مسجد جن
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| کاربری | عبادتگاه |
| مکان | عربستان - مکه |
| نام‌های دیگر | مسجد الحرس، مسجدالبیعه |
| وقایع مرتبط | بیعت جنیان با رسول خدا(ص) |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| معماری | |
| بازسازی | 1420ق |
|
| |
مسجد جن، از مساجد کهن و شناخته شده شهر مکه در کشور عربستان است.
این مسجد در کنار قبرستان حجون واقع است. مسجد جن به نام‌های حرس و البیعه نیز شهرت دارد.
این مسجد، مکانی است که پیامبر در آن برای جنیان قرآن تلاوت می‌کرد. مسجد جن چندین بار بازسازی شده و در آخرین بازسازی گنبدی طلایی و مناره‌ای بزرگ در رکن شمال‌شرقی دارد.
موقعیت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
مسجد جن در پایین کوه حجون، به سمت حرم، حدود پنجاه متر پس از پل حجون و در حاشیه قبرستان حجون واقع است.[۱]
به لحاظ موقعیت مکانی، مسجد در شمال حرم شریف و در شرق معلاه واقع شده و به فاصله کمی از جنوب پل حجون قرار دارد. در شرق مسجد خیابان مسجدالحرام و در غرب آن خيابان مسجد الجن قرار دارد.[۲] تابلوی قدیمی مسجد جن نیز روی دیواری در این خیابان قرار دارد. مسجد جن تقریباً در محلّ تلاقی این دو خیابان واقع شده است.[۳]
علت نام‌گذاری[ویرایش | ویرایش مبدأ]
از عبدالله بن مسعود نقل است که پیامبر به حجون، نزدیک شعب ابی دب، رفته تا برای جنیان قرآن تلاوت کند.[۴] در سوره جن نیز به همین مورد اشاره شده است: «بگو به من وحی شده‌است که تنی از جنیان گوش فراداشتند و گفتند به‌راستی ما قرآنی شگفت‌آور شنیدیم».[۵]
نام‌های دیگر[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- مسجد البیعه: منابع نام «مسجدالبیعه» را به دلیل بیعت جنیان با پیامبر در آن مکان دانسته‌اند.[۶]
- مسجد الحَرَس: از نام‌های دیگر این مسجد، «مسجد الحرس» است. این نام به نقل از ازرقی است[۷] ازرقی نقل می‌کند که مردم مکه به مسجد جن، مسجد حرس نیز می‌گفته‌اند و علت این نام‌گذاری را چنین بیان کرده است: «رییس نگهبانان(صاحب حرس) پس از گشت زنی در مکه در این مکان توقف می‌کرد تا با سایر نگهبانان که از شعب عامر و ثنیة المدنیین می‌آمدند، ملاقات کند و سپس به مکه بازگردد».[۸]
تاریخچه مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در منابع آمده‌است که رسول خدا(ص) محل مسجد را برای عبدالله بن مسعود مشخص و معین کرد.[۹][۱۰][۱۱] از تاریخ بنای اولیه مسجد اطلاعی در دست نیست، اما این مسجد در قرن سوم قمری و پیش از آن که ازرقی در کتابش از آن یاد کند مسجدی شناخته شده‌بوده است. مسجد جن در ادوار مختلف بازسازی و مرمت شده است. منابعی همچون قطبی به ساختمان این مسجد در قرن دهم قمری اشاره کرده و آن را بنایی خوش ساخت و متوازن عنوان نموده است.[۱۲] همچنین هیکل نیز در کتاب فی المنزل الوحی(تألیف:1979م) به این مسجد اشاره کرده و بنای آن را از بهترین ساختمان‌های مساجد تاریخی مکه می‌داند.[۱۳] [۱۴]
بازسازی سال 1112قمری، که در پی سیل و تخریب مسجد اتفاق افتاد، منجر به ساخت بنایی تازه در مکان مسجد شد. در این سال شخصی به نام ابراهیم بیگ مسجد را بازسازی کرد.[۱۵] بر اثر بارش شدید باران مسجد در زیر خاک مدفون شده بود و به مرور زمان در آن مکان درخت و سبزه روئیده بود. تا این‌که مهندسان این محل را حفر کردند و محراب مسجد در زیر زمین پیدا شد. پس از آن مسجد کوچکی در آن مکان ساخته شد و محراب را همان‌طور که بود، قرار دادند و بالای مسجد گنبدی ساختند، سپس مسجدی دیگر بر بام مسجد با گنبدی بزرگ ساختند.[۱۶][۱۷]
تحصیل المرام در قرن 13قمری به پابرجابودن مسجد جن و نیز وجود گنبد کوچک آن اشاره کرده‌است.[۱۸]
تاریخ القویم اما از تخریب گنبد کوچک مسجد در سال 1343قمری خبر داده‌است. همچنین در گزارش خود در سال 1362قمری به محراب مسجد که در اطاقکی زیر زمین قرار داشته اشاره کرده که در زمان تألیف کتاب بر اثر بازسازی جدید و ساخت مسجد جدید در بالای آن، دیگر قابل رؤیت نبوده‌است.[۱۹]
شماره‌گذاری و حذف نام مسجد[ویرایش | ویرایش مبدأ]
حکومت سعودی، در مقطعی نام برخی از مساجد را حذف و آن‌ها را شماره‌گذاری کرد. برهمین اساس نام مسجد جن نیز حذف شد[۲۰] و شماره چهل برروی مسجد گذاشته شد،اما پس از بازسازی سال 1420 قمری، مجدداً تابلوی مسجد جن بر آن نصب گردید.[۲۱]
بنای فعلی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
محل فعلی مسجد، در محلّ قبلی آن است و پس از بازسازی مساحت آن به 600 متر مربع رسیده است.[۲۲] در بازسازی سال 1420قمری، یک گنبد طلایی با یک مناره بزرگ[۲۳] در رکن شمال شرقی[۲۴] برای مسجد، ساخته شد و دیوارهای مسجد با سنگ‌های سفید و سیاه در داخل و خارج مسجد، آراسته شده‌است. بر نمای داخلی گنبد، آیاتی از سوره جن با خط ثلث نوشته شده است.[۲۵]
جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پانویس[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 137-138
- ↑ اشهرالمساجد، ص 98
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 137-138
- ↑ اخبار مکه، فاکهی، ج4، ص22
- ↑ سوره جن، آیه1
- ↑ ازرقی، ج2، ص 201
- ↑ اشهرالمساجد فی الاسلام، ص100
- ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص 200-201
- ↑ اخبارمکه، فاکهی، ج4، ص 20-22
- ↑ اخبار مکه، ازرقی، ج2، ص 201
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 137-138
- ↑ اشهرالمساجد، ص 101-102
- ↑ اشهرالمساجد، ص102
- ↑ فی المنزل الوحی، ص 228
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 137-138
- ↑ أعلام الحجاز في القرن الرابع عشر والخامس عشر الهجري، محمد علي مغربي، ج4، ص144-145.
- ↑ تاریخ القویم، ج3-5، ص 81
- ↑ تحصیل المرام، ص 530
- ↑ تاریخ القویم، ج3-5، ص 82
- ↑ تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 122
- ↑ فرهنگ اصطلاحات حج و عمره، ص 185
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 137-138
- ↑ فرهنگ اصطلاحات حج و عمره، ص 185
- ↑ آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 137-138
- ↑ فرهنگ اصطلاحات حج و عمره، ص 185-186
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- قرآن کریم.
- اخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه، فاکهی محمد بن اسحاق (م 275 هـ)، تحقیق عبدالملک بن عبدالله بن دهیش، بیروت، دار خضر، 1414.
- اخبار مکه و ما جاء فیها من الآثار، ازرقی محمد بن عبدالله (م 250 هـ)، تحقیق رشدی الصالح ملحس، بیروت، دارالاندلس، بی‌تا.
- اشهر المساجد فی الاسلام، بکر سید عبد المجید، بی‌جا، دار القبله، 1404
- أعلام الحجاز في القرن الرابع عشر والخامس عشر الهجري، محمد علي مغربي، ج4، ط1، تهامة، جدة،1414هـ/1994م.
- تحصیل المرام فی اخبار البیت الحرام، محمدبن احمد، مالکی مکی، تصحیح: عبدالملک ابن دهیش، مکه، مکتبه الاسدی، 2جلد، 1424ه.ق
- آثار اسلامی مکه و مدینه، جعفریان رسول، تهران، مشعر، 1390 .
- تاریخ و آثار اسلامی مکه و مدینه، قائدان اصغر، تهران، شعر، 1386 .
- فرهنگ اصطلاحات حج و عمره، فکری، مسعود، تهران، مشعر، ۱۳۹۳ش.