مسجد ابی بن کعب
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | مسجد البقیع؛ مسجد بنی جدیله |
| مکان | داخل دیوار غربی بقیع |
| کاربری | مسجد |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | صدر اسلام |
| رویدادها | نمازخواندن پیامبر |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | ناموجود |
مسجد ابی بن کعب یا مسجد بنی جُدَیله (بنی حُدیله) یا مسجد البقیع در داخل بقیع قرار داشت اما امروزه اثری از آن نیست. این مسجد در اصل خانه ابی بن کعب صحابی رسول‌الله بود.
تاریخچه
این مسجد از مسجدهایی است که در مکان نماز خواندن پیامبر(ص) ساخته شده است. این مسجد در ابتدا، منزل ابی بن کعب بود که تبدیل به مسجد شد و سپس، در محدوده قبرستان بقیع قرار گرفت. به روایتی پیامبر به نماز خواندن در مسجد ابی بن کعب تمایل داشت و بارها در آن نماز گزارد.[۱]
سده نهم و دهم قمری
سمهودی(م.۹۱۱) نام این مسجد را در شمار مساجدی آورده که مکان آن اجمالا معلوم است؛ اما اثری از آن نیست. او از مطری (۷۴۱ق.) نقل می‌کند که در زمان او هم این مسجد، همین وضعیت را داشته است.[۲]
بنابر گزارشى ديگر از سمهودی(م۹۱۱ق.)، مسجد ابی بن کعب در غرب آرامگاه عقیل و امهات المومنین قرار داشت. در زمان او، تنها دو ستون از آن مسجد، باقی مانده بود. به نظر سمهودی، بقایای باقی‌مانده از بنا نشان می‌داد که اين مسجد در زمان عمر بن عبدالعزیز ساخته شده است.[۲]
سده چهاردهم قمری
برخی تاریخ‌نگاران در دوره‌های بعدی، از وجود اين مسجد خبر داده‌اند. به گفته ابراهیم رفعت پاشا در مرآة الحرمین، این مسجد در زمان حکومت عثمانی بازسازی شده بود. عثمانى‌ها، بنایی مستحکم و محرابی برای آن ساخته بودند.[۳] کتاب او حاصل سفرهای حجش در فاصله سال‌های 1318 تا 1325 قمری (1901-1907م.) است.[۴] یاسین احمد خیاری (م.۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.)، تاریخ‌نگار مشهور مدینه نیز، همین عبارت را از کتاب مرآة الحرمین نقل کرده است.[۵] او که کتابش را در سال ۱۳۸۰ قمری نگاشته، می‌نویسد: «این مسجد، امروزه همان بنایی است که در داخل بقیع در سمت راست قرار دارد. الله اعلم».[۵]
وضعیت امروزی
اکنون، اثرى از این مسجد نيست. عبیدالله بن محمد امین کردی که بر چاپ کتاب معالم المدینه المنوره خیاری در سال ۱۴۱۰ قمری تعلیقه نوشته، در پاورقی اشاره می‌کند که: «مسجد ابی بن کعب خراب شده و اثری از آن نیست.»[۵]
پانویس
منابع
- تاریخ المدینة المنورة (ابن شبه)'، ابن شبه نمیری (م.۲۶۲ق)، قم، دارالفکر، 1410.
- تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، سید احمد یاسین خیاری، ریاض، الامانة العامة للاحتفال بمرور مائة عام علی تاسیس المملکة العربیة السعودیة، ۱۴۱۹ / ۱۹۹۹م.
- مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا، قاهره، دارالکتب المصریه، 1925.
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، نورالدین علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق و تقدیم قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۱۴۲۲ق. / ۲۰۰۱م.