مسجد عثمان (مدینه)

مسجد عثمان بن عَفان، یکی از مساجد مدینه در کشور عربستان است که در اوایل قرن پانزدهم هجری ساخته شده است. این مسجد در جنوب مسجدالنبی با فاصله 425 متر واقع شده و در محدوده مصلای پیامبر(ص) قرار گرفته است.

مسجد عثمان

اطلاعات اوليه
نام‌های دیگر	مسجد ذو النورين
مکان	عربستان * مدینه *
کاربری	مسجد
جنبه دینی
بزرگداشت نزد	مسلمانان
وابسته به دین/مذهب	اسلام
آیین‌ها	اقامه نماز جماعت
تاریخ بنا
زمان پایه‌گذاری	قرن 15هجری
وضعیت فعلی
وضعیت بنا	موجود
مسیریابی در حال بارگیری نقشه... {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"300px","height":"250px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"copycoords":false,"static":false,"zoom":13,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"image layers":[],"overlays":[],"resizable":false,"fullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"cluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","clicktarget":"https://www.google.com/maps/search/?api=1\u0026query=24.463582,39.609435","imageLayers":[],"locations":[{"text":"\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003E\u0645\u0633\u062c\u062f \u0639\u062b\u0645\u0627\u0646\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E","title":"\u0645\u0633\u062c\u062f \u0639\u062b\u0645\u0627\u0646\n","link":"","lat":24.463582,"lon":39.609435,"icon":""}],"imageoverlays":null}

مکان

این مسجد در مدینه جنوب مسجدالنبی با فاصله 425 متر واقع شده و با مسجد غَمامه 322 متر فاصله دارد و در محدوده مصلای پیامبر(ص) قرار گرفته است.

نام

برخی محققین احتمال داده اند که نام عثمان بر روی این مسجد، به خاطر این است که در محدوده مساجد مصلی، به نام همه خلفای نخستین، مسجدی وجود داشته، و این مسجد را جهت تکمیل اسامی خلفای چهارگانه اینگونه نام گذاشته‌اند. همچنین این مسجد امروزه در مدینه به مسجد ذوالنورین نیز شناخته می‌شود.

تاریخچه بنای امروزی

ساختمان فعلی این مسجد را در حدود1410هجری، شیخ خاشقچی ساخت و به اداره اوقاف عربستان واگذار کرد. بنابر این، وجود آن در محدوده مُصلّی پیامبر(ص) و در نزدیکی حرم پیامبر(ص)، نباید این تصور را به وجود آورد که مسجد مذکور، از مساجد قدیمی مربوط به عصر نبوی است.

مسجد تا سال 2012 دارای یک مناره بوده که دفتر شئونات اسلامی به دلیل نشت آب زیاد از زیر آن و کج شدن مناره، آن را تخریب کرد. از آن پس مسجد به حالت امروزی با یک گنبد و بدون مناره است.

پیشینه بنا

پیش از بنای امروزی مسجد عثمان(که جنوب مسجد النبی است)، مسجد قدیمی‌تری با همین نام، درمحدوده شمال غربی مسجد النبی و داخل قلعه سلطانیه قرار داشت. میتوان مسجد قدیمی عثمان را کاملا جدا از مسجد فعلی در نظر گرفت که پیشنه آن موجود است ولی ساختمانش مفقود میباشد.

زمان دقیق تاسیس مسجد قدیمی عثمان مشخص نیست اما علی بن موسی در سال ۱۳۰۳ قمری / 1885م به وجود مسجدی به نام عثمان بن عفان در قعله سلطانیه در مدینه اشاره کرده و آن را مسجدی با یک مناره توصیف کرده است؛ قلعه‌ای که سلطان سلیمان عثمانی (حکومت 926-974) در سده دهم بنا کرده بود. گفته اند که سربازان داخل قلعه در این مسجد نماز می‌خواندند. برخی از پژوهشگران این مسجد را ساخته شده در محل مصلای پیامبر در سال اول هجرت دانسته اند؛ محلی که در اصل خانه حکیم بن العداء بوده است و به آن دار ابی یسار گفته می‌شد.

ساختمان مسجد در 1338 قمری مخروبه شد و در 1370 قمری در پروژه‌های توسعه‌ای این منطقه به همراه قلعه از بین رفت. شیخ خاشقچی بنای جدید را با جابجایی در موقعیت مکانی، در دهه نخست سده پانزدهم هجری در مکان فعلی ساخته است.

برخی از پژوهشگران برآنند که مسجد عثمان در محل مسجد تاجوری ساخته شده است. مسجد تاجوری در حدود سال ۱۰۰۰ قمری به دست شیخ حسن تاجوری، از مدرسان مسجد نبوی، ساخته شد.

نگارخانه

تصاویر نمای داخلی مسجد

• 

  نمای کلی داخل

• 

  محراب مسجد عثمان

• 

  ورودی

• 

  گنبد و سقف مسجد

• 

  مصلی و پنجره های ضلع جنوبی مسجد

تصاویر نمای خارجی مسجد

• 
• 
• 
• 
• 

تصاویر مسجد با مناره، پیش از 2012 میلادی

• 
• 
• 
• 

تصاویر قدیمی از قلعه سلطانیه و نمای دور از مسجد

• 

  تصویری از مناره مسجد که جزئی از دیوار قلعه است در سال 1345هجری

• 

  محدوده قدیمی مسجد در تصاویر هوایی - غرب و شمال غربی مسجد النبی

• 

  تصویر کلی مدینه در ١٨٨٠میلادی و 1297 هجری، در تصویر به ترتیب ظاهر میشود: ١ برج باب الشامی ٢ قبه ومأذنه مسجد عثمان ٣ باب الشامی 4. قلعه سلطانیه

• 
• 
• 

  منظر کلی مدينه منوره که قلعه سلطانیه و باب الشامی و مسجدنبوی در آن مشخص است

• 

  در سمت چپ تصویر مناره و قبه قدیمی مسجد مشخص است.

• 

  تصویر فوق فاصله مسجدهای مصلی را تا یکی از گوشه‌های ساختمان فعلی مسجدالنبی نشان می‌دهد.

جستارهای وابسته

• مصلای پیامبر
• مسجد امام علی (مناخه)

منابع

• مساجد الاثریه، محمد الیاس عبدالغنی1418ه، مطابع الرشید بالمدینة المنورة، الطبعة الثانیة، 1419ه.
• تاریخ معالم المدینة المنورة قدیما و حدیثا، خیاری، احمد یاسین احمد. ۱۴۱۹. ۱ج. ریاض  عربستان: المملکة العربیة السعودیة. الأمانة العامة للإحتفال بمرور مائة عام علی تأسیس المملکة.
• وصف المدینه المنوره، علی بن موسی، مطبعة نهضة مصر.
• معالم المدینه المنوره بین العماره و التاریخ، عبدالعزیز کعکی، مدینه، ناشر:مولف، ۲۰۱۱م.
• فصول من تاریخ المدینة المنورة، علی حافظ، ناشر:مؤلف. الطبعة الثالثة 1417ه-1996م.