مسجد عمر بن خطاب (مدینه)
مسجد عُمَر به نام عمر بن خطاب در قرن نهم هجری، در محدوده مصلای پیامبر(ص) ساخته شد. ساختمان کنونی مسجد مربوط به دوران عثمانی است و ارتفاع گنبد آن از داخل به حدود دوازده متر می‌رسد.
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| مکان | عربستان * مدینه * |
| کاربری | مسجد |
| جنبه دینی | |
| بزرگداشت نزد | مسلمانان |
| وابسته به دین/مذهب | اسلام |
| آیین‌ها | اقامه نماز جماعت |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | قرن نهم هجری |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | موجود |
|
| |
مکان
مسجد عمر در جهت جنوب غربی مسجد النبی و جنوب مسجد مصلا (مسجد غمامه) واقع شده است و 133 متر از آن فاصله دارد.[۱] این مسجد در ناحیه شمالی خیابان حسن بن علی(ع) قرار دارد.[۲]
ويژگی‌های بنا
ساختمان کنونی اين مسجد، در سال 1266 هجری/ 1849 ميلادی، در دوران سلطان عبدالمجيد اول عثمانی ساخته شد. بنای مسجد حدودا مربعی شکل است و ارتفاع گنبد آن از داخل به حدود دوازده متر می‌رسد.[۳] بنای مسجد شبیه مسجد ابوبکر است که سلطان محمود عثمانی در سال 1254 هجری بنا کرده است.[۴]
ديوار بيرونی مسجد با کنگره‌های فلزی ساده تزئين شده و دیوار داخلی به ارتفاع یک و نیم متر دارای سنگ بازالت (سیاه‌رنگ) است. مناره آن در گوشه ديوار شمال غربی قرار دارد. مساحت کلی مسجد 335 متر مربع است و ورودی‌اش در جهت شمالی قرار دارد. ترميم اين مسجد در سال 1411 هجری در زمان ملک فهد بن عبدالعزيز صورت گرفت.[۳]
مسجد عمر در گذر تاريخ
مسجد عمر یکی از مسجدهایی است که در مصلای پیامبر(ص) قرار دارد. مصلا مکان باز و بدون ساختمانی در غرب مسجدالنبی بود[۵] که رسول‌الله نمازهای عید را در آنجا برپا می‌کرد.[۶]بعدها در محل نماز پیامبر در چند نقطه از این زمین مسجدهایی ساخته شد. مسجدهای کهنی که در منطقه مصلا ساخته شدند شامل سه مسجد غمامه، مسجد علی بن ابی‌طالب و مسجد ابوبکر اند.[۵] در قرن نهم نیز در همان محدوده مسجدی به نام عمر بن خطاب نیز ساخته شد.[۷]
سمهودی (متوفی911ق) از این مسجد بدون ذکر نام آن به اجمال یاد کرده و آن را در کنار مسجد بنی زریق ذکر کرده است؛ او گزارش داده که شيخ‌شمس‌الدين محمد بن احمد سلاوی پس از سال 850 هجری آن را احداث کرده است.[۸]
در سال 1266ق/1850م این مسجد به فرمان سلطان عبدالمجید اول بازسازی شد و در همین زمان بود که مسجد دارای قبه و یک مناره در شمال غربی ساختمان به شکل امروزی شد.[۹] علی بن موسی مسجد را در 1303 هجری مشاهده کرده و آن را در کنار آبراهه ابی‌جيده و دارای يک مناره توصیف می‌کند.[۱۰]
در میان سالهای 1391ه/1971م تا 1393ه/1973م بازسازی دیگری رخ داد که مجموع هزینه بازسازی این مسجد (به علاوه هزینه تجدید بنای مسجدمصلی) بیش از 1.120.000 یک میلیون و صدوبیست هزار ریال عربستان بوده است.[۱۱]
نام مسجد و اقوال تاریخی
بعضی دانشمندان، معتقدند احتمال دارد اين مسجد در مکان خانه های آل دره (دار عبدالله بن درة المزنی) بنا شده باشد[۱۲]، این همان مکانی است که رسول خدا(ص) در آن نماز عيد را خواند، احتمال دارد عمر بن خطاب در آن مکان، در زمان خلافتش نماز خوانده باشد؛ ازاين‌رو آنجا به او نسبت داده شده باشد.[۱۳] البته شنقيطی (متوفی1409ه) احتمال نماز عید پیامبر و خلفای دیگر در این مکان را رد می‌کند.[۱۴]
علي حافظ در ضمن تایید نماز پیامبر و دیگر خلفا در این مکان، می‌گويد: «گمان نمی‌کنم مسجدی به اين بزرگی با وجود نزديکی‌اش به مسجد مصلا ساخته شده باشد، بدون آنکه پیشینه تاريخی داشته باشد».[۱۵]
پانویس
- ↑ مساجد الاثریه، ص247
- ↑ تصاویر ماهواره ای، گوگل مپ
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ مساجد الاثریه، ص248
- ↑ فصول من تاریخ المدینة المنورة، ص152
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ وفاء الوفاء، ج3، ص 122
- ↑ مساجد الاثریه، ص 224-225
- ↑ مساجد الاثریه، ص 223
- ↑ وفاء الوفاء، ص220
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، مجلد1، جزء 4، ص449
- ↑ وصف المدينة، ص10
- ↑ معالم المدینة المنورة بین العمارة و التاریخ، ج2، ص243(نسخه موجود در کتابخانه تخصصی مرکز تحقیقات حج)
- ↑ تاریخ معالم المدینه المنوره قدیما و حدیثا، ص138
- ↑ مساجد الاثریه، ص249
- ↑ الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، ص230
- ↑ فصول من تاريخ المدينة المنورة، ص152.
منابع
- مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی1418ه، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
- وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
- وصف المدینه المنوره، علی بن موسی، مطبعة نهضة مصر.
- معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، بیروت، دار و مکتبة الهلال، 1419ه.(نسخه موجود در کتابخانه مجازی مکتبة اهل البیت در سه مجلد)
- معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.(نسخه موجود در کتابخانه تخصصی مرکز تحقیقات حج در 4 مجلد)
- الدر الثمین فی معالم دار الرسول الامین، غالی محمدامین الشنقیطی، جده، دارالقبلة، ١٩٩٢.
- تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.
- فصول من تاریخ المدینة المنورة، علی حافظ، ناشر:مؤلف. الطبعة الثالثة 1417ه-1996م.