مقبره احمد بن طاووس

مقبره احمد بن طاووس

اطلاعات اوليه
کاربری	زیارتگاه
مکان	عراق * حله
مشخصات
مساحت	1،600 مترمربع
وضعیت	فعال
امکانات	نمازخانه، کتابخانه
معماری
بازسازی	حاج عبدالرزاق مرجان، سال ١٣٧٧ه.ق، با هزینه سه هزار دینار

مقبره احمد بن طاووس، در محله «جباویین» شهر حلّه عراق قراردارد و از قدیم‌الایام زیارتگاه شیعیان بوده است.

البته تاریخ‌نویسان در اینکه شخصیت مدفون در این مرقد همان جمال‌الدین احمد بن موسی باشد با دیده تردید نگریسته‌اند.

تا آنجا که برخی از تاریخ‌نگاران کشور عراق، احتمال داده‌اند که این قبر، مدفن برادرزاده جمال‌الدین احمد بن موسی، یعنی قوام‌الدین احمد بن عزالدین حسن (متوفای704ه. ق) باشد که قبر وی، به علت تشابه اسمی، به عمویش جمال‌الدین، منسوب شده است.

معرفی احمد بن طاووس

جمال‌الدین ابوالفضائل احمد بن موسی بن جعفر، برادر «سید بن طاووس»، از علمای مشهور و بنام خاندان آل‌طاووس، به شمار می‌آید.

مشایخ اجازه

«علامه نوری» در خاتمه مستدرک الوسائل، مشایخ اجازه وی را هفت تن، به این شرح، نام می‌برد: فخار بن معد موسوی، سید صفی‌الدین محمد بن معد موسوی، سید محیی‌الدین مشهور به «ابن اخی» ابوالمکارم ابن‌زهره حلبی، حسین بن احمد سوراوی، نجیب‌الدین بن نما، ابوعلی حسین بن خشرم و محمد بن غالب.

شاگردان

از شاگردان وی نیز می‌توان به علامه حلی، و ابن داوود حلی اشاره کرد.

آثار و تالیفات

برخی از تالیفات وی، عبارت‌اند از:

• بشری المحققین (در فقه، در 6 جلد)؛

• الملاذ (در فقه، در 4 جلد)؛

• العده (در اصول فقه)؛

• کتاب الروح نقضاً علی ابن ابی‌الحدید؛

• شواهد القرآن (در ٢ جلد)؛

• عین العترة فی غبن العترة؛

• زهرة الریاض فی المواعظ؛

• الاختیار فی ادعیة اللیل والنهار؛

• الازهار فی شرح لامیة مهیار و نیز عمل الیوم واللیلة.

وفات

جمال‌الدین ابن طاووس در سال 673ه.ق، در حله درگذشت و جنازه‌اش در آستان مقدس امیرمؤمنان(ع)، به خاک سپرده شد. بنابراین نمی‌توان برای قبر منسوب به وی در حله اعتبار و سندی تاریخی، قائل شد.

تردید در صاحب مقبره

«حیدر الجد»، یکی از تاریخ‌نگاران کشور عراق، احتمال داده است که این قبر، مدفن برادرزاده وی، قوام‌الدین احمد بن عزالدین حسن (متوفای ٧٠4ه. ق) باشد که قبر وی، به علت تشابه اسمی، به عمویش، ابوالفضائل احمد بن موسی، منسوب شده است.

قوام‌الدین احمد، کنیه‌اش ابوطاهر و سیدی نیکوکار و نیکوسیرت بود و در دوره ارغون شاه مغول و برادرش کیخاتو، منصب امیر الحاجّ (سرپرستی حجاج) عراق را برعهده داشت و در سال 704ه.ق، درگذشت.

البته میان خاندان آل طاووس، شخص دیگری نیز به نام قوام‌الدین ابوطاهر احمد ابن علی بن علی وجود داشته که در واقع، نوه سید بن طاووس بوده و او همانند پدر و پدربزرگش، نقیب سادات بوده است.

شیخ یوسف بحرانی (متوفای ١١٨6ه. ق) ضمن اشاره به مزار ابوالفضائل احمد بن طاووس در شهر حله، نوشته است که این زیارتگاه، در سال‌های اخیر بر مبنای خواب یکی از صالحان، ساخته شده است.

موقعیت مرقد

این مقبره در محله «جباویین» شهر حلّه قرار دارد و از قدیم‌الایام زیارتگاه شیعیان بوده است.

توصیف ساختمان مقبره

مساحت تقریبی زیارتگاه، 1،600 مترمربع است. ورودی بنا در خیابان اصلی قرار دارد و شامل در آهنی سبزرنگی است که بالای آن، کتیبه‌ای از کاشی، حاوی چند بیت شعر سروده شیخ محمدعلی یعقوبی، به چشم می‌خورد. براساس این ابیات، ساختمان زیارتگاه را حاج عبدالرزاق مرجان، در سال ١٣٧٧ه.ق، با هزینه سه هزار دینار، بازسازی کرده است.

مقبره احمد بن طاووس و عبدالله بن طاووس در شهر حله

ورودی بنا، به حیاط سرپوشیده‌ای متصل است که سمت چپ آن، سالن بزرگی به عنوان شبستان و نمازخانه وجود دارد و کنار آن نیز، سالن دیگری است که برای کتابخانه، از آن استفاده شده و به کتابخانه امام صادق(ع)، نامیده شده است. سمت راست حیاط زیارتگاه، اتاق مقبره، به ابعاد 6 * 6 متر، قرار دارد که دارای گنبد ساده‌ای، به ارتفاع 6 متر است. داخل اتاق مقبره، دو قبر برجسته به ارتفاع تقریبی نیم متر وجود دارد که یکی از آنها، قبر منسوب به ابوالفضائل احمد بن طاووس است و قبر دیگر نیز به «عبدالله بن طاووس» منسوب می‌باشد.

گفتنی است این قبر دوم، در زیارتگاه مستقلی، در محل دیگری، قرار داشته است. اما در جریان تخریب آن، به علت نیاز به احداث پل، به این زیارتگاه منتقل شده است.

حیدر الجد، معتقد است صاحب این قبر، عبدالله بن احمد بن رضی‌الدین علی بن رضی‌الدین علی بن طاووس می‌باشد و در واقع پدر وی، همان قوام‌الدین احمد، نوه سید بن طاووس است که نقیب سادات بوده است که پیش از وی یاد کردیم.

منابع

این مقاله برگرفته از کتاب زیارت‌گاه‌های عراق، محمدمهدی فقیه بحرالعلوم. بخش «مرقد کمیل بن زیاد نخعی»، ج2، ص59. است.

• دایرةالمعارف تشیع، زیر نظر: احمد صدر حاج سید جوادی، بهاءالدین خرمشاهی و کامران فانی. تهران، نشر شهید محبی.
• مراقد آل طاووس فی الحلة، حیدر الجد، ینابیع، العدد ٢٣، ربیع الاول - ربیع الثانی ١4٢٩ه. ق
• مجمع الآداب فی معجم الالقاب، عبدالرزاق بن احمد الشیبانی (ابن الفوطی)، تحقیق: محمد الکاظم، ط ١، طهران، مؤسسة الطباعة والنشر - وزارة الثقافة والارشاد القومی، ١4١6ه. ق.
• لؤلؤة البحرین فی الاجازات وتراجم رجال الحدیث، یوسف بن احمد البحرانی (صاحب الحدائق)، تحقیق: السید محمد صادق بحر العلوم، ط ١، المنامة، مکتبة فخراوی، ١4٢٩ه. ق - ٢٠٠٨م.
• الحوادث الجامعة والتجارب النافعة فی المائة السابعة، عبدالرزاق بن احمد (ابن الفوطی البغدادی)، بیروت، دار الفکر الحدیث، ١4٠٧ ه. ق - ١٩٨٧ م.
• دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر: سید کاظم موسوی بجنوردی، تهران، بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.