مزار امامزاده شریفه بنت الحسن(ع)

از ویکی حج
(تغییرمسیر از شريفه دختر امام حسن)
مزار امامزاده شریفه بنت الحسن(ع)
اطلاعات اوليه
کاربری زیارتگاه
مکان عراق، حله
نام‌های دیگر اُمّ راضی
مشخصات
وضعیت فعال
امکانات اتاق، رواق و صحن
معماری
بازسازی ۱۴۰۰ش.
وبگاه https://mazarsharefah.org
اربعین حسینی
مفاهیم
اربعین
کتاب‌شناسی اربعین
تحقیق درباره اول اربعینلؤلؤ و مرجانمدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعینپیاده‌روی اربعین تأملات جامعه‌شناختیپیاده‌روی اربعین
آیین‌ها
پیاده‌روی اربعینزیارت اربعینهوسه‌خوانی
نخستین زائران
جابر بن عبدالله انصاریعطیه کوفی
مقاله‌های وابسته
موکبمسیرهای پیاده‌روی اربعینراهنمای اربعینپیاده‌روی جاماندگان اربعین

مزار امامزاده شریفه بنت الحسن، معروف به سیده شریفه و طبیب اهل بیت، زیارتگاهی در کشور عراق و نزدیکی شهر حله است که بین مردم به شریفه دختر امام حسن(ع) منسوب است. در منابع تاریخی برای امام حسن(ع) دختری با این نام ذکر نشده است؛ بنابراین درباره شخص مدفون در این مزار اطلاع دقیقی در دست نیست و چند احتمال توسط محققان داده شده است.

دختر حسن مثنی، از نوادگان امام حسن(ع) و دختر اسیری در کاروان کربلا، برخی از این احتمالات است. بر اساس یک پژوهش، فرد مدفون در این مقبره شرف الاشراف، دختر سید بن طاووس از عالمان شیعه سده هفتم قمری و از نوادگان حسن مثنی است.

مکان و بنا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

مزار شریفه بنت‌الحسن در کشور عراق، نُه کیلومتری از مرکز شهر حله در منطقه طهمازیه، در ناحیه ابو غرق قرار دارد.[۱]

محمد حرزالدین عالم شیعه (درگذشت ۱۳۶۵ق) در کتاب مراقد المعارف بنای مزار شریفه را قدیمی توصیف کرده است.[۲] برخی از محققان با توجه به گنبد بنا، آجرهای قدیمی و استفاده از ساروج در ساخت بنا، قدمت ساختمان را از دوره صفویه دانسته‌اند.[۳] ساختمان زیارتگاه، دارای اتاق، رواقی بزرگ، گنبد و صحنی وسیع گزارش شده است. این زیارتگاه از سال ۱۴۰۰ش در حال بازسازی است.[۴]

ضریح جدید شریفه بنت الحسن(ع) در نزدیکی شهر حله

ضریح جدید[ویرایش | ویرایش مبدأ]

ضریح امامزاده شریفه در خرداد ۱۴۰۰ش تعویض شد.[۵] بنابر گزارش خبرگزاری فارس، یکی از مردم عراق که از حرم سیده شریفه حاجت گرفته بود، نذر می‌کند تا ضریح جدیدی برای این حرم بسازد. وی به اصفهان سفر کرده و ساخت این ضریح را به یکی از هنرمندان اصفهانی سپرد. این ضریح پس از حدود پنج سال آماده و به عراق منتقل شد. طول ضریح جدید حرم سیده شریفه ۵.۵ متر و عرض آن ۴.۵ متر است که با ارتفاع ۳۶۵ سانتی‌متر ساخته شده است.[۶]

مدفون در مزار[ویرایش | ویرایش مبدأ]

شریفه بنت الحسن، در میان مردم عراق معروف به سیده شریفه و طبیب اهل بیت است.[۷] مردم برای شفای بیماری یا روا شدن حاجت به شخص مدفون در این بارگاه متوسل می‌شوند و پس از گرفتن حاجت خود، بنر، پلاکارد یا پارچه‌ای که روی آن از شریفه بنت الحسن تقدیر و تشکر شده، بر روی دیوارهای اطراف حرم او نصب می‌کنند.[۸] درباره اینکه فرد مدفون در این مزار چه کسی است نظرات مختلفی وجود دارد:

دختر امام حسن مجتبی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در میان مردم عراق چنین مشهور است که شخص مدفون در این بقعه شریفه دختر امام حسن(ع) است.[۹] فردی که با کاروان اسرای کربلا همراه بوده است و مردم او را طبیب آل الله می‌نامند.[۱۰] مردم برای شفای بیماری یا روا شدن حاجت به شخص مدفون در این بارگاه متوسل می‌شوند.[۱۱]

از آنجا که امام حسن مجتبی(ع) دختری به این نام نداشته است، مزارشناسان انتساب این قبر به فردی به نام شریفه دختر امام حسن(ع) تأیید نمی‌کنند.[۱۲][۱۳]

در کتابی که در معرفی و دفاع از اعتبار این مزار به زبان عربی نوشته شده است، این احتمال مطرح شده که شریفه یکی از دختران خردسال حاضر در واقعه عاشورا بوده که در مسیر بازگشت از دمشق همراه با کاروان اسرای کربلا وفات کرده است.[۱۴] با توجه به اینکه امام حسن(ع) دختری به نام شریفه نداشته است، نویسنده این احتمال را مطرح کرده که شریفه لقبی است که به وی داده شده است.[۱۵]

دختر حسن مثنی[ویرایش | ویرایش مبدأ]

نویسنده کتاب مشاهد المشرفه، در جایی از کتاب خود شریفه را دختر حسن بن مثنی معرفی کرده است هر چند اشاره می‌کند که حسن مثنی نیز دختری به این نام نداشته است.[۱۶]

دختر سید بن طاووس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

گنبد و بارگاه شریفه بنت الحسن(ع) پیش از بازسازی

یکی از پژوهشگران مزارشناسی در مقاله‌ای[۱۷] این نظریه را مطرح کرده است که فرد مدفون در این مقبره، «شرف الاشراف» دختر سید بن طاووس (درگذشت۶۶۴ق) عالم و نویسنده سرشناس شیعه است.[۱۸] بر اساس این نظریه از آنجا که خاندان آل طاووس از نوادگان حسن مثنی هستند این مزار احتمالاً زمانی به مزار شریفه بنت الحسن المثنی شهرت یافته و بعدها در میان مردم به اشتباه دختر امام حسن مجتبی(ع) دانسته شده است.[۱۹]

ابن طاووس در نوشته‌هایش دخترش شرف الاشراف را به علم و تقوا ستوده و او را دارای کرامات معرفی کرده است.[۲۰]

ام راضی یا اخت رضی؟[ویرایش | ویرایش مبدأ]

امامزاده شریفه در میان مردم عراق، به «اُمّ راضی» نیز مشهور است. نویسنده مقاله بر آن است که شهرت آن در ابتدا «اُخْتُ الرَّضی» بوده و به مرور زمان به «ام راضی» تبدیل شده است. به باور او شریفه دختر ابن طاووس و خواهر رضی‌الدین علی است؛ به همین دلیل به اخت الرضی شهرت داشته است.[۱۹]

مزارهای دیگر[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در استان بابلِ عراق چند مزار دیگر منسوب به شریفه وجود دارد، که به اعتقاد سید حسین ابوسعیده موسوی، تاریخ‌پژوه شیعه، بدون سند و جعلی است.[۲۱] برخی از آنها چنین‌اند:

  • مزار شریفه در ناحیه محاویل
  • مزار شریفه در منطقه یاسین هاشمیه
  • مزار شریفه در هاشمیه به طرف مسیر حله به دیوانیه،[۲۲]
  • مزار شریفه در منطقه جربوعیه[۲۳]

تک‌نگاری[ویرایش | ویرایش مبدأ]

کتابی با نام مزارُ شریفة بنتِ الحسن(ع) قِراءات تحقیقیه، نوشته سید محمدعلی حلو توسط انتشارات دار الکفیل در نجف، در سال ۱۴۳۷ق چاپ شده است.[۲۴] در این کتاب به بررسی احتمالاتی مانند اینکه شریفه دختر امام حسن(ع) است یا از اسیران واقعه کربلا است پرداخته شده است.[۲۵]

جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. زیارتگاه‌های عراق، ج۲، ص۱۳۴.
  2. مراقد المعارف، ج۱، ص۳۸۴؛ ج۲، ص۱۹۲.
  3. «بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن»، فصلنامه فرهنگ زیارت، ص۹۷.
  4. «مراحل العمل فی مرقد السیدة شریفة بنت الإمام الحسن علیهما السلام فی بابل»، اخبار شیعة العالم، تاریخ بازدید: ۲ مهر ۱۴۰۰ش.
  5. «ضریح جدید سیده شریفه مشهور به طبیب اهل بیت نصب شد»، خبرگزاری فارس.
  6. «ضریح جدید سیده شریفه مشهور به طبیب اهل بیت نصب شد»، خبرگزاری فارس.
  7. «ضریح جدید سیده شریفه مشهور به طبیب اهل بیت نصب شد»، خبرگزاری فارس.
  8. «سیده شریفه»، مجله موعود، ص۵۷.
  9. مراقد المعارف، ج۱، ۳۸۵
  10. مجله موعود، شماره ۱۸۷، ص۵۷.
  11. زیارتگاه‌های عراق، ج۲، ص۱۳۴.
  12. مراقد المعارف، ج۱، ص۳۸۵
  13. المشاهد المشرفه، ج۳، ص۲۶۸.
  14. مزار شریفه بنت الحسن قراءات تحقیقیه، ص ۴۵ و ۵۹
  15. مزار شریفه بنت الحسن قراءات تحقیقیه، ص ۷۰-۷۱
  16. المشاهد المشرفه، ج۳، ص۳۶۸–۳۶۹.
  17. «بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن»، محمد مهدی فقیه بحرالعلوم، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۴۵
  18. بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن، ص۹۸
  19. ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن، ص۱۰۰.
  20. الامان من اخطار الاسفار و الزمان، ص۱۱۶.
  21. المشاهد المشرفه، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۸۵ و ۸۶.
  22. المشاهد المشرفه، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۲۷۰.
  23. زیارتگاه‌های عراق، ج۲، ص۱۳۴.
  24. مزار شریفة بنت الحسن قراءات تحقیقیه، شناسنامه کتاب.
  25. مزار شریفة بنت الحسن قراءات تحقیقیه، فهرست کتاب.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  • الامان من اخطار الاسفار و الزمان، سید بن طاووس، نجف، مکتبة الحیدریه، بی‌تا.
  • بررسی مزارات آل طاووس در حله و مزار شریفه بنت الحسن، محمد مهدی فقیه بحرالعلوم، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره ۴۵، زمستان ۱۳۹۹ش.
  • زیارتگاه‌های عراق (معرفی زیارتگاه‌های مشهور در کشور عراق)، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم و احمد خامه‌یار، تهران، مشعر، بی‌تا.
  • «ضریح جدید سیده شریفه مشهور به طبیب اهل بیت نصب شد»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۸ خرداد ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۲ تیر ۱۴۰۲ش.
  • مراقد المعارف، محمد حرز الدین، بی جا، ناشر سعید بن جبیر، بی‌تا.
  • مزار شریفه بنت الحسن قراءات تحقیقیه، السید محمد علی الحول، موسسه الامام صادق للنشر و التحقیق، ۱۴۳۷
  • المشاهد المشرفه، سید حسین ابو سعیده، بیروت، مؤسسه البلاغ، ۱۴۳۳ق.