باب زیاد

باب زیاد: از درهای ضلع‌ غربی مسجدالنبی می‌باشد. این در توسط زیاد بن عبیدالله در دوره منصور عباسی ساخته شد. در گزارش تاریخ‌نویسان نقوشی که بر این در، قرار داشت آورده شده است که شامل آیات قرآن و گواهی به نبوت پیامبر(ص) بوده است. از سرنوشت این باب اطلاع دقیقی در دست نیست جز گزارشات مبهی از بعضی تاریخ‌نویسان.

تاریخ ساخت ویرایش

باب زیاد در دیوار غربی مسجدالنبی، میان باب الرحمه و خوخه ابوبکر قرار داشت.^[۱]زیاد بن عبیدالله بن عبدالمَدان حارثی، امیر مکه و مدینه (حک: 138-141ق.) در دوره منصور عباسی (حک: 136-158ق.) در گسترشی که به ویرانی دارالقضاء (خانه آل عمر در میان باب الرحمه و باب السلام) انجامید، این در را ساخت.^[۲]

نقوش باب ویرایش

کتیبه‌ای چوبی از جنس ساج بر روی در قرار داشت که ‌گزارش منابع از عبارت‌های نقش بسته بر آن متفاوت است. ابن‌زباله (م. 199ق.) تنها به عبارت شامل دستور خلیفه درباره گسترش و نیز تاریخ انجام آن اشاره کرده است.^[۳]به ‌گزارش فیروزآبادی (م. 817ق.) عبارت‌هایی شامل بسمله و آیه 255 سوره بقره (آیة الکرسی) و نیز گواهی به نبوت پیامبر(ص) بر آن کتیبه نقش بسته بود. این عبارت به فرمان خلیفه برای گسترش مسجد و ویرانی دارالقضاء و تبدیل آن به میدان و تاریخ انجام آن گسترش نیز اشاره داشت.^[۴]حربی (م. 285ق.) افزون بر آن کلمات، جملاتی در مدح منصور عباسی و نسبت او با پیامبر(ص) و اختصاص گسترش مسجد به وی به سبب همین قرابت را یاد کرده است.^[۵]

سرنوشت باب ویرایش

به سال 310ق. به فرمان مقتدر عباسی (حک: 295-320ق.) برای همه درهای مسجدالنبی، لنگه‌هایی از چوب ساج ساخته شد.^[۶]درباره سرنوشت باب زیاد در دوره‌های پسین ‌گزارشی در دست نیست. تنها سمهودی درباره زمان آن به عبارت مبهم «در هنگام بازسازی دیوار غربی برداشته شد»^[۷]بسنده کرده است. با عنایت به ‌گزارش ابن‌جبیر (م. 614ق.) که به سال 579ق. از مسجد دیدار کرده و از این در نامی نبرده، ^[۸] بسته شدن آن باید پیش از این تاریخ صورت گرفته باشد.

پانویس ویرایش

↑ وفاء الوفاء، ج2، ص221-222؛ التعریف بتاریخ، ص422.
↑ وفاء الوفاء، ج2، ص222.
↑ اخبار المدینه، ص109.
↑ المغانم المطابه، ج1، ص432.
↑ المناسک، ص394.
↑ المسالک و الممالک، ج1، ص410.
↑ وفاء الوفاء، ج2، ص221.
↑ رحلة ابن جبیر، ص148.

منابع ویرایش

محتوای این مقاله برگرفته شده از: دانشنامه حج و حرمین شریفین مدخل باب زیاد.

وفاء الوفاء: السمهودی (م. 911ق.)، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، دار الکتب العلمیه، 2006م؛

المسالک و الممالک: ابوعبید البکری (م. 487ق.)، به کوشش ادریان فان لیوفن و‌اندری فیری، دار الغرب الاسلامی، 1992م؛

رحلة ابن جبیر: محمد بن احمد (م. 614ق.)، بیروت، دار مکتبة الهلال، 1986م؛

المناسک و اماکن طرق الحج: ابواسحق الحربی (م. 285ق.)، به کوشش حمد الجاسر، ریاض، دار الیمامه، 1401ق؛

المغانم المطابه: محمد الفیروزآبادی (م. 817ق.)، مدینه، مرکز بحوث و دراسات المدینه، 1423ق؛

التعریف بتاریخ و معالم المسجد النبوی الشریف: ضیاء محمد عطار، جده، کنوز المعرفه، 1432ق؛

اخبار المدینه: محمد ابن زباله (م. 199ق.)، به کوشش ابن سلامه، مرکز بحوث و دراسات المدینه، 1424ق.

[1] وفاء الوفاء، ج2، ص221-222؛ التعریف بتاریخ، ص422.

[2] وفاء الوفاء، ج2، ص222.

[3] اخبار المدینه، ص109.

[4] المغانم المطابه، ج1، ص432.

[5] المناسک، ص394.

[6] المسالک و الممالک، ج1، ص410.

[7] وفاء الوفاء، ج2، ص221.

[8] رحلة ابن جبیر، ص148.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]