خان نخيله
خان نخیله یا خان ربع یا خان آل شمس، بین مسیر کربلا-نجف، با فاصله حدود ۱۴ کیلومتر از کربلا قرار دارد. در دوره عثمانی ساخته شده، و ورودی دو طبقه، آجرکاری‌های هنری و کندوکاری‌های فنی از ویژگی‌های این بنا است.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| تأسیس | دوره عثمانی |
| کاربری | کاروانسرا |
| مکان | بین مسیر کربلا-نجف، با فاصله حدود ۱۴ کیلومتر از کربلا |
| نام‌های دیگر | خان ربع، خان آل شمس |
| معماری | |
| سبک | اسلامی |
درباره خان نخلیه ویرایش
خان نخیله، با نام‌های خان ربع،[۱] و خان آل شمس[۲] نیز شناخته شده است. این کاروانسرا، بین مسیر کربلا-نجف قرار داشته، و حدود ۱۴ کیلومتر از کربلا فاصله دارد. خان نخیله، در دوره عثمانی ساخته شده و دارای حیاطی سرباز است که با مجموعه‌ای از اتاق‌ها احاطه شده است. دیوارهای بلند، ورودیِ دو طبقه با دروازه‌ای بزرگ میان آن، و استفاده از آجر و گچ، خان نخیله را از دیگر منزلگاههای مشابهش، متمایز کرده است.[۳]
تاریخچه ویرایش
برخی، سازنده خان نخیله را یکی از اهالی هند دانسته،[۴] و برخی، حسن بن محمد آل شمسه را سازنده آن دانسته‌اند.[۵] حیدر الجد، احتمال می‌دهد منزلگاههای سه‌گانه خان نخیله، در زمان‌های مختلف و به دست افراد مختلف ساخته شده‌اند؛ یعنی ممکن است یکی از اهالی هند، نخست منزلگاهی را برپا کرده و آنگاه، درکنار آن به دست دیگران، منزلگاهی دیگر ساخته شده است.[۶]
خان نخیله، در گزارش نظامی که رییس ستاد ارتش بریتانیا در سال ۱۳۲۹ق نوشته است، دارای ۳ خان، ۶ قهوه‌خانه و چاه‌های آب گوارا معرفی شده است.[۷]
در سال ۱۹۹۳م (۱۴۱۴ق) در مهماتی که سپاهیان در خان نخیله انبار کرده بودند، انفجاری رخ داد و بسیاری از ساخته‌های این منزلگاه ویران شد. بر پایه گزارشی که سال ۱۴۲۶ق تهیه شده، آثاری از تکه پاره‌های مهمات و سلاح‌ها، پیرامون خان دیده شده است.[۸]
علت نامگذاری ویرایش
ممکن است علت نامگذاری خان نخیله به این نام، منطقه‌ای است که این کاروانسرا در آن واقع شده، زیرا این منطقه، نزدیک باغ‌های به هم پیوسته میان نجف و کربلا است.
به خان نخیله، خان ربع گفته شده، زیرا برای مسافرانی که از کربلا به نجف می‌روند، یک چهارمِ راه محسوب می‌شود[۹] و به آل شمس معروف شد، زیرا سازنده یا مرمت کننده آن، آل شمس بوده‌اند.[۱۰]
اکنون ویرایش
بر پایه آخرین آمار، در سال ۱۴۲۶ق، برای خان نخیله دروازه قوس مانند، اتاقی بالای دروازه، آجرکاری‌های هنری و کندوکاری‌های فنی گزارش شده است.
مقاله منزلگاههای راه کربلا و نجف، اطلاعات بیشتری از معماری این کارونسرا ارائه داده است.[۱۱]
پانوشت ویرایش
- ↑ منزلگاههای راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره۷، ص۹۰.
- ↑ ماضی النجف و حاضرها، ج۱، ص۲۷۳.
- ↑ العتبة العباسیة المقدسة
- ↑ النجف الاشرف مدینة العلم و العمران، ص۶۲.
- ↑ خان المصلی لوحة تاریخیه من العهد العثمانی الأخیر، ص۲؛ ر ک: الدرر البهیة فی انساب عشائر النجف العربیه، ج۱، ص۱۲۹.
- ↑ منزلگاههای راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره۷، ص۹۱.
- ↑ النجف الاشرف مدینة العلم و العمران، ص۶۲.
- ↑ منزلگاههای راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره۷، ص۹۳.
- ↑ منزلگاههای راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره۷، ص۹۰.
- ↑ ماضی النجف و حاضرها، ج۱، ص۲۷۳.
- ↑ منزلگاههای راه کربلا و نجف، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره۷، ص۹۲ و ۹۳.
منابع ویرایش
- خان المصلی لوحة تاریخیه من العهد العثمانی الأخیر، حسن حکیم
- الدرر البهیة فی انساب عشائر النجف العربیه، عباس محمد الزبيدي الدجيلي، مطبعة الغری الحدیثة، ۱۳۹۵ق.
- ماضی النجف و حاضرها، جعفر آل محبوبه، دارالاضواء، بیروت، الطبعة الثانیة، ۱۴۰۶ق، ۱۹۸۶م.
- النجف الاشرف مدینة العلم و العمران، محمدکا‌ظم بن کا‌تب طریحی، دارالها‌دی، بیروت، ۱۴۲۳ق.