ص) یکی از اتاق‌های چسبیده به مسجدالنبی بود که هر یک محل سکونت یکی از همسران پیامبر(ص) بود. این خانه محل زندگی فاطمه زهرا بعد از ازدواج با علی بن ابیطالب بود. خانه فاطمه به خانه عایشه چسبیده بود.
این خانه امروزه از بین رفته و موقعیت کنونی آن داخل حجره و مرقد پیامبر(ص) است. در منابع آمده که علی(ع) در مدینه دو خانه داشت یکی چسبیده به مسجدالنبی و دیگری در بقیع. درباره اینکه رخدادهای پس از رحلت رسول خدا در خانه فاطمه به وقوع پیوسته یا در خانه دوم امام علی در بقیع اختلاف نظر وجود دارد. مکان خانه فاطمه(س) در مسجدالنبی یکی از مکان‌های احتمالی قبر آن حضرت است.
مکان خانه فاطمه
خانه فاطمه(س)، که به خانه امام علی(ع) نیز شناخته می‌شود، پشت خانه پیامبر (ص) (خانه عایشه) قرار داشت.[۱] در پشت این خانه از جهت شمال، ستون تهجد[۲] و در کنار آن ستون، محراب تهجد قرار داشت،[۳] که رسول خدا (ص) در آن مکان شب‌زنده‌داری می‌کرد و نماز شب می‌خواند[۴] و اکنون ضلع شمالی ضریح پیامبر(ص) است.[۵] اگر کسی در محراب تهجد بایستد، سمت چپ او باب جبرئیل[۶] و سمت راست او مقام جبرئیل قرار می‌گیرد.[۷]
این خانه تخریب شده و هم اکنون اثری از آن نیست. موقعیت کنونی آن در داخل حجره و مرقد پیامبر (ص) است[۸] که مجموع این دو را حجره طاهره می‌خوانند و مساحت آن حدود ۲۴۰ متر مربع است.[۹]
درهای خانه
خانه فاطمه (س) دو در داشته است: دری به سمت شرق؛ یعنی کوچه و دری به سمت غرب؛ یعنی داخل مسجد و به موازات ستون‌های وفود و حرس.[۱۰] درِ سمت غرب که به مسجد باز می‌شده کنار مقام جبرئیل (ستون مُرَبَّعة القبر) قرار داشته است.[۱۱] دری که اکنون در سمت باب جبرئیل به عنوان در خانه فاطمه (س) مشهور است، همان دری است که به سوی کوچه باز می‌شده است.[۱۲]
تخریب خانه فاطمه و افزودن آن به مسجد
این خانه تا روزگار ولید بن عبدالملک، خلیفه اموی (حکومت: ۸۶-۹۶ق)، بر جای بود. در گسترش مسجد به سال ۸۸ قمری به دستور ولید و به دست عمر بن عبدالعزیز، والی حرمین شریفین (۸۷-۹۳ق)، حسن مثنی، فرزند امام حسن مجتبی (ع)، و فاطمه دختر امام حسین (ع) که در آنجا ساکن بودند، به اجبار از آن بیرون شدند و خانه ویران و به مسجد ملحق شد.[۱۳]
حجره پیامبر(ص)
حجره پیامبر(ص) که به حجره شریفه نیز شهرت دارد، خانه‌ای است که پیامبر و عایشه در آن زندگی می‌کردند. این حجره کنار مسجدالنبی و نیز کنار خانه فاطمه قرار داشت. پیامبر(ص) در همین خانه دفن شد. سلطان بَیْبَرس (از سلاطین مملوکی مصر) در سال ۶۶۸ق دیواری از شبکه‌های چوبی اطراف حجره پیامبر کشید و محدوده خانه فاطمه را داخل این دیوار مشبّک قرار داد. بعدها این دیواره در آتش سوخت و با مشبکی از جنس فلز جایگزین شد.[۱۴]
منزلت خانه فاطمه (س)
بنابر روایتی رسول‌الله چهل روز بر در خانه فاطمه می‌آمد و دست بر چهارچوب در می‌نهاد و می‌گفت: «السلام علیکم یا اهل البیت» و سپس آیه تطهیر (احزاب: آیه ۳۳) را تلاوت می‌فرمود.[۱۵]
گفته‌اند که روایت سدّوا الابواب نیز بر منزلت خانه علی و فاطمه (ع) و ساکنان آن دلالت دارد. براساس این روایت رسول خدا (ص) طبق وحی الهی دستور داد تا در خانه‌هایی را که به مسجد باز می‌شدند جز خانه علی (ع) و فاطمه(س) ببندند. [۱۶]
همچنین براساس روایتی از پیامبر اکرم (ص) خانه فاطمه بهترین مصداق خانه‌هایی دانسته شده که در آیه ۳۶ سوره نور بدان اشاره شده است؛ خانه‌هایی که مقام بلندی دارند و در آنها نام خداوند برده می‌شود و صبح و شام تسبیح خدا گفته می‌شود.[۱۷]
این خانه یکی از مکان‌هایی است که احتمال داده‌اند مرقد حضرت فاطمه در آن قرار داشته باشد.[۱۸]
پانویس
- ↑ . تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص203؛ تاریخ مکة المشرفة، ص 270.
- ↑ . وفاء الوفاء، ج2, ص 47 , 58؛ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص81؛ تاریخ مکة المشرفة، ص 270.
- ↑ . وفاء الوفاء، ج2, ص 47.
- ↑ . وفاء الوفاء، ج2, ص 47.
- ↑ . آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 219.
- ↑ . وفاء الوفاء، ج2, ص 47؛ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص81؛ تاریخ مکة المشرفة ، ص 270.
- ↑ . آثار اسلامی مکه و مدینه، ص228-229.
- ↑ . تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص203, 210؛ گل واژه های حج و عمره، ص 412.
- ↑ . آثار اسلامی مکه و مدینه، ص219؛ گل واژه های حج و عمره، ص 412.
- ↑ . تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص203؛ تاریخ حرم ائمه بقیع (علیهم السلام)، ص152.
- ↑ . تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی، ص80 -81؛ ر.ک: وفاء الوفاء، ج2, ص 46, 57.
- ↑ . تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص203.
- ↑ . وفاء الوفاء، ج2, ص 89-90.
- ↑ . آثار اسلامی مکه و مدینه، ص243؛ تاریخ حرم ائمه بقیع ، ص141.
- ↑ . وفاء الوفاء، ج2, ص 46 ؛ شرف المصطفی، ج2, ص445.
- ↑ . وسائل الشیعة، ج2، ص 205؛ الکافی، ج5، ص 340؛ وفاء الوفاء، ج2, ص 63-67.
- ↑ . مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج7، ص 227؛ بحارالانوار، ج23، ص 325؛ مرآة العقول, ج5، ص 68.
- ↑ . من لا یحضره الفقیه، ج2، ص572؛ تهذیب الأحکام، ج6، ص 9؛ تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 208.
منابع
- آثار اسلامي مكه و مدينه: رسول جعفريان، تهران، مشعر، 1386ش.
- بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار: محمد باقر المجلسي (م. 1110ق)، تصحيح محمد باقر بهبودي و سيد ابراهيم ميانجي و سيد محمد مهدي موسوي خرسان، بيروت، دار احياء التراث العربي و مؤسسة الوفاء، 1403ق.
- تاریخ حرم ائمه بقیع(ع): محمد صادق نجمی، تهران، مشعر،1386ش.
- تاريخ مکة المشرفة و المسجدالحرام و المدينة الشريفة و القبر الشريف: محمد بن احمد ابن الضياء (م.854ق.)، تحقيق العدوي، مکه، مکتبة التجارية مصطفي احمد الباز، 1416ق.
- تاريخ و آثار اسلامي مكه مكرمه و مدينه منوره: اصغر قائدان، تهران، مشعر، 1386ش.
- تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی: ناجی محمد حسن عبدالقادر الانصاری, مترجم عبدالمحمد آیتی, تهران, مشعر, 1385ش.
- تهذيب الاحکام في شرح المقنعة للشيخ المفيد: محمد بن حسن الطوسي (385-460ق.)، تحقیق سيد حسن موسوي خرسان و علي آخوندي، تهران، انتشارات دارالکتب اسلاميه، 1365ش.
- شرف المصطفي: عبدالملک واعظ خرگوشي (م.406ق.)، مکه، دار البشائر، 1424ق.
- الطبقات الكبري: محمد ابن سعد بن منیع (م.230ق.)، تحقيق محمد عبدالقادر، بيروت، دار الكتب العلميه، 1410ق.
- فرهنگ اعلام جغرافيايي ـ تاريخي در حديث و سيره نبوي: محمد محمد حسن شراب، مترجم شيخي، تهران، انتشارات مشعر، 1383ش.
- الکافي: محمد بن يعقوب کليني (م.329ق.)، تحقيق علي‌اکبر غفاري، تهران، دار الکتب اسلاميه، 1362ش.
- گل واژه های حج و عمره: علیرضا بصیری, تهران, مشعر, 1387ش.
- مجمع البيان في تفسير القرآن: الفضل بن الحسن الطبرسي (468-548ق.)، تحقیق محمد جواد بلاغي، تهران، ناصرخسرو، 1372ش.
- مرآة العقول: المجلسي (م.1111ق.)، سید محسن الحسینی الامینی، تهران، دار الكتب الاسلاميه، 1406ق.
- من لا يحضره الفقيه: شيخ صدوق محمد بن علي بن بابويه (م.381ق.)، تحقیق علی اکبر غفاري، قم، النشر الاسلامي، 1404ق.
- وسائل الشيعه (تفصيل وسائل الشيعة الي تحصيل مسائل الشريعه): محمد بن الحسن الحر العاملي (1033-1104ق.)، الحر العاملي (م.1104ق.)، قم، آل البيت، 1414ق.
- وفاء الوفاء باخبار دار المصطفي: علي بن عبدالله السمهودي (م.911ق.)، تحقیق محمد محيي‌الدين عبدالحميد، بيروت، دار الکتب العلميه، 2006م.