کاربر:Mo.ali.rezapour/صفحه تمرین۱
جامی ...
معرفی
مولانا نورالدین عبدالرحمان جامی، شاعر، ادیب و صوفی نامدار قرن نهم است. وی در طریقت نقشبندیه بود و تا آخر عمر به آن پایبند بود.[۱].[۲] جامی در دربار هرات را یافت[۳] و با گذشت زمان بر نفوذ و قدرت جامی در دربار تیموری افزوده شد تا آنکه در سالهای 877 ـ 870 قمری در مرکز قدرت رسمی و دیوانی قرار گرفت و ضمن حفظ زندگی عارفانه و ارشاد مریدان، دولتمردان را هم زیر نفوذ خود آورد.[۴] جامی در پی جاه و مقام نبود و گرایشی به تجمل نداشت؛ لباسی بر تن میکرد که آن را پلاس میخواند و سرمایه خود را صرف ساختن مسجد و مدرسه و خانقاه و تأمین رفاه شاگردان و کمک به نیازمندان و نشر فرهنگ میکرد.[۵].[۶]
وی آثار زیادی در زمینه تصوف و عرفان و فقه و همچنین سه دیوان شعر و هفت مثنوی بلند از خود به جای گذاشت که در آنها بار دیگر مضامین شعر فارسی را تجربه کرد و به همین دلیل به خاتم‌الشعرا ملقب شد. برخی مرگ وی را نقطه پایان عصر طلایی ادبیات کلاسیک فارسی دانستهاند.[۷]
اهتمام به حج
جامی از جمله کسانی است که به امر حج توجهی جدی داشت. توصیه وی به سلطان بایزید عثمانی، برای تسهیل ایاب و ذهاب و عبور حجاج هراتی (نوایی، 1341، ص440) و درخواست وی از جهانشاه ترکمان برای دفع شر راهزنان و امن کردن راه حج، از نشانه‌های این امر است. وی در مکتوبی نیز از سلطان حسن آق‌قویونلو (اوزون حسن) برای رسیدگی به امور حجاج قدردانی کرد (نوایی، 1341، صص447ـ446). [۸]
جامی دو رساله به نام‌های صغیر و کبیر نیز در مناسک حج نوشت.[۹] رساله مناسک حج و عمره که به رساله صغیر حج مشهور است، برای صوفیان عصر به زبان فارسی نوشته شد و در رساله کبیر که اصل آن در دست نیست، مناسک حج بر وفق چهار مذهب اهل سنت شرح و تفسیر شده است .[۱۰]؛[۱۱]. در دیوان وی نیز بارها به اشعاری در پیوند با حج و مناسک آن برمی‌خوریم. او در ضمن اشعارش اعتقاد خود را درباره رموز و فلسفه حج بیان کرده است.[۱۲]
سفر حج
عبدالرحمان جامی در هفتمین و آخرین سفر خود در شانزدهم ربیع‌الاول سال 877 قمری به مکه رفت.[۱۳]
با انتشار خبر حج جامی نامه‌هایی از اطراف و اکناف به وی رسید که در آنها از او خواسته شده بود تا مسیر سفر خود را طوری ترتیب دهد که طالبان حج در این منازل به وی بپیوندند و ملازم او در سفر حج شوند[۱۴]. تاجران نیز جهازات فراوان لوازم سفر از غلام و نفر مرتب و حاضر کردند تا در رکاب جامی به حج روند.[۱۵] سلطان حسین بایقرا نیز وی را از پرداخت هرگونه مالیاتی معاف کرد و نامه‌هایی به مراکز قدرت در جهان اسلام فرستاد و تأکید کرد که در همه جا از جامی و همراهانش استقبال کنند و همیشه گروهی را برای بدرقه و محافظت از او، همراهش نمایند .[۱۶]. طی حکمی نیز مالیات اراضی جامی را همچون سالهای قبل بخشید [۱۷]
جامی پس از حرکت از هرات از نیشابور، سبزوار، بسطام، دامغان، سمنان، قزوین، همدان و کردستان عبور کرد و در اواسط جمادی الاخر 877 قمری به بغداد رسید. در میانه ماه شوال در کنار دجله منزل کردند و بیستم از آنجا روان شدند و در اول ذی‌القعده از نجف به سمت بادیه خارج شدند. جامی در بیست و دوم و بیست و سوم در مدینه بوده است و در ششم ذی‌الحجه، پس از ده ماه خروج از هرات، به مکه رسیده است.[۱۸]. جامی و همراهانش پس از پانزده روز اقامت در مکه و بعد از ادای مناسک حج، متوجه مدینه شدند و بیست و پنجم به مدینه رسیدند. آنان پس از دو روز توقف در آنجا به سفر ادامه دادند و در اوایل محرم به دمشق رسیدند. سرانجام در چهارم ربیع‌الاول و بعد از نماز جمعه، به سمت خراسان حرکت کردند. آنها در هنگام حلول ماه رجب به یک منزل پیش از ورامین رسیدند و روز جمعه هجدهم شعبان سال 878 قمری به هرات بازگشتند.[۱۹] سفر آنها در مجموع هجده ماه طول کشید.[۲۰]
وقایع سفر حج
مریدان و دوستداران جامی درباره جریان سفر او گفته‌اند که وی در طول سفر، سفره انعام و اطعام میگسترد و اگر کسی دچار مضایقه میشد، شخصاً به رفع آن میپرداخت.[۲۱] همچنین اگر کسی از اهل کاروان مریض میشد، به عیادت او می‌رفت و دوایش را ـ هرچند نایاب بود ـ مهیا میکرد.[۲۲]. گاه نیز با توسل به غیب، کراماتی از او سرمی‌زد و مرض را از یارانش دور می‌داشت.[۲۳]
در طول این سفر، استقبال و ارادت زیادی به جامی ابراز شد. در جریان سفر همه جا از جامی به خوبی استقبال و پذیرایی شد و بزرگان و صاحب‌منصبان هر شهر به استقبال وی میشتافتند و در دعوت او از یکدیگر پیشی می‌گرفتند. گاه نیز هم‌رکاب وی در سفر میشدند.[۲۴] حاکم همدان، سه شبانه روز جامی و اهل قافله را به ضیافتی شاهانه دعوت کرد .[۲۵]. در تبریز نیز اوزون حسن، مجلسی عظیم به مناسبت ورود جامی برگزار کرد و امرای نامدار خود را همراه کاروان فرستاد تا به سلامت به مکه برسند.[۲۶] در حله علمای شیعه از جامی استقبال کردند. جامی از آنجا عزم زیارت امام حسین کرد و غزلی در این باره سرود.[۲۷].
در نجف، وی به زیارت حرم امام علی رفت و او را سه شبانه روز تعظیم و احترام کردند.[۲۸]. جامی غزلی در وصف شوق و قصیدهای به شکرانه این زیارت در دیوان جامی موجود است [۲۹]. در بغداد نیز گروه‌های مختلف برای کسب فیض یا مناظره به دیدار جامی شتافتند؛[۳۰]. در شام سادات، ائمه و قضات حلب با انواع تحف به خدمت جامی رسیدند و در طول 45 روز اقامت وی در دمشق، قاضی‌القضات شهر، میزبان وی بود. جامی در شام از محضر خواجه خضیری (خزیری) محدث بزرگ، استماع حدیث میکرد و سند حدیث نیز گرفت.[۳۱]
سرانجام جامی پس از هجده ماه در جمعه هجدهم شعبان سال 878 قمری به هرات رسید. او بعدها در قصیدهای شرح این سفر و خطرات و خاطراتش را آورد.[۳۲]
پانویس
- ↑ مایل هروی، نجیب (1377ش)، جامی، تهران، طرح نو. ص130. ص۲۳۰ و ص۲۳۱.
- ↑ افصح‌زاد، اعلاخان (1378ش)، نقد و بررسی آثار و شرح احوال جامی، تهران، بی‌نا. ص۲۲۲.
- ↑ مایل هروی، نجیب (1377ش)، جامی، تهران، طرح نو. ص۸۶.
- ↑ فرهانی منفرد، مهدی (1382ش)، پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان و ظهور صفویان، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی. ص۲۶۵.
- ↑ ریپکا، یان (1354ش)، تاریخ ادبیات ایران (از دوران باستان تا قاجاریه)، ترجمه عیسی شهابی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب. ص۴۵۴.
- ↑ مایل هروی، نجیب (1377ش)، جامی، تهران، طرح نو ص۸۴.
- ↑ آربری، آرتورجان (1371ش)، ادبیات کلاسیک فارسی ترجمه اسدالله آزاد، مشهد، آستان قدس رضوی. ص۷۱.
- ↑ ذهابی، مجتبی، و اکرم کرمعلی، «رویکرد صوفیان قرن نهم به حج گزاری (مطالعه موردی سفر جامی به حج)»، میقات حج، شماره۱۱۰، اسفند ۱۳۹۸ش، ص۹۳.
- ↑ نظامی باخرزی، عبدالواسع (1371ش)، مقامات جامی، تصحیح مایل هروی، تهران، نی. ص۲۴۸.
- ↑ افصح‌زاد، اعلاخان (1378ش)، نقد و بررسی آثار و شرح احوال جامی، تهران، بی‌نا. ص۱۹۱ و ص۱۹۲.
- ↑ حکمت، علی‌اصغر (1363ش)، جامی، متضمن تحقیقات در تاریخ احوال و آثار منظوم و منثور خاتم الشعرا نورالدین عبدالرحمان جامی، تهران، توس. ص۱۸۲.
- ↑ جامی، عبدالرحمان (1341ش)، دیوان کامل جامی، تصحیح هاشم رضی، تهران، پیروز. ص۴۰۸ و ص۴۱۰.
- ↑ کاشفی، مولانا فخرالدین علی بن واعظ ، 2536ش، رشحات عین الحیات، تصحیح علی‌اصغر معینیان، تهران، بنیاد نیکوکاری نوریانی. ص۲۴۶.
- ↑ صدرجهان (خواجه محمود گاوان) (1938ش)، ریاض الانشاء، تصحیح شیخ چاندبن حسن (آکسن)، به اهتمام غلام یزدانی، حیدرآباد دکن، دار الطبع سر کارعالی. ص۱۵۲ و ۱۵۷.
- ↑ صدرجهان (خواجه محمود گاوان) (1938ش)، ریاض الانشاء، تصحیح شیخ چاندبن حسن (آکسن)، به اهتمام غلام یزدانی، حیدرآباد دکن، دار الطبع سر کارعالی. ص۲۲۷ و ص۲۳۲.
- ↑ صفوی، سام میرزا (1314ش)، تحفه سامی، تصحیح وحید دستگردی، تهران، ارمغان. ص۸۶.
- ↑ نظامی باخرزی، عبدالواسع (1371ش)، مقامات جامی، تصحیح مایل هروی، تهران، نی. ص۱۶۰ و ص۱۶۱.
- ↑ کاشفی، مولانا فخرالدین علی بن واعظ ، 2536ش، رشحات عین الحیات، تصحیح علی‌اصغر معینیان، تهران، بنیاد نیکوکاری نوریانی. ص۲۵۵ و ص۲۵۶.
- ↑ کاشفی، مولانا فخرالدین علی بن واعظ ، 2536ش، رشحات عین الحیات، تصحیح علی‌اصغر معینیان، تهران، بنیاد نیکوکاری نوریانی. ص۲۶۴.
- ↑ «رویکرد صوفیان قرن نهم به حج‌گزاری (مطالعه موردی سفر جامی به حج)»، ص۹۸.
- ↑ نظامی باخرزی، عبدالواسع (1371ش)، مقامات جامی، تصحیح مایل هروی، تهران، نی. ص۱۶۴ و ص۱۶۵.
- ↑ کاشفی، مولانا فخرالدین علی بن واعظ ، 2536ش، رشحات عین الحیات، تصحیح علی‌اصغر معینیان، تهران، بنیاد نیکوکاری نوریانی. ص۲۷۲ و ۲۷۳.
- ↑ کاشفی، مولانا فخرالدین علی بن واعظ ، 2536ش، رشحات عین الحیات، تصحیح علی‌اصغر معینیان، تهران، بنیاد نیکوکاری نوریانی. ص۲۷۱ و ض۲۷۲.
- ↑ علیشیر نوایی، میرنظام الدین (1323ش)، مجالس النفائس در تذکره شعرای قرن نهم هجری، به اهتمام علی‌اصغر حکمت، تهران، چاپخانه بانک ملی ایران. ص۴۰۲.
- ↑ کاشفی، مولانا فخرالدین علی بن واعظ ، 2536ش، رشحات عین الحیات، تصحیح علی‌اصغر معینیان، تهران، بنیاد نیکوکاری نوریانی. ص۲۵۵.
- ↑ نظامی باخرزی، عبدالواسع (1371ش)، مقامات جامی، تصحیح مایل هروی، تهران، نی. ص۱۸۴.
- ↑ نظامی باخرزی، عبدالواسع (1371ش)، مقامات جامی، تصحیح مایل هروی، تهران، نی. ص۱۷۳. ص۱۷۴.
- ↑ کاشفی، مولانا فخرالدین علی بن واعظ ، 2536ش، رشحات عین الحیات، تصحیح علی‌اصغر معینیان، تهران، بنیاد نیکوکاری نوریانی. ص۲۶۰.
- ↑ جامی، عبدالرحمان (1341ش)، دیوان کامل جامی، تصحیح هاشم رضی، تهران، پیروز. ص۹۲.
- ↑ نظامی باخرزی، عبدالواسع (1371ش)، مقامات جامی، تصحیح مایل هروی، تهران، نی. ص۱۷۳ و ص۱۷۴.
- ↑ کاشفی، مولانا فخرالدین علی بن واعظ ، 2536ش، رشحات عین الحیات، تصحیح علی‌اصغر معینیان، تهران، بنیاد نیکوکاری نوریانی. ص۲۶۲.
- ↑ جامی، عبدالرحمان (1341ش)، دیوان کامل جامی، تصحیح هاشم رضی، تهران، پیروز. ص۸۲ و ص۸۴.
منابع
- ادبیات کلاسیک فارسی، آربری، آرتورجان، ترجمه اسدالله آزاد، مشهد، آستان قدس رضوی، 1371ش.
- پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان و ظهور صفویان، فرهانی منفرد، مهدی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1382ش.
- تاریخ ادبیات ایران (از دوران باستان تا قاجاریه)، ریپکا، یان، ترجمه عیسی شهابی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1354ش.
- تحفه سامی، صفوی، سام میرزا، تصحیح وحید دستگردی، تهران، ارمغان، 1314ش.
- جامی، مایل هروی، نجیب، تهران، طرح نو، 1377ش.
- جامی، متضمن تحقیقات در تاریخ احوال و آثار منظوم و منثور خاتم الشعرا نورالدین عبدالرحمان جامی، حکمت، علی‌اصغر، تهران، توس، 1363ش.
- دیوان کامل جامی، جامی، عبدالرحمان، تصحیح هاشم رضی، تهران، پیروز، 1341ش.
- رشحات عین الحیات، کاشفی، مولانا فخرالدین علی بن واعظ، تصحیح علی‌اصغر معینیان، تهران، بنیاد نیکوکاری نوریانی، 2536ش.
- «رویکرد صوفیان قرن نهم به حج‌گزاری (مطالعه موردی سفر جامی به حج)»، ذهابی، مجتبی، و اکرم کرمعلی، میقات حج، شماره۱۱۰، اسفند ۱۳۹۸ش.
- ریاض الانشاء، صدرجهان (خواجه محمود گاوان)، تصحیح شیخ چاندبن حسن (آکسن)، به اهتمام غلام یزدانی، حیدرآباد دکن، دار الطبع سر کارعالی، 1938ش.
- مجالس النفائس در تذکره شعرای قرن نهم هجری، علیشیر نوایی، میرنظام الدین، به اهتمام علی‌اصغر حکمت، تهران، چاپخانه بانک ملی ایران، 1323ش.
- مقامات جامی، نظامی باخرزی، عبدالواسع، تصحیح مایل هروی، تهران، نی، 1371ش.
- نقد و بررسی آثار و شرح احوال جامی، افصح‌زاد، اعلاخان، تهران، بی‌نا، 1378ش.