محمد بن ابراهیم الظواهری
 | |
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| زادگاه | مصر |
| دین | اسلام |
| منصب | رئیس دانشگاه الازهر |
| تاریخ درگذشت | 1935 |
| مشخصات دینی | |
| نقش‌های برجسته | رئیس هیئت نمایندگی کشور مصر در کنگره حج 1344 قمری |
محمد بن ابراهیم الظواهری سی و سومین شیخ الازهر (1929-1935م) و از مخالفان تخریب قبرستان بقیع بود. وی رویکردی اصلاحی در الأزهر داشت؛ اما با بروز انتقادات به این رویکرد، ظواهری استعفا داد.
او دو بار به حج رفت؛ بار نخست نماینده رسمی دولت مصر و رئیس هیئت اعزامی این کشور به کنگره اسلامی سال 1344 قمری در عربستان بود که به میزبانی آل سعود برگزار شد و نمایندگانی از کشورهای مسلمان در آن شرکت داشتند. ظواهری که از مخالفان سختگیری‌های وهابیان بر مسلمانان بود، در این اجلاس در واکنش به تخریب قبرستان بقیع توسط آل سعود، از پیشنهاد هیئت مسلمانان هند مبنی بر بازسازی بقیع حمایت کرد.
ظواهری در سال 1355 قمری بار دیگر به طور غیر رسمی به حج رفت.
العلم و العلماء، رسالة الأخلاق الكبرى، و الوصایا و الآداب از جمله آثار الظواهری است. همچنین پس از مرگش خاطرات او از سفرهای حجش در بخشی از کتاب السیاسة والازهر من مذکرات شیخ الاسلام الظواهری تنظیم و منتشر شده است.
زندگی‌نامه
شیخ محمد بن ابراهیم الاحمدی الظواهری در سال 1295 قمری (1887م) در روستای «كفر الظواهری» در استان شرقی مصر دیده به جهان گشود. پدرش از عالمان معروف الأزهر بود. عمده تحصیلاتش در جامع الازهر گذشت و در همان جا بود که از اندیشه استادش، شیخ محمد عبده (درگذشت: 1323ق) تاثیر گرفت. الظواهری در سال 1914 میلادی شیخ جامع الاحمدی در طنطا شد و مجله ای را به نام «معهد طنطا» منتشر کرد. در سال 1923 میلادی شیخ بنیاد اسیوط و در میانه سال های 1349ق (1929م) تا 1354 قمری (1935م) سی و سومین شیخ جامع الأزهر شد؛ هرچند رویکرد اصلاحی او در الأزهر با مقاومت برخی منتقدان همراه و سرانجام ناچار به استعفا شد.[۱]
سفرهای حج
شیخ الظواهری دو بار حج به جا آورد. بار اوّل به سال 1344ق (1926م) و در جریان برگزاری کنگره اسلامی در مکه بود که ریاست هیئت مصری را به نمایندگی از دولت ملک فؤاد اول (درگذشت: 1936م) برعهده داشت. از اعضای آن هیئت می توان به محمد المسیری بک (مدیر اداره حج در وزارت داخله مصر) و محمد توفیق (کنسول مصر در شهر جده) اشاره کرد.[۲] دومین سفر حج الظواهری سفری عادی و غیر رسمی به سال 1355ق (1937م) بود.[۳]
حمایت از بازسازی بقیع
مخالفت گروهی از هیئت‌های مسلمان با تخریب قبرستان بقیع یکی از موضوعات مطرح در کنگره سال 1344 قمری بود. هیئت جنبش مسلمانان هند پیشنهاداتی برای بازسازی قبور تخریب شده مطرح کردند و شیخ الظواهری از این پیشنهادات حمایت کرد.[۴] الظواهری که مخالف تکفیر و سختگیری وهابیان بر مسلمانان بود، در این کنگره در سخنانی از آزادی مذهبی دفاع کرد و از برخی برخوردهای وهابیان با حاجیان انتقاد کرد.[۵]
آثار
از جمله آثار باقی مانده از اوست:
- العلم و العلماء
- رسالة الأخلاق الكبرى
- خواص المعقولات فی أول المنطق و سائر العقلیات
- الوصایا و الآداب
- صفوة الأسالیب
- حكم الحكماء
- براءة الإسلام من أوهام العوام
پس از مرگش خاطرات او از سفرهای حجش در بخشی از کتاب السیاسة والازهر من مذکرات شیخ الاسلام الظواهری تنظیم و منتشر شده است.[۶]
پانویس
- ↑ الأزهر فی ألف عام، ج2، ص376؛ نور الابهر فی طبقات شیوخ الجامع الازهر، ص106؛ موسوعة اعلام الدعوة والوحدة والإصلاح، ج2، ص96- 94؛ الأزهر فی اثنی عشر عاماً، ص60- 59؛ التقریب بین المذاهب الاسلامیة، ص165؛ اریخ الإصلاح فی الأزهر و صفحات من الجهاد فی الإصلاح، ص119 و 128.
- ↑ السیاسة والازهر من مذکرات شیخ الاسلام الظواهری، ص242.
- ↑ السیاسة والازهر من مذکرات شیخ الاسلام الظواهری، ص262.
- ↑ السیاسة والازهر من مذکرات شیخ الاسلام الظواهری، ص248.
- ↑ السیاسة والازهر من مذکرات شیخ الاسلام الظواهری، ص244-245.
- ↑ السیاسة والازهر من مذکرات شیخ الاسلام الظواهری، ص9 و 16.
منابع
- اریخ الإصلاح فی الأزهر و صفحات من الجهاد فی الإصلاح: عبدالمتعال صعیدی، القاهرة، مطبعة الاعتماد، 1943م.
- الأزهر فی ألف عام: محمد عبدالمنعم الخفاجی، القاهرة، عالم الکتب، 1432ق.
- الأزهر فی اثنی عشر عاماً: جامع الازهر، الدار القومیة للطباعة والنشر، 1964م.
- التقریب بین المذاهب الاسلامیة فی القرن العشرین الأزهر والتشیع محاولات و تحفظات: راینر برانر، ترجمه شده به عربی: بتول عاصی و فاطمه زراقط، بیروت، مرکز الحضارة لتنمیة الفکر الاسلامی، 2015م.
- السیاسة والازهر من مذکرات شیخ الاسلام الظواهری: الاحمدی الظواهری، مطبعة الاعتماد، 1945م.
- موسوعة اعلام الدعوة والوحدة والإصلاح: محمد الساعدی، طهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الإسلامیة، 1431ق.
- نور الابهر فی طبقات شیوخ الجامع الازهر: محیی الدین الطُعمی، بیروت، دار الجیل، 1412ق.