جار الله محمد بن عبدالعزیز
جارالله محمد بن عبدالعزیز (891-954ق.)، از تاریخ‌نگاران خاندان ابن فهد در مکه است. او را با عنوان محب‌الدین و ابوالفضل هم می‌خوانند.
زندگی‌نامه ویرایش
کراچکوفسکی، محقق روس، سبب این لقب را آن دانسته که وی سال‌ها در جدّه اقامت کرده و سپس به مکه بازگشته است.[۱۴]
آموختن حدیث را در چهار سالگی نزد پدرش عبدالعزیز آغاز و قرآن را حفظ کرد و از دانشوران مکه مانند سخاوی بهره برد. او سفرهای علمی بسیار داشت و بارها به مدینه، یمن، شام و مصر سفر کرد و از عبدالغنی بن بساطی، عایشه بنت ابن عبدالهادی و محمد بن شهاب بوصیری و دیگران اجازه دریافت نمود. در حلب با شمس‌الدین محمد بن طولون آشنا شد و به او اجازه روایت داد و میان آن‌ها مکاتبه علمی برقرار شد.[۱۵]
جارالله در زادگاهش مکه درگذشت و در قبرستان معلات دفن گشت.
آثار ویرایش
جارالله به تاریخ محلی به ویژه مسائل جغرافیایی بسیار علاقه‌مند بود و آثاری درخور در این زمینه[۱۶] و دیگر رشته‌های علمی از جمله حدیث دارد که بیشتر آن‌ها چاپ نشده‌اند.
مهم‌ترین اثر او نیل المنی بذیل بلوغ القری لتکملة اتحاف الوری در تاریخ محلی مکه است که ذیلی بر ذیل پدرش عبدالعزیز بر اتحاف الوری نوشته جدّش نجم‌الدین عمر است. او آگاهی‌های دوره خویش را تا سال 949ق. بر اتحاف الوری افزوده است.
دیگر آثار او درباره مکه، عبارتند از:
- بهجة الزمان بعمارة الحرمین لملوک آل عثمان
- تحفة الکرام بمرویات حجّاج بیت الله الحرام
- التحفة اللطیفة فی انباء المسجدالحرام و الکعبة الشریفه
- حسن القری فی اودیة ام القری.