ابراهیم بن مالک اشتر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
A sharefat (بحث | مشارکتها) (صفحه‌ای تازه حاوی «{{جا: ویرایش}} {{جعبه اطلاعات تابعین |اطلاعات تابعین = | تصویر =پرونده:225930...» ایجاد کرد) |
A sharefat (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش|ماه=[[تیر]]|روز=[[۵]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=A sharefat }} | {{در دست ویرایش|ماه=[[تیر]]|روز=[[۵]]|سال=[[۱۳۹۸]]|کاربر=A sharefat }} | ||
{{جعبه اطلاعات تابعین | {{جعبه اطلاعات تابعین | ||
|اطلاعات تابعین = | |اطلاعات تابعین = | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
| نسب/قبیله =[[تیره نخع]] از [[قبیله مذحج]] | | نسب/قبیله =[[تیره نخع]] از [[قبیله مذحج]] | ||
| خویشاوندان سرشناس =[[مالک اشتر]] | | خویشاوندان سرشناس =[[مالک اشتر]] | ||
| تاریخ و مکان درگذشت/شهادت = | | تاریخ و مکان درگذشت/شهادت =سیزدهم جمادی الاولی سال 71 ه.ق | ||
| نحوه درگذشت/شهادت = | | نحوه درگذشت/شهادت =جنگ با [[محمد بن مروان]] | ||
| مدفن = | | مدفن =عراق | ||
| زمان اسلام آوردن = | | زمان اسلام آوردن = | ||
| نحوه اسلام آوردن = | | نحوه اسلام آوردن = | ||
| حضور در جنگ‌ها =[[جنگ صفین]]، [[جنگ | | حضور در جنگ‌ها =[[جنگ صفین]]، [[جنگ نهر خازر]] | ||
| هجرت به = | | هجرت به = | ||
| دلیل شهرت = | | دلیل شهرت =انتقام از قاتلان [[امام حسین(ع)]] و کشتن [[عبیدالله بن زیاد]] | ||
| نقش‌های برجسته =فرمانده سپاه [[مختار ثقفی]] | | نقش‌های برجسته =فرمانده سپاه [[مختار ثقفی]] | ||
| دیگر فعالیت‌ها = | | دیگر فعالیت‌ها = | ||
| آثار = | | آثار = | ||
}} | }} | ||
ابراهیم، فرزند [[مالک اشتر نخعی]]، از سرداران و دلاوران مشهور [[شیعه]] است که در انتقام از قاتلان امام حسین ( | ابراهیم، فرزند [[مالک اشتر نخعی]]، از سرداران و دلاوران مشهور [[شیعه]] است که در انتقام از قاتلان امام حسین(ع) ، نقش تاثیرگذاری ایفا نمود. پدر وی، از خواص یاران امیرمؤمنان(ع) و سردار بزرگ جنگ‌های آن حضرت بود. ابراهیم، همراه پدرش، کنار [[حضرت علی(ع) ]] در [[جنگ صفین]] شرکت کرد. | ||
او پس از شهادت امام علی ( | او پس از شهادت امام علی(ع) ، در [[کوفه]] اقامت گزید؛ تا اینکه [[مختار ثقفی]]، از ابراهیم دعوت کرد تا به وی بپیوندد. ابراهیم، نخست در پیوستن به مختار تردید کرد، اما پس از دیدن نامه [[محمد حنفیه]]، با مختار بیعت کرد و به جنبش او پیوست. ابراهیم بن مالک اشتر در عاشورای سال 6٧ه. ق، در منطقه‌ای نزدیک [[موصل]]، در جنگ با لشکر امویان، موفق به کشتن [[عبیدالله بن زیاد]] و [[حصین بن نمیر|حُصین بن نُمیر]] گردید. | ||
پس از کشته شدن مختار، به دست [[مصعب بن زبیر]]، ابراهیم با وی [[بیعت]] کرد و سرانجام در جنگی که در سال ٧٢ه. ق، میان لشکر شامیان و نیروهای مصعب درگرفت، ابراهیم کشته شد و سرش را نزد [[عبدالملک بن مروان|عبدالملک]] بردند و پیکرش را در آتش سوزاندند.<ref>دائرةالمعارف تشیع، ج١، ص٢6٨.</ref> | پس از کشته شدن مختار، به دست [[مصعب بن زبیر]]، ابراهیم با وی [[بیعت]] کرد و سرانجام در جنگی که در سال ٧٢ه. ق، میان لشکر شامیان و نیروهای مصعب درگرفت، ابراهیم کشته شد و سرش را نزد [[عبدالملک بن مروان|عبدالملک]] بردند و پیکرش را در آتش سوزاندند.<ref>دائرةالمعارف تشیع، ج١، ص٢6٨.</ref> | ||
==اصل و نسب== | ==اصل و نسب== | ||
نسب کامل وی چنین است: ابونعمان، ابراهیم | نسب کامل وی چنین است: ابونعمان، ابراهیم بن مالک اشتر بن حارث بن عبد یغوث بن سلمة (مسلمه) بن ربیعه<ref>الطبقات الکبری، ابن سعد، ج٧، ص٢١٣.</ref> می‌باشد که نسب وی به [[تیره نخع|تیره نَخَع]] از قبیله [[قبیله مذحج|قبیله مَذحِج]] از قبایل یمنی « [[قحطان|قَحطان]]» می‌رسد؛ <ref>جمهرة انساب العرب، ص4١5.</ref> ولی از نام مادر ابراهیم و نسبت قبیلگی او گزارشی در دست نیست. | ||
==زمان و محل تولد== | ==زمان و محل تولد== | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
با توجه به اینکه مالک اشتر پس از نبرد صفین تا زمان ماموریتش برای سفر به [[مصر]]، حاکم جزیره بود، احتمالاً ابراهیم نیز تا زمان شهادت پدرش در آن منطقه بوده است. همچنین نمی‌دانیم ابراهیم در سفر پدرش به مصر برای انجام دادن ماموریتش و هنگام شهادت او، همراهش بوده است یا نه؟ | با توجه به اینکه مالک اشتر پس از نبرد صفین تا زمان ماموریتش برای سفر به [[مصر]]، حاکم جزیره بود، احتمالاً ابراهیم نیز تا زمان شهادت پدرش در آن منطقه بوده است. همچنین نمی‌دانیم ابراهیم در سفر پدرش به مصر برای انجام دادن ماموریتش و هنگام شهادت او، همراهش بوده است یا نه؟ | ||
از نقش ابراهیم در [[نبرد نهروان]] (خوارج) و دیگر رویدادهای دوران خلافت امیر مؤمنان ( | از نقش ابراهیم در [[نبرد نهروان]] (خوارج) و دیگر رویدادهای دوران خلافت امیر مؤمنان(ع) ، و همچنین عصر خلافت کوتاه مدت [[امام حسن(ع) ]] و دیگر حوادث دوران امامت آن حضرت نیز گزارشی وجود ندارد. | ||
==ابراهیم و واقعه کربلا== | ==ابراهیم و واقعه کربلا== | ||
از پرسش‌های مطرح درباره ابراهیم، چرایی شرکت نکردن وی در قیام امام حسین ( | از پرسش‌های مطرح درباره ابراهیم، چرایی شرکت نکردن وی در قیام امام حسین(ع) است؟ می‌توان دو احتمال درباره حضور نداشتن او در واقعه [[کربلا]] در نظر گرفت: | ||
===آگاهی نداشتن از حرکت امام=== | ===آگاهی نداشتن از حرکت امام=== | ||
یک احتمال، آگاهی نداشتن او از حرکت امام حسین ( | یک احتمال، آگاهی نداشتن او از حرکت امام حسین(ع) است اما این احتمال پذیرفتنی نیست؛ زیرا با توجه به حضور ابراهیم در کوفه؛ مکاتبات برخی سران کوفه از جمله برخی بزرگان قبایل یمنی ساکن آن شهر با [[امام حسین(ع) ]] و دعوت آن حضرت به کوفه؛ نیز حضور « [[مسلم بن عقیل]]» در آن شهر و بیعت هزاران نفر با او و همچنین تحولات به‌وجود آمده مانند سرکوب شیعیان و شهادت افرادی مانند « [[هانی بن عروه|هانی]]» و «مسلم»، بعید است ابراهیم اطلاعی از قیام امام حسین(ع) نداشته باشد. | ||
افزون بر آن مطابق گزارش منابع متاخر برادر او « [[اسحاق بن مالک]]» در کربلا حضور داشته، و از شهدا دانسته شده است. <ref>پژوهشی در شهدای کربلا، جمعی از نویسندگان، ص٢٢.</ref> بنابراین باید برای یافتن پاسخ این پرسش در پی دلایل دیگری بود. | افزون بر آن مطابق گزارش منابع متاخر برادر او « [[اسحاق بن مالک]]» در کربلا حضور داشته، و از شهدا دانسته شده است. <ref>پژوهشی در شهدای کربلا، جمعی از نویسندگان، ص٢٢.</ref> بنابراین باید برای یافتن پاسخ این پرسش در پی دلایل دیگری بود. | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
در این فرض، ابراهیم نیز مانند بسیاری از خواص ساکن کوفه، مقصر قلمداد شده است؛ زیرا آنان در یاری کردن حق کوتاهی کردند و توفیق یاری سیدالشهدا و درک فیض شهادت را از دست دادند. آنان در برهه‌ای حساس از تاریخ اسلام که می‌توانستند با درخشش خود، نقش تاریخی‌شان را ایفا کنند، فقط نظاره‌گر و شاهد ماجراهای غمبار بودند و برای تغییر مسیر برخی از این جریان‌ها هیچ عملی انجام ندادند. | در این فرض، ابراهیم نیز مانند بسیاری از خواص ساکن کوفه، مقصر قلمداد شده است؛ زیرا آنان در یاری کردن حق کوتاهی کردند و توفیق یاری سیدالشهدا و درک فیض شهادت را از دست دادند. آنان در برهه‌ای حساس از تاریخ اسلام که می‌توانستند با درخشش خود، نقش تاریخی‌شان را ایفا کنند، فقط نظاره‌گر و شاهد ماجراهای غمبار بودند و برای تغییر مسیر برخی از این جریان‌ها هیچ عملی انجام ندادند. | ||
برخی‌‌اندیشوران شیعه کوشیده‌اند برای نپیوستن افرادی مانند ابراهیم به امام حسین ( | برخی‌‌اندیشوران شیعه کوشیده‌اند برای نپیوستن افرادی مانند ابراهیم به امام حسین(ع) دلیل بیابند و این‌گونه عملکرد آنان را توجیه کنند و گناه قصورشان را از دوش‌شان بردارند. | ||
==ابراهیم و توابین== | ==ابراهیم و توابین== | ||
پس از آنکه عمال امویان قیام امام حسین ( | پس از آنکه عمال امویان قیام امام حسین(ع) را سرکوب کردند، برای مدتی کوفه در آرامش فرو رفت تا اینکه با مرگ [[یزید بن معاویه|یزید]] در سال 64 ه. ق، شیعیان حرکت‌هایی را آغاز کردند؛ مانند [[قیام توابین]] که پس از شهادت امام حسین(ع) تدارک این قیام آغاز، و در سال 65 ه. ق، علنی شد. [[سلیمان بن صرد خزاعی]] رهبری قیام توابین را بر عهده داشت. آنان در قیامی احساسی و شتابزده، برای انتقام‌گیری خون امام حسین(ع) با امویان جنگیدند، اما در [[نبرد عین الورده]] با شامیان در شمال غرب صفین به فرماندهی عبیدالله بن زیاد بسیاری از توابین به شهادت رسیدند و این‌گونه این قیام نیز سرکوب شد. | ||
در منابع از نقش ابراهیم در حرکت توابین گزارشی وجود ندارد. بی‌تردید اگر او در این قیام شرکت می‌کرد، مورخان آن را بیان می‌کردند. گویا او نیز همانند برخی شیعیان، حرکت شتابزده توابین را برنمی‌تابید و شکست آنان از امویان را قطعی می‌دانست، ازاین‌رو ابراهیم از همراهی ایشان خودداری کرد. | در منابع از نقش ابراهیم در حرکت توابین گزارشی وجود ندارد. بی‌تردید اگر او در این قیام شرکت می‌کرد، مورخان آن را بیان می‌کردند. گویا او نیز همانند برخی شیعیان، حرکت شتابزده توابین را برنمی‌تابید و شکست آنان از امویان را قطعی می‌دانست، ازاین‌رو ابراهیم از همراهی ایشان خودداری کرد. | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
===چگونگی پیوستن به مختار=== | ===چگونگی پیوستن به مختار=== | ||
شخصیت نافذ ابراهیم، فکر بلند، شجاعت و کاردانی او در امور جنگ از یک سو و علاقه شدید و اخلاص او به ساحت مقدس اهل بیت پیامبر ( | شخصیت نافذ ابراهیم، فکر بلند، شجاعت و کاردانی او در امور جنگ از یک سو و علاقه شدید و اخلاص او به ساحت مقدس اهل بیت پیامبر(ص) از سوی دیگر و دیگر صفات برجسته ابراهیم، مختار و سران شیعه عراق را به پیوستن او به قیام مختار امیدوار کرده بود. آنها وی را سبب امید و پشتیبانی قوا و فرماندهی لایق برای قیام می‌دانستند. <ref>انساب الاشراف، ص٣٨5.</ref><ref>الاخبار الطوال، ص٢٨٨.</ref><ref>تاریخ الطبری، محمد بن جریر طبری، ج6، ص٣٠.</ref><ref>تجارب الامم، ص١4١.</ref> | ||
بنابراین همه توان خود را برای جذب ابراهیم به حضور در پیکار با حاکم زبیری کوفه به‌کار بردند. ابراهیم نیز پس از بیعت با مختار، رفت‌وآمدهایش را به خانه مختار آغاز کرد. او پس از آغاز قیام و به‌دست گرفتن امور کوفه، فرمانده کل سپاه مختار شد و اقدامات بسیاری را در کوفه و عراق به انجام رسانید. | بنابراین همه توان خود را برای جذب ابراهیم به حضور در پیکار با حاکم زبیری کوفه به‌کار بردند. ابراهیم نیز پس از بیعت با مختار، رفت‌وآمدهایش را به خانه مختار آغاز کرد. او پس از آغاز قیام و به‌دست گرفتن امور کوفه، فرمانده کل سپاه مختار شد و اقدامات بسیاری را در کوفه و عراق به انجام رسانید. | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
===قتل عبیدالله بن زیاد=== | ===قتل عبیدالله بن زیاد=== | ||
ابراهیم پس از نقش محوری در خارج ساختن کوفه از دست والی زبیری، و خاموش کردن آتش فتنه اشراف کوفه و قاتلان امام حسین ( | ابراهیم پس از نقش محوری در خارج ساختن کوفه از دست والی زبیری، و خاموش کردن آتش فتنه اشراف کوفه و قاتلان امام حسین(ع) ، از سوی مختار، مامور نبرد با عبیدالله بن زیاد، فرمانده اعزامی امویان شد که در موصل اردو زده بود. | ||
در شمار سپاهیان ابراهیم اختلاف است و عدد آنها را بین هفت تا بیست هزار نفر دانسته‌اند؛ درحالی‌که طبق برخی گزارش‌ها، لشکر ابن زیاد ٨٣ هزار نفر بود. مختار ضمن مشایعت ابراهیم، برای نصرت او و نابودی دشمنانش دعا کرد.<ref>انساب الاشراف، ج6، ص4٢4.</ref> | در شمار سپاهیان ابراهیم اختلاف است و عدد آنها را بین هفت تا بیست هزار نفر دانسته‌اند؛ درحالی‌که طبق برخی گزارش‌ها، لشکر ابن زیاد ٨٣ هزار نفر بود. مختار ضمن مشایعت ابراهیم، برای نصرت او و نابودی دشمنانش دعا کرد.<ref>انساب الاشراف، ج6، ص4٢4.</ref> | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۱۰۵: | ||
==مدفن ابراهیم== | ==مدفن ابراهیم== | ||
هرچند نیروهای اموی جسد ابراهیم را سوزاندند، اما برای او مرقدی مشهور در [[عراق]] وجود دارد. مرقد ابراهیم بین جاده قدیمی سامرا به بغداد واقع شده است. این قبر تا سامرا هشت فرسخ و تا دجله چهار فرسخ فاصله دارد. مرقد او همان محل کشته‌شدن اوست که به قبر «شیخ ابراهیم» شهرت دارد. قبر او در جای بلندی قرار دارد و گنبد این بقعه با گچ، سفید شده است. بر روی سنگی که بالای درب این مرقد است؛ نوشته شده: «هذا قبر مرحوم السید ابراهیم بن مالک الاجدر النخعی، علمدار رسول الله ( | هرچند نیروهای اموی جسد ابراهیم را سوزاندند، اما برای او مرقدی مشهور در [[عراق]] وجود دارد. مرقد ابراهیم بین جاده قدیمی سامرا به بغداد واقع شده است. این قبر تا سامرا هشت فرسخ و تا دجله چهار فرسخ فاصله دارد. مرقد او همان محل کشته‌شدن اوست که به قبر «شیخ ابراهیم» شهرت دارد. قبر او در جای بلندی قرار دارد و گنبد این بقعه با گچ، سفید شده است. بر روی سنگی که بالای درب این مرقد است؛ نوشته شده: «هذا قبر مرحوم السید ابراهیم بن مالک الاجدر النخعی، علمدار رسول الله(ص).» البته به اشتباه به جای اشتر، اجدر نوشته‌اند و از کلمه علمدار معلوم می‌شود که این عمارت ساخته ایرانیان است. بنای این بقعه در عصر صفویه (٩٠٧ - ١١٣5ه. ق) تجدیدشد. | ||
بنا به نقل ثامر عبدالحسن العامری افرادی از [[قبیله خزرج]] تولیت مرقد ابراهیم را بر عهده دارند. <ref>معجم المراقد و المزارات فی العراق، ص٣6.</ref> گفتنی است تکفیری‌ها مرقد ابراهیم را در سال ٢٠٠٧ م ویران کردند. اما شیعیان، آن را بازسازی نمودند. | بنا به نقل ثامر عبدالحسن العامری افرادی از [[قبیله خزرج]] تولیت مرقد ابراهیم را بر عهده دارند. <ref>معجم المراقد و المزارات فی العراق، ص٣6.</ref> گفتنی است تکفیری‌ها مرقد ابراهیم را در سال ٢٠٠٧ م ویران کردند. اما شیعیان، آن را بازسازی نمودند. | ||
| خط ۱۴۴: | خط ۱۴۴: | ||
{{یاران امام علی علیه السلام}} | {{یاران امام علی علیه السلام}} | ||
{{واقعه کربلا}} | {{واقعه کربلا}} | ||
[[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]] | |||
[[Category:تابعین]] | |||
[[Category:یاران امام علی(ع)]] | |||
[[Category:یاران مختار]] | |||
[[Category:حاضران در جنگ صفین]] | |||
[[Category:مقاله‌های در دست ویرایش]] | |||
[[Category:تابعین]] | |||
[[Category:یاران امام علی(ع)]] | |||
[[Category:یاران مختار]] | |||
[[Category:حاضران در جنگ صفین]] | |||
[[رده:مقاله‌های در دست ویرایش]] | |||
[[رده:تابعین]] | [[رده:تابعین]] | ||
[[رده:یاران امام علی(ع)]] | [[رده:یاران امام علی(ع)]] | ||
[[رده:یاران مختار]] | [[رده:یاران مختار]] | ||
[[رده:حاضران در جنگ صفین]] | |||