شیعه در اندونزی (کتاب)

شیعه در اندونزی کتابی درباره تاریخ تشیع در کشور اندونزی است این کتاب از آثار پژوهشکده حج و زیارت نوشته محمد علی ربانی است که در سال ۱۳۹۹ منتشر شده است.

شیعه در اندونزی (کتاب)

پدید آورندگان
به کوشش	محمد علی ربانی
محتوا
موضوع	تاریخ تشیع در اندونزی
زبان	فارسی
نشر
تعداد صفحات	۲۹۶
قطع	وزیری
ناشر	مشعر
محل نشر	تهران
تاریخ نشر	1399
رده‌بندی کنگره	BP239
رده‌بندی دیویی	297/53

تاریخ ورود تشیع به اندونزی در این کتاب به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته و تاثیر مهاجرت گروه‌‌های شیعی به اندونزی در ورود اسلام به این سرزمین بر اساس شواهد تاریخی برجسته شده است. بازتاب برخی نمودهای شیعی در حوزه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی اندونزی از جمله آیین‌ها و ادبیات و هنر مالایی از دیگر موضوعات کتاب است که نشان می‌دهد تشیع در این سرزمین قدیم و ریشه‌دار بوده است. تاکید نویسنده بر تاریخ تشیع در اندونزی،‌ در برابر نظراتی است که سعی می‌کنند ظهور شیعه در اندونزی را پدیده‌ای تازه و بیرونی نشان دهند.

افزون بر بحث تاریخی، کتاب به بررسی وضعیت شیعه در اندونزی در دوران معاصر پرداخته و ارتباط تحولات و جریان‌های مرتبط به شیعیان اندونزی را با انقلاب اسلامی ایران مطالعه کرده است. شناخت جریان‌های شیعی معاصر در اندونزی، افراد تاثیر گذار و نیز چالش‌ها و مشکلات شیعیان در این کشور از دیگر بحث‌های کتاب است.

تاریخ تشیع دراندونزی

پرسش از زمان ورود تشیع به اندونزی با پرسش از زمان و نحوه ورود اسلام به جنوب شرق آسیا و اندونزی پیوسته است. درباره ورود اسلام و تشیع به اندونزی سه نظریه وجود دارد:

نظریه اول که مورخان اهل سنت بدان تمایل دارند، بر آن است که اسلام توسط سنی‌ها به اندونزی آورده شده و تشیع ریشه‌ای در تاریخ اسلام در اندونزی ندارد و شیعه معاصر در اندونزی تنها بعد از انقلاب اسلامی در ایران ظهور یافته است.

نظریه دوم که از آنِ برخی پژوهشگران بومی است شیعه را در آسیای جنوب شرقی به ويژه اندونزی دارای ریشه‌های فرهنگی و تاریخی و ظهور انقلاب اسلامی را تنها در احیا و گسترش شیعه موثر می‌داند.

نظریه سوم که از آنِ پژوهشگران غربی است بر این باور است که هر چند موج اصلی اسلامی سازی آسیای جنوب شرقی مربوط به مبلغان سنی مذهب بوده است اما بازرگانان و مبلغان و کارگزاران شیعه مذهب هندی و ایرانی و عرب نیز در اسلامی سازی و در نتیجه رواج آموزه‌های شیعه نقش داشته اند.

نقش تشیع در ورود و گسترش اسلام در اندونزی

نویسنده در فصل دوم این کتاب به تفصیل درباره نقش شیعه در ورود و گسترش اسلام در اندونزی به بحث و بررسی پرداخته است. محققان ورود اسلام به این مناطق را به اعراب، هندی‌ها، ایرانی‌ها و چینی‌های مسلمان نسبت داده اند. نویسنده که معتقد است هر یک از این مبادی سهمی در ورود اسلام به جنوب شرق آسیا داشته اند، در طول این فصل سعی کرده اثبات کند که عامل شیعی در هر یک از این فرضیه‌ها نقش و سهم اساسی بر عهده داشته باشد.

بدین ترتیب نویسنده بر آن است که ورود تشیع به اندونزی از طریق مبادی زیر را به اثبات برساند:

• مهاجرت سادات از سرزمین‌های عربی به اندونزی
• انتقال فرهنگ شیعه با سفر بازرگانان و مهاجران مسلمان هندی به اندونزی
• مهاجرت ایرانیان از جمله صوفیان ایرانی که پل ارتباطی شیعه و سنی بودند به اندونزی.

بازتاب تشیع در فرهنگ اندونزی

فصل سوم کتاب شیعه در اندونزی به بررسی نمونه‌هایی از تاثیرات تاریخی تشیع بر جنبه‌های گوناگون فرهنگ اندونزی می‌پردازد. نویسنده در این بخش به تاثیر فرهنگی و تمدنی تشیع در قالب سنت‌های آیینی، باورهای اجتماعی، عرفان و تصوف، ادبیات و فلسفه و علوم پرداخته است. او این تاثیرات را در جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی زیر مورد بررسی قرار داده و به هر یک بخشی را اختصاص داده است:

• تاثیر شیعه بر نظام اداری، آموزشی و قضایی
• تاثیر شیعه بر سنت‌های فرهنگی و آیینی از جمله صلوات خوانی سنت‌های محرم،
• تاثیر عرفان شیعی بر تصوف مالایی
• تاثیر نظریه مهدویت بر اندیشه اسلامی مالایی
• بازتاب تشیع در ادبیات و هنر مالایی

شیعه معاصر در اندونزی

بحث از وضعیت شیعیان در دوره معاصر اندونزی در فصل چهارم کتاب، با بررسی نقش انقلاب اسلامی ایران بر شیعیان اندونزی آغاز شده است. نویسنده بر آن است که انقلاب اسلامی ایران، موجب افزایش پیروان مذهب شیعه و نیز احیاء میراث تشیع در این منطقه شد.

در ادامه به بررسی جریان‌ها و رویکردهای فرهنگی و اجتماعی شیعه معاصر در اندونزی از جمله سادات وعرب‌ها، علما و طلاب، نوگرایان شیعی و تشکل‌های دانشگاهی، روحانیان و اساتید شیعی پرداخته شده است.

معرفی شخصیت‌های تاثیرگذار شیعه، باورها و شاخصه‌های متمایز کننده شیعیان اندونزی، و موسسات و نهادهای شیعه معاصر در اندونزی از جمله مباحث دیگر در فصل چهارم کتاب است.

چالش‌های شیعیان معاصر اندونزی

نویسنده در فصل پنجم کتاب چالش‌ها و مشکلات شیعیان معاصر اندونزی را در دو دسته چالش‌های درونی و بیرون بررسی کرده است. شیعیان معاصر اندونزی به دلیل تاثیر پذیری از انقلاب اسلامی با فشار مخالفانی مواجه اند که تشیع را بازتاب اندیشه سیاسی انقلاب اسلامی می‌دانند. از سوی دیگر با توجه به اینکه بسیاری از جمعیت معاصر شیعه را، نو شیعیان تشکیل می‌دهند که از تسنن به تشیع گرویده اند، پیوندهای هویتی قوی بین گروه‌های شیعی قدیم و جدید در نقاط مختلف اندونزی شکل نگرفته است. رشد شیعه ستیزی و افزایش مخالفت نهادهای اسلامی با شیعیان و برخی محرومیت‌ها و فشارهای اجتماعی از دیگر چالش‌های شیعیان اندونزی است.

نویسنده راهکارهای برون رفتن از این چالش‌ها را در حفظ و گسترش پیوستگی‌های تاریخی و فرهنگی شیعه و سنی، تقویت رویکردهای عقل‌گرایانه، توسعه مناسبات شیعه با نهادهای تصمیم ساز، توسعه گفتگوهای فرهنگی، تاکید بر تقریب و وحدت و بهره گیری از ظرفیت رسانه‌ای جدید توسط شیعیان اندونزی و کاهش دخالت مستقیم نیروهای بیرونی دانسته است.

اطلاعات نشر

شیعه در اندونزی (بازتاب‌های تاریخی و معاصر)، به قلم محمد علی ربانی، توسط نشر مشعر، در سال 1399 منتشر شد. این کتاب 296 صفحه دارد و در بخش ضمائم دربر گیرنده تصاویر رنگی از برخی شخصیت‌ها و اماکن مرتبط به شیعیان اندونزی است.