مسجد بنی خداره
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| کاربری | مسجد |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | صدر اسلام |
| رویدادها | نمازخواندن پیامبر، پیامبر سر خود را تراشیدند |
| متولیان | منازل بنی خداره برادران بنی خدره بن حارث خزرجی |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | ناموجود |
مسجد بنی خداره یکی از مساجد مدینه بوده که پیامبر در آن نماز خوانده و سر خود را در آن محل تراشیده است. گفته شده بنی خداره برادران بنی خدره بن حارث خزرجی هستند و منازلشان در شمال بازار مدینه نزدیک ثنیه الوداع قرار داشته است. گفته شده که امروزه این مسجد از میان رفته است. برخی نوشته‌اند که تا پیش از ساخت تونل مناخه، مسجدی با بنای سفید‌کاری شده در تپه‌ای در ثنیة الوداع در ابتدای خیابان سلطانه قرار داشت شاید همان مسجد بنی خداره بوده است.
جایگاه
مسجد بنی خداره یکی از مساجد مدینه بوده که پیامبر در آن نماز خوانده و سر خود را در آن محل تراشیده است.[۱] اِبن شَبّه مورخ قرن دوم هجری قمری گفته است که پیامبر خدا(ص) دست خود را بر روی سنگی که در أجم سعد بن عباده در دیوار سعد نهاده و سپس در مسجد بنی خداره نماز خوانده است.[۲] همچنین وی روایتی به نقل از هشام بن عمرو آورده است که مسجد بنی خداره را جزء مساجدی که پیامبر(ص) در آن نماز خوانده برشمرده است.[۳] گفته شده بنی خداره برادران بنی خدرة بن حارث خزرجی هستند و منازلشان در شمال بازار مدینه نزدیک ثنیَّة الوداع قرار داشته است.[۴] سمهودی این مسجد را جزء مساجدی دانسته که دارای آثار و جایگاه‌های در شهر مدینه داشته است.[۵] امروزه مسجد بنی‌خداره از بین رفته و وجود خارجی ندارد.[۶]
موقعیت جغرافیایی
جمال الدین مطری در کتاب التعریف یادآور می‌شود که منازل بنی خداره در جنوب محله بنی‌ساعده در نزدیکی أطمی(دژی) است که در جرار سعد قرار دارند.[یادداشت ۱][۷]
در مقاله ساختار شهری مدینه به نقل از عجیمی گفته شده مسجدی که در سمت شامی بازار مدینه، نزدیک سقیفه بنی‌ساعده است و سقیفه که امروز معروف است در یک مثلثی در باغی است که در سر خیابان السحیمی از سمت غرب قرار دارد، مسجد بنی‌خدره است، اما نگارنده مقاله نظر درست را در این می‌داند که مقصود از مسجد، مسجد بنی خداره است نه بنی‌خدره، زیرا وصفی که او(عجیمی) آورده با مطلبی که درباره محله آنها گفته شد با مسجد بنی خداره تطبیق می‌کند نه با مسجد بنی خدره.[۸]
برخی گمان کرده‌اند که تا پیش از ساخت تونل مناخه، مسجدی با بنای سفید‌کاری شده در تپه‌ای در ثنیه الوداع در ابتدای خیابان سلطانه قرار داشت که شاید همان مسجد بنی خداره بوده است.[۹] از جمله سید ابراهیم عیاشی معتقد است مسجد ثنیة الوداع همان مسجد بنی خداره است و قرار گرفتن موقعیت مسجد ثنیة الوداع در داخل منازل بنی خداره را مؤید کلام خود آورده است.[۱۰]امروزه کوه ثنیه الوداع و آن مسجد هم در توسعه خیابان‌ها از میان رفته است. [۱۱]
برخی نوشته‌اند که موقعیت قبر نفس زکیه همان موقعیتی از منازل بنی خداره است[۱۲] اما سمهودی معتقد است مسجدی که در کنار قبر نفس زکیه وجود دارد مسجد بنی خداره نیست بلکه مسجدی است که قاضی حرمین محی الدین الحنبلی بنا نموده است.[۱۳]
برخی مسجد بنی خداره را جزء آثاری دانسته‌اند که تا سال 1999 میلادی دیگر اثری از آنها باقی نمانده است.[۱۴]
برخی مورخین موقعیت جغرافیایی که ممکن است برای مسجد بنی خداره تصور نمود بدین شرح آورده‌اند که از طرف شمال به خیابان عبدالغنی بن عبدالواحد مقدسی و از جنوب به خیابان ملک فیصل معروف به دائری اول و از شرق به خیابان سعید بن مسیب و از غرب به خیابان ابی بکر که قبلا معروف به سلطانة بوده است.[۱۵]
گالری
-
تصویر مسجد ثنیة الوداع که برخی مورخین بر این باورند که مسجد ثنیة الوداع در موضع مسجد بنی خداره بنا شده است.
-
تصویر هوایی از خیابان‌های که گفته شده موقعیت منازل بنی خداره را نشان می‌دهد.
-
زیرگذر مناخه از جهت شمال شهر مدینه که گفته شده بخشی از زیر گذر فعلی موقعیت منازل بنی خداره بوده است.
مطالب قبلی
مسجد بنی خداره یکی از مسجدهای مدینه بوده که امروزه از میان رفته است.
تاریخچه مسجد
سمهودی(م ۹۱۱ق.) از این مسجد سخن گفته است. در زمان سمهودی نیز نشانی از این مسجد وجود نداشته است.
موقعیت امروزی
امروزه مسجد بنی‌خداره وجود ندارد.
پانویس
- ↑ تاريخ المدينة المنورة، ج1، ص60؛ معالم المدینه المنوره، جزء۴، مجلد۲، ص 146.
- ↑ مساجد صلی فیها رسول الله، ص ۳۸۷
- ↑ تاريخ المدينة المنورة، ج1، ص64.
- ↑ معالم المدینه المنوره، جزء۴، مجلد۲، ص146.
- ↑ مساجد صلی فیها رسول الله، ص ۳۸۷
- ↑ مساجد صلی فیها رسول الله، ص ۳۸۷
- ↑ التعریف، ص216.
- ↑ ساختار شهری مدینه،ص119.
- ↑ مساجد صلی فیها رسول الله، ص ۳۸۷
- ↑ معالم المدینه المنوره، جزء۴، مجلد۲، ص150.
- ↑ معالم المدینه المنوره، جزء۴، مجلد۲، ص ۱۵۱
- ↑ معالم المدینه المنوره، جزء۴، مجلد۲، ص150.
- ↑ مساجد صلی فیها رسول الله، ص ۳۸۷
- ↑ مدینه شناسی، ص27.
- ↑ معالم المدینه المنوره، جزء۴، مجلد۲، ص ۱۵۱.
- ↑ کوزه‌های سعد، به مجموعه کوزه‌های که از آب پُر می‌شد تا مردم از آن آب بنوشند و در آن زمان جرار سعد به عنوان مسیری نزدیک بازار شهر بوده است.
منابع
- تاريخ المدينة المنورة، اِبْن‌شَبّه،(م.262ه.)، به کوشش محمد شلتوت، [بی‌جا]،دار الفكر، [بی‌تا].
- التعریف بما أَنست الهجرة من معالم دار الهجرة، جمال الدین محمد بن احمد المطری، به کوشش سیلمان الرحیلی، ریاض، دارة الملک عبدالعزیز، 1426ق.
- مدینه شناسی، محمدباقر نجفی، تهران، مشعر، 1386ش.
- ساختار شهری مدینه و محلات قبائل در دوره نبوی، عبدالعزیز عبدالله بن ادریس و رسول جعفریان، مجله میقات، دوره 4، شماره 16، تیر 1375ش.
- معالم المدینة المنوره بین العمارة و التاریخ، عبدالعزیز عبدالرحمن ابراهیم کعکی، بیروت، المؤسسه التاریخ العربی،1432ق.
- مساجد صلی فیها رسول الله فی الحرمین الشریفین و الجزیرة العربیة، سید ضیاء الدین بن محمد بن مقبول عطار، جده، کنوز المعرفة، 1434ق.