چاه حاء
مکان[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مدینه شناسى ، ج ١، محمد باقر النجفي، ص ٣٧٠ فيروزآبادى ،
المغانم المطابه فى معالم طابه ، ص 36 ( 2 ) . معجم ما استعجم ، جزء الثانى ، ص 413 ( 3 ) . « چاه حاء ، باغى بوده است . باغ هاى مدينه با نام چاه هايش معروف بوده ؛ يعنى باغى كه داراى چاه حاء است.
بئر حاء به عنوان "النویره" شناخته می‌شود این مکان در حال حاضر نزدیک به مسجد مجیدی است و دارای نخل‌هایی است که به دلیل نحوه رشد آنها که میوه‌ها به راحتی در دسترس مالک قرار می‌گیرد، مورد توجه اهل مدینه قرار دارند.
تاریخ المعالم المدينة المنورة قديما و حدوثا ص ۲۶۶
چاه حاء در نزدیکی دیوار شمالی مدینه و در منطقه‌ای به نام النویریه واقع شده است. در قرن هفتم قمری ای چاه وقف بر نیازمندان و زائران رسول الله (ص) شده است.
منبع:التعریف بما انست هجره صفحات ۱۵۴–۱۵۵.
نام[ویرایش | ویرایش مبدأ]
بِئرحاء به معناى چاهی كه نامش حاء است [۱]و به نام های بيرحاء ، بَيْرَحاء يا بَيْرُحا هم به كار برده‌اند[۲] و مدّعى شده‌اند كه اين كلمه ، مفرد است
«المعالم الأثرية فی سنة و سیرة، ص ۴۱
پیشینه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مدينه شناسى ( ط مشعر ) ( فارسى )، ج ١، محمد باقر النجفي، ص ٣٧٣
پيامبر ، چاه حاء را به حسان بن ثابت و ابى بن كعب صدقه داد .موقعيّت چاه مذكور مقابل مسجد نبى بوده است و بعدها معاوية بن ابىسفيان پس از خريدارى سهم حسان بن ثابت ، در آنجا قصرى بنا نهاد كه به قصر بنىحديلة شهرت يافت جمع النصوص الباقیه من کتاب اخبار المدینه ابن زباله، ص 215
تاريخ المدينة المنورة (تاريخ مدينه منوره)
صفحة ١٥٨
براى صحابی پیامبر ابوطلحه بوده مدينه شناسى ( ط مشعر ) ( فارسى )، ج ١، محمد باقر النجفي، ص ٣٧١ او دوست داشتنىترين دارايىاش چاه « حاء » بود كه رو به روى مسجد قرار مىگرفت و رسول خدا صلى الله عليه و آله بدان درمىآمد و از آب آن كه عطرى هم داشت مىنوشيد . ابوطلحه كه چنين ديد اين چاه را به صدقه وانهاد
سفرنامه مكه ( دليل الأنام في سبيل زيارة بيت الله الحرام والقدس الشريف ومدينة السلام ) ( فارسى )، سلطان مراد ميرزا حسام السلطنه، ص ١٦٠
پیامبر آب چاه را متبرک کرده است و با آن وضو گرفتند.
چاه حاء یکی از چاه‌های مشهور در مدینه است که متعلق به ابو طلحة انصاری بود. او این چاه را یکی از عزیزترین دارایی‌های خود می‌دانست، زیرا در کنار آن باغی از نخل‌های خرما قرار داشت که رو به مسجد النبی (ص) بود. پیامبر اسلام (ص) گاهی از آب این چاه استفاده می‌کرد.
وقتی آیه قرآن "لن تنالوا البر حتى تنفقوا مما تحبون" (نخواهید رسید به نیکی مگر اینکه از آنچه دوست دارید انفاق کنید) نازل شد، ابو طلحة چاه حاء را به عنوان صدقه برای خداوند قرار داد و از پیامبر خواست که آن را در جایی که صلاح می‌داند مصرف کند. پیامبر اسلام (ص) در پاسخ گفت: "این مال سودآور است" و پیشنهاد داد که چاه حاء در میان نزدیکان ابو طلحة تقسیم شود. ابو طلحة نیز این تصمیم را پذیرفت و آن را میان اقوام و بنی عموی خود تقسیم کرد.
و در برخی منابع تاریخی آمده است که این چاه و دیگر منابع آبی در مدینه مورد استفاده مسلمانان قرار می‌گرفت.
منبع: تاریخ مدینه المنوره، صفحات ۱۵۷–۱۵۸.
این چاه و باغ در طول تاریخ نه تنها یک مکان برای تأمین آب بوده بلکه به عنوان یک نماد از سخاوت و نیکوکاری در تاریخ اسلام نیز شناخته می‌شود.
تاریخ المعالم المدينة المنورة قديما و حدوثا ص 266
تاریخچه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
البكرى از اين قصر در نيمهء سدهء پنجم خبر داده كه : « بئر حاء و هي قصر بنيحُدَيْلَةَ اليوم » ؛ ولى وصفى از آن به ميان نياورده است . « 3 . عمق چاه ، 20 ذراع و قطر آن 3 ذراع است و به گفتهء مطرى در شمال حصار مدينه - كه در آن زمان به نوريّه شهرت داشته - واقع شده بود . فيروز آبادى در اوائل قرن 9 هجرى ما را از بناى مسجدى كنار چاه آگاه كرده و گفته است كه در زمان او باغستان حاء ، وقف فقرا و مساكين شده بود . « 4 » سمهودى در سدهء نهم هجرت ، چاه را از نزديك ديده ، ولى وصفى خاص از موقعيّت آن بيان نداشته است . على بن موسى در شرح بافت مدينه در خلال سال‌هاى 1200 / 1300 ه . ق . تنها به بيان اين‌كه چاه حاء در جهت باب مجيدى و قسمت شمالى مسجد نبى قرار دارد ، اكتفا كرده و آن را از چاه‌هاى « اثرى » خوانده است . تا سال 1350 ه . ق . كنار چاه حاء ، آثار باغستان قديمى وجود داشته است
مدینه شناسی ص ۳۷۴