کربلا
کربلا از مهمترین شهرهای زیارتی کشور عراق است که به جهت قرارگرفتن مرقد امام حسین(ع) در آن؛ سالانه میلیونها زائر؛ در ایام اربعین، عاشورا و نیمه شعبان به این شهر مسافرت می‌کنند.
جغرافیای کربلا
کربلا از مهمترین شهرهای زیارتی عراق است که به جهت قرارگرفتن مرقد امام حسین(ع) در آن؛ سالانه میلیونها زائر؛ در ایام اربعین، عاشورا و نیمه شعبان به این شهر مسافرت می‌کنند. شهر کربلا بر روی طول جغرافیایی 44 درجه و عرض جغرافیایی 33 درجه و 31 دقیقه واقع است. مساحت کربلا نیز حدود 52 کیلومتر مربع است.[۱] این شهر در دشتی وسیع قرار دارد و دارای آب و هوای گرم و خشک بیابانی است. ارتفاع شهر کربلا از سطح دریا بین ۲۰ تا ۴۵ درجه متغیر است.[۲]
فاصله با دیگر مکان‌ها
کربلا مرکز استان کربلا در جنوب غربی رودخانه فرات و در فاصله حدود ۱۰۴ کیلومتری جنوب غربی بغداد پایتخت عراق واقع شده است. این شهر بر کناره صحرا و در میان منطقه آبرفتی مشهور به منطقه سواد قرار دارد که از جهت شمال به شهر انبار و از شرق به شهر بابل و از غرب به صحرای غربی و از جنوب به استان نجف منتهی می‌شود. فاصله کربلا تا نجف 78 کیلومتر است.[۳]
مردم شناسی
اکثر مردم کربلا، مذهب شیعه دارند و عمدتاً به زبان عربی تکلم می‌نمایند. این شهر با جمعیتی بیش از 1.2میلیون نفر یکی از شهرهای پرجمعیت عراق محسوب می‌شود. اما در ایامی مانند اربعین؛ کربلا میزبان بیش از ۲۰ میلیون نفر زائر است که به تدریج وارد این شهر شده و پس از زیارت و توقف نسبتا کوتاه از این شهر خارج می‌شوند.
رود فرات مهمترین منبع آبی منطقه است. شهر کربلا به دو بخش قدیمی و جدید تقسیم می شود. قسمت قدیمی تا حدودی، بافت سنتی خود را حفظ کرده و قسمت جدید شهر که بعدها به آن اضافه شده شامل خیابان های پهن، ادارات دولتی، مدارس دینی و ساختمانهای جدید است.[۴]
نام و واژه‌شناسی
بنابر روایت‌های دینی، کربلا از زمان آدم ابوالبشر به این نام شناخته می‌شده است[۵] و حتی پیش از آفرینش زمین در علم الهی با نام کربلا شناخته شده بود.[۶]
برخی احتمال دادنده‌اند که کربلا از کور بابل به معنای مجموعه قریه‌های قدیمی بابل شامل نینوا، غاضریه، کربلا یا عقر بابل، نواویس و حیر یا حائر باشد[۷] همچنین گفته شده در روزگار کلدانی‌ها (از ۶۲۶ تا ۵۳۹ ق) کربلا را کور بابل به معنای پرستشگاه خداوند می‌نامیدند؛ زیرا در آنجا معبدها و پرستشگاه‌های بزرگی از مسیحیان وجود داشت[۸]
احتمال دیگر این است که کربلا از لفظ آشوری کرب به معنای حرم و ایل به معنای الله گرفته شده باشد و کربلا به معنای حرم الله باشد.[۹] احتمالات دیگری نیز هست مانند اینکه گفته شده کربلا مشتق از کربله به معنای سستی و پاک و خالص بودن است و چون زمین کربلا زمین سستی بوده یا چون از سنگریزه و امثال آن پاک و خالص بوده آن را کربلا گفته‌اند. و کربل به معنای علف خاص نیز هست و احتمال دارد که به واسطه کثرت این علف در این سرزمین، این سرزمین به کربلا موسوم شده باشد[۱۰]
شکل‌گیری شهر کربلا
در عصر اسلامی و در سال 14 قمری منطقه کربلا به وسیله خالد بن عرفطه یکی از فرماندهان سعد بن ابی وقاص فتح شد[۱۱]. در سال ۳۶ هجری هنگامی که امیرالمومنین علی علیه السلام برای جنگ با معاویه به سوی صفین می‌رفت همراه حسنین علیهم السلام به این منطقه وارد شد و هنگامی که از نامش سوال کرد و گفتند اینجا را کربلا می‌گویند؛ از شهادت فرزندش حسین در این مکان خبر داد و فرزندش حسین را امر به صبر نمود[۱۲]
تا پایان قرن اول هجری به جهت خوف از بنی امیه کربلا رو به آبادانی نرفت . و تنها اوایل دولت بنی عباس بود که رو به آبادانی گذاشت. که البته با ظهور دولت هارون الرشید و متوکل عباسی و دشمنی علنی آنها با شیعیان این روند آبادانی متوقف شد. هارون در سال ۱۹۳ق که سال آخر عمرش بود، دستور داد تا حائر حسینی، گنبد مطهر و خانه‌های اطراف را ویران سازند و درخت سِدر را نیز که در جنب حرم بود، از ریشه برکنند، زمین‌ها را شخم بزنند تا اثری از قبر شریف باقی نماند.[۱۳] متوکل نیز در طول مدت زمامداریش از سال ۲۳۳ تا ۲۴۷ ق چهار مرتبه از جمله در سال 236، دستور تخریب، شخم زدن و آب بستن بر قبر امام حسین علیه السلام را داد. وی دستور داد ساختمانهای اطراف حرم را نیز ویران کنند.[۱۴]
اما در ایام منتصر عباسی (۲۴۷ - ۲۴۸ ق) فرزند متوکل، اقبال شیعیان به سکونت در کربلا و آباد ساختن آنجا فزونی یافت. تاج الدین ابراهیم مجاب نواده امام هفتم علیه السلام را اولین علوی گفته‌اند که رسماً در حدود سال ۲۴۷ هجری در کربلا ساکن شد. پس از او خانه‌ها و بازارها در اطراف خانه او و مجاورت قبر مطهر اباعبدالله الحسین علیه السلام پدید آمد و یک قرن و یا کمتر از یک قرن نگذشت که کربلا به صورت شهری کوچک با جمعیت چند هزار نفره درآمد. هنگامی که عضدالدوله دیلمی از آل بویه در سال ۳۷۰ هجری به زیارت کربلا توفیق یافت تنها جمعیت سادات و علویین ساکن کربلا به ۲۲۰۰ تن بالغ می‌شد که عضدالدوله آنها را با عطایای بسیار مورد تفقد قرار داد[۱۵]
پانویس
- ↑ همسفر، ره توشه زائران، ص 175.
- ↑ سایت ویکی پدیا.
- ↑ عتبات عالیات عراق، ص۹۵؛ همسفر، ره توشه زائران، ص175.
- ↑ همسفر، ره توشه زائران، ص 176.
- ↑ موسوعه العتبات، ج 8 ص 179.
- ↑ کامل الزیارات، ص 450 و 451.
- ↑ موسوعه العتبات، ج 8 ص 179.
- ↑ شمیم یار، ص 29.
- ↑ موسوعه العتبات، ج 8ص179.
- ↑ معجم البلدان، ج 4ص445.
- ↑ بغیه النبلاء ص18 و 19.
- ↑ الاخبار الطِوال، ص 252 و 253.
- ↑ - تاریخ کربلاء و حائر حسینی،ص44.
- ↑ - تاریخ کربلاء و حائر حسینی، ص 260 – 270.
- ↑ بغیه النبلاء ص 29 و30.
منابع
- الامثل فی تفسیر کتاب الله منزل، ناصر مکارم شیرازی، قم، مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب، 1379ش.
- اطلس قرآن، د. شوقی ابوخلیل، ترجمه محمد کرمانی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۸۹ ؛
- البدء و التاریخ، مقدسی مطهر بن طاهر (م۵۰۷ ق )، پورسعید، مکتبه الثقافه الدینیه بی تا؛
- البدایه و النهایه، ابن کثیر اسماعیل بن عمر (م۷۷۴ق )، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷؛
- التاریخ القویم لمکه و بیت الله الکریم ، کردی محمد طاهر (م۱۴۰۰ق)، بیروت ،دار خضر، ۱۴۲۰ ؛
- تاریخ الیعقوبی، یعقوبی احمد بن ابی یعقوب (م بعد از۲۹۲ ق)، بیروت، دار صادر، بی تا؛
- تاریخ پیامبر اسلام ، آیتی محمد بن ابراهیم، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۹؛
- سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد، صالحی شامی محمد بن یوسف (م۹۴۲ ق )، تحقیق عادل احمد عبدالموجود، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴؛
- السیره النبویه، ابن هشام عبدالملک(م ۲۱۸ق)، تحقیق مصطفی السقا و...،بیروت، دار المعرفه بی تا؛
- سیره رسول خدا، رسول جعفریان، قم، دلیل ما، 1383ش.
- الصحیح من سیره النبی، عاملی جعفر مرتضی (م1441ق)، قم، دار الحدیث، 1385؛
- گناهان کبیره، شهید محراب آیت الله دستغیب سید عبدالحسین، تهیه و تنظیم سید محمد هاشم دستغیب،شیراز، کانون تربیت، بی تا؛
- لسان العرب، ابن منظور محمد بن مکرم (م711ق)، قم، نشر ادب الحوزه، 1405؛
- منتخب میزان الحکمه، ریشهری محمد، تلخیص سید احمد حسینی، قم، دار الحدیث، 1422؛
- مهاجرت به حبشه، محمد فارس الجمیل، ترجمه علیرضا ذکاوتی، قم، کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران، بی‌تا.
- الهجره النبویه من خروجه من مکه الی استقراره بالمدینه، طرهوبی کعبی محمد بن رزق، جده، مکتبه العلم، 1414.