سفرنامه‌های حج

سفرنامه نویسی، نوشتن گزارشی از تجربه‌ها و مشاهدات سفر است. گاه سفرنامه‌نویسی را به دو گونه جغرافیایی و ادبی تقسیم کرده‌اند؛ در سفرنامه‌های جغرافیایی- توصیفی، توصیف مکان‌ها و موقعیت‌ها هدف اصلی نویسنده است و در سفرنامه‌های ادبی عناصر زبانی وادبی برجسته میشود.سفرنامه نویسی حج در زبان‌های مختلف رواج داشته است. به طور طبیعی بیشترین سفرنامه‌ها به زبان عربی و فارسی نگاشته شده و با گسترش مرزهای قلمرو اسلامی زبان‌های دیگر از جمله اردو و ترکی بدان اضافه شده است. در سده‌های اخیر نگارش سفرنامه‌های حج به زبان‌های اروپایی نیز آغاز شده است.

سفرنامه‌های فارسی حج

نوشتار اصلی: سفرنامه‌های فارسی حج

در یک بررسی، حدود 400 و بنابر گزارشی 500 سفرنامه از آغاز تا اوایل دهه نود شمسی(1390) به زبان فارسی شناسایی شده است. بیشتر این سفرنامه‌ها متعلق به سده‌های متاخر و بخصوص عصر قاجاری(1174-1304) است. سفرنامه‌هایی همچون سفرنامه ناصرخسرو، تحفه العراقین خاقانی، سفرنامه منظوم حج بانوی اصفهانی، فتوح الحرمین لاری و بیان واقع از مشهورترین سفرنامه های فارسی به نثر یا به شعر تا عصر قاجار است. سفرنامه نویسی حج در زبان فارسی در دوره قاجاریه (حک: 1209-1324ق.) رونق یافت. بیشتر این آثار، متعلق به دوره ناصرالدین شاه (حک:1264-1313ق.) اند. از مقطع زمانی 1260 تا 1338ق. بیش از 45 سفرنامه حج شناسایی شده است.