بئر غرس
عغاهعدتع
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| مکان | عربستان * مدینه * |
| کاربری | چاه |
| جنبه دینی | |
| بزرگداشت نزد | مسلمانان |
| وابسته به دین/مذهب | اسلام |
| باورها | نماز خواندن پیامبر(ص) در محدوده این چاه |
| تاریخ بنا | |
| زمان پایه‌گذاری | قرن اول هجری |
| وضعیت فعلی | |
| وضعیت بنا | ناموجود |
نام ویرایش
چاه غُرس را «مالک بن نُحاط» حفر کرد. مالک برده ای سیاه داشت که سرپرستی آن چاه را بر عهده داشت و زیاد از آن آب می‌کشید. نام این غلام «سلام» بود، اما او را با لقب «غَرس» صدا می‌کردند و چاه به اسم او شناخته شد و آن را «چاه غُرس» نامیدند.[۱]
بنابر برخی گزارش‌ها مالک آن چاه را حفر کرد و از آب آن راهی به سوی درختانی که خودش کاشته بود کشید. به همین دلیل آن را بئر الغرس(به معنای کاشتن) می‌نامیدند.[۱] برخی از اهالی مدینه هنوز هم بئر الغرس می نامند. تعبیر های دیگر همچون "بئر غُرس" و "بئر غُریس" نیز درباره نام چاه شنیده شده است.[۲]
موقعیت مکانی ویرایش
چاه غُرس یکی از اماکن تاریخی و مذهبی مهم در شهر مدینه منوره است که در منطقه «العوالی» و در شمال خیابان «طریق علی بن ابی‌طالب» قرار دارد. این چاه در منطقه قبا[۳] در حدود ۱.۵ کیلومتری جنوب مسجد النبی و ۱.۵ کیلومتری شمال شرق مسجد قبا واقع شده است. امروزه چاه غرس مکانی شناخته شده در روستای «جفاف» نزدیک «قربان» در باغ غرس می‌باشد.
پیامبر(ص) و چاه غرس ویرایش
پیامبر (ص) از آب شیرین آن چاه می‌نوشید و برای خانه دستور به استفاده از آن می‌دادند[۴]، آن را گوارا می‌دانست و به آن تبرک می‌جست.[۵] روایات می‌گویند هنگامی که پیامبر (ص) در آستانه مرگ بود، به علی(ع) وصیت کرد و فرمود: «وقتی من فوت کردم، مرا با آب چاه غرس، به طول هفت مشک، غسل بده.»[۶]
گفته شده است که پیامبر (ص) با آب این چاه وضو گرفتند،[۷]پیامبر خدا (ص) آب این چاه را خوش‌طعم می‌دانست و آن را تبرک کرده است.[۳] همچنین از پیامبر روایت شده که در آن چاه از چشمه‌های بهشت جریان دارد و آنرا، از چاه‌های بهشت دانسته‌اند.[۸]
فضایل چاه ویرایش
در نقل ها آمده است آبی که از آن کشیده می‌شده در درمان برخی بیماری‌ها مؤثر بوده است.[۷]
معجزه پیامبر ویرایش
در باره‌ی زیاد شدن آب چاه غرس به دست پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم
ابن سعد از سعید بن رُقَیش از انس بن مالک رضی‌الله‌عنه روایت کرده که گفت:
«ما همراه پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم به سمت قُباء رفتیم. ایشان به چاه غرس رسیدند. در آن زمان، از این چاه با دلو، آب بر پشت الاغ کشیده می‌شد (و آب بسیار کمی داشت) و بیشترِ روز را تلاش می‌کردیم، اما در آن آب پیدا نمی‌کردیم.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم آب را در دلو مضمضه (آب را در دهان چرخاندند) و آن را به چاه بازگرداندند، ناگهان چاه از آب جوشان و پرآب شد.»
سبل الهدى والرشاد، جلد ۹، صفحه ۴۶۰
در زمان زندگی پیامبر، این چاه متعلق به سعد بن خیثمه بود که از انصار به شمار می‌آمد. پیامبر در نزدیکی مسجد قباء خانه‌ای داشت که این چاه در همان حوالی بود. این مکان به ویژه زمانی اهمیت پیدا کرد که پیامبر با ابوبکر از مکه به مدینه مهاجرت کردند.
وضعیت کنونی ویرایش
این چاه در شمال غرب باغ غرس قرار دارد و با یک پلکان سنگی به داخل آن می‌رسد. اگرچه این چاه قدیمی و تاریخی است، و آب آن فراوان و نزدیک سطح زمین است، اما امروزه متروک و با سنگ‌های محکم بسته شده است. قطر و عمق آن حدود ۴ متر می‌باشد و روی آن بنایی نیمه‌ویران وجود دارد.
این باغ که به نام «غرس» شناخته می‌شود، هنوز وجود دارد و وقف است. مسجد مربع شکلی که از سنگ و گل ساخته شده و در کنار چاه است تا حدی باقی مانده و و در سمت شمال شرق آن قرار دارد.
مطری گفته که این چاه در زمان او (قرن هشتم هجری) خراب شده بود، ولی بعد از آن تعمیر شد. سمهودی هم گفته است که این چاه بعداً باز هم خراب شد و سپس آن را شخصی به نام خواجه حسین خرید و باغی دور آن ساخت و یک راه‌پله از داخل و بیرون باغ به چاه ایجاد کرد و کنار آن مسجد کوچکی ساخت و این مکان را در سال ۸۸۲ هجری وقف کرد.
برای رفتن به چاه غرس از مدینه باید از باب العوالی حرکت کنید و به سمت راه قربان بروید و سپس به سمت شرق در یک کوچه باریک بپیچید.
جستارهای وابسته ویرایش
پانویس ویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ انساب الاشراف (بیروت: چاپ الاعلمی)، ج ۱، احمد بن یحیی بن جابر (بلاذری)، ص ۵۹۱
- ↑ المساجد والأماكن الأثرية المجهولة لزائر المدينة الميمونة، عبدالرحمن خويلد، ص ۶۱
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ عجائب المخلوقات وغرائب الموجودات زکریای قزوینی ص۱۷۹.
- ↑ الطبقات الکبری، ج ۱، ابن سعد، ص ۵۰۴
- ↑ دائرةالمعارف حرمین شریفین، ج ۳، جعفر الخلیلی، ص۶۲.
- ↑ الکافی، ج2، ص62.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ المساجد والأماكن الأثرية المجهولة لزائر المدينة الميمونة، عبدالرحمن خويلد، ص۶۱؛ المواهب اللدونیة بالمنحة المحمدیة، ج ۳، شیخ احمد بن محمد قسطلانی، ص ۵۷۷
- ↑ المواهب اللدونیة بالمنحة المحمدیة، ج ۳، شیخ احمد بن محمد قسطلانی، ص ۵۷۷؛ سبل الهدى والرشاد، ج ۳، الصالحي الشامي، ص۳۲۲.
منابع ویرایش
- سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد، محمد بن یوسف الشمس الشامی (م. ۹۴۲ق)، به کوشش عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق.
- الکافی، شیخ کلینی، بی‌جا، انتشارات علمیه اسلامیه، بی‌تا.
- السيرة النبوية، ابن هشام الحميری، مصر، مكتبة محمد علي صبيح، 1963م.
- تاریخ مدینه منوره، عمر بن شبه نمیری، تهران، نشر مشعر، 1380ش.
- تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد، ریاض، المملکة العربیة، ۱۴۱۹ق.
- المدینه بین الماضی و الحاضر، ابراهیم بن علی العیاشی، 1972ق.
- المعالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز بن عبدالرحمن کعکی، جزء الرابع، بیروت، 2011
- وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، علی بن عبدالله السمهودی، تحقیق قاسم السامرائی، لندن، موسسه الفرقان للتراث الاسلامی، ۲۰۰۱م.
- أنساب الأشراف، أحمد بن يحيى بلاذری، مصر، دارالمعارف، 1959م.
- مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419 ق.