Automoderated users، دیوانسالاران، checkuser، ناظمان (CommentStreams)، developer، Moderators، مدیران
۹٬۸۲۲
ویرایش
نگارش متن
(نگارش مقاله) |
(نگارش متن) |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
جمرات نام سه محل در [[منا]] است که در موسم [[حج]]، به عنوان نماد شيطان، با هفت سنگ، سنگسار ميشوند. | جمرات نام سه محل در [[منا]] است که در موسم [[حج]]، به عنوان نماد شيطان، با هفت سنگ، سنگسار ميشوند. | ||
== واژهشناسی == | ==واژهشناسی== | ||
جمرات جمع «جَمْره»، به معناي گروهي از افراد يا اشياي گرد آمده سنگريزههاي کوچک ([[حصي]]) و شتاب کردن است.<ref>العين، ج6، ص122؛ الصحاح، ج2، ص616؛ معجم مقاييس اللغه، ج1، ص477، «جمر». </ref> مکانهاي ياد شده، به دليل جمع شدن سنگريزهها در آنجا<ref>النهايه، ج1، ص292، «جمر»؛ تاج العروس، ج6، ص208؛ شمس العلوم، ج2، ص1156، «جمر». </ref> يا جمع شدن حجاج براي [[رمي]]<ref>النهايه، ج1، ص292؛ لسان العرب، ج4، ص145، «جمر»؛ المصباح، ج2، ص108</ref> يا فرار شتابان [[ابلیس|ابليس]]، پس از رمي شدن به وسيله [[حضرت آدم(ع)|حضرت آدم]] در اين مکانها،<ref>النهايه، ج1، ص292؛ لسان العرب، ج4، ص147؛ شمس العلوم، ج2، ص1172</ref> جمره ناميده شده است. | جمرات جمع «جَمْره»، به معناي گروهي از افراد يا اشياي گرد آمده سنگريزههاي کوچک ([[حصي]]) و شتاب کردن است.<ref>العين، ج6، ص122؛ الصحاح، ج2، ص616؛ معجم مقاييس اللغه، ج1، ص477، «جمر». </ref> مکانهاي ياد شده، به دليل جمع شدن سنگريزهها در آنجا<ref>النهايه، ج1، ص292، «جمر»؛ تاج العروس، ج6، ص208؛ شمس العلوم، ج2، ص1156، «جمر». </ref> يا جمع شدن حجاج براي [[رمي]]<ref>النهايه، ج1، ص292؛ لسان العرب، ج4، ص145، «جمر»؛ المصباح، ج2، ص108</ref> يا فرار شتابان [[ابلیس|ابليس]]، پس از رمي شدن به وسيله [[حضرت آدم(ع)|حضرت آدم]] در اين مکانها،<ref>النهايه، ج1، ص292؛ لسان العرب، ج4، ص147؛ شمس العلوم، ج2، ص1172</ref> جمره ناميده شده است. | ||
== مکان جمرات == | ==مکان جمرات== | ||
'''جمره اول''': در مسير حاجيان، از [[منا]] به [[مکه]]، ابتدا جمره اولي، با فاصله حدود هفت کيلومتر از [[مسجدالحرام]]، قرار دارد. (با توجه به فاصلههاي تعيين شده ميان جمرات و مسجدالحرام) اين جمره با نامهاي ديگري مانند جمره صغري، دنيا و سفلي (به معناي پايينتر) نيز خوانده شده است.<ref>اثارة الترغيب، ج1، ص101؛ سبل السلام، ج2، ص210؛ مرآة الحرمين، ج1، ص48؛المناسک، ص504. </ref> | '''جمره اول''': در مسير حاجيان، از [[منا]] به [[مکه]]، ابتدا جمره اولي، با فاصله حدود هفت کيلومتر از [[مسجدالحرام]]، قرار دارد. (با توجه به فاصلههاي تعيين شده ميان جمرات و مسجدالحرام) اين جمره با نامهاي ديگري مانند جمره صغري، دنيا و سفلي (به معناي پايينتر) نيز خوانده شده است.<ref>اثارة الترغيب، ج1، ص101؛ سبل السلام، ج2، ص210؛ مرآة الحرمين، ج1، ص48؛المناسک، ص504. </ref> | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
'''جمره سوم''': با نامهايي چون جمره عقبه، کبري، قصوي ، عظمي و ثالثه در مرز ميان مکه و منا و در فاصله 6549 متري مسجدالحرام است.<ref>المناسک، ص506؛ اخبار مکه، الفاکهي، ج5، ص51؛ اخبار مکه، الازرقي، ج2، ص185؛مکه در بستر تاريخ، ص177. </ref> | '''جمره سوم''': با نامهايي چون جمره عقبه، کبري، قصوي ، عظمي و ثالثه در مرز ميان مکه و منا و در فاصله 6549 متري مسجدالحرام است.<ref>المناسک، ص506؛ اخبار مکه، الفاکهي، ج5، ص51؛ اخبار مکه، الازرقي، ج2، ص185؛مکه در بستر تاريخ، ص177. </ref> | ||
منابع جديد، فاصله بين جمره عقبه و وسطي را 247 متر و بين جمره وسطي و اولي را 200 متر مشخص کردهاند.<ref>تاريخ مکة المکرمه، ص112. </ref> اما در منابع متقدم، به اختلاف، فاصله بين جمره عقبه و دوم از400 ذراع<ref>الاستبصار، ص32؛ الروض المعطار، ص552. </ref> تا 487 ذراع و اندي (حدود243 متر) ذکر شده است.<ref>اخبار مکه، الازرقي، ج2، ص185</ref> فاصله جمره اول و دوم نيز از 305 ذراع <ref>اخبار مکه، الازرقي، ج2، ص185؛ اخبار مکه، الفاکهي، ج4، ص307</ref> (حدود 152 متر) تا350 ذراع (حدود 175 متر)<ref>الاستبصار، ص32؛ الروض المعطار، ص552</ref> تعيين شده است | منابع جديد، فاصله بين جمره عقبه و وسطي را 247 متر و بين جمره وسطي و اولي را 200 متر مشخص کردهاند.<ref>تاريخ مکة المکرمه، ص112. </ref> اما در منابع متقدم، به اختلاف، فاصله بين جمره عقبه و دوم از400 ذراع<ref>الاستبصار، ص32؛ الروض المعطار، ص552. </ref> تا 487 ذراع و اندي (حدود243 متر) ذکر شده است.<ref>اخبار مکه، الازرقي، ج2، ص185</ref> فاصله جمره اول و دوم نيز از 305 ذراع <ref>اخبار مکه، الازرقي، ج2، ص185؛ اخبار مکه، الفاکهي، ج4، ص307</ref> (حدود 152 متر) تا350 ذراع (حدود 175 متر)<ref>الاستبصار، ص32؛ الروض المعطار، ص552</ref> تعيين شده است. | ||
== تاریخ جمرات == | |||
بنا بر رواياتي، ابليس در اين مکانها بر حضرت | === منشاء مناسک === | ||
گزارشهاي مربوط به رمي ابليس توسط حضرت آدم و حضرت | بنا بر رواياتي، ابليس در اين مکانها بر [[حضرت آدم(ع)]]، در حج وي، نمايان شد و با پرتاب هفت سنگريزه، به تعليم [[جبرئيل]]، از آن حضرت فرار کرد. <ref>الکافي، ج4، ص191؛ علل الشرائع، ج2، ص401</ref> از جمرات، در حجگزاري [[حضرت ابراهیم(ع)|حضرت ابراهيم(ع)]]، در منابع [[شيعه]]<ref>تفسير قمي، ج2، ص224؛ الکافي، ج4، ص207-208. </ref> و [[سني]]<ref>اخبار مکه، الازرقي، ج2، ص176؛ تاريخ مدينة دمشق، ج6، ص206؛ اثارة الترغيب، ج1، ص101</ref> نيز ياد شده است. بر اساس برخي از اين روايات، ابراهيم(ع) براي ذبح فرزندش در جمره وسطي تلاش کرد و شيطان در اين سه محل بر وي ظاهر شد و وسوسهاش کرد تا تکليفش را انجام ندهد و ابراهيم(ع)، با پرتاب سنگريزه بر ابليس، با وي مقابله کرد و او را فراري داد.<ref>سيره ابن اسحاق، ص99؛ اخبار مکه، الفاکهي، ج4، ص285</ref> | ||
به احتمال، تغيير بعدي جمرات پس از فتح مکه، در سال هشتم هجري، انجام شده باشد؛ زيرا به فرمان | |||
گزارشهاي مربوط به رمي ابليس توسط حضرت آدم و حضرت ابراهيم(ع) فاقد هرگونه اطلاعي در مورد قرار دادن علامت يا نشاني در مکانهاي مشخص شده براي رمي است؛ به احتمال، محل دقيق اين جمرهها در طول ساليان مختلف، نسل به نسل و به صورت شفاهي منتقل شده است.<ref>تاريخ الجمرات، ص3؛ التاريخ القويم، ج5، ص294</ref> | |||
گزارشهاي مربوط به حجگزاري در قرن اول، از وجود بقاياي ديواري از دورههاي قبلي کنار جمره عقبه، حکايت ميکند که عدهاي، از جمله خليفه دوم، از بالاي آن جمره عقبه را رمي ميکردند. ساخت اين ديوار را ميتوان براي ممانعت از ريزش سنگهاي کوه مجاور اين جمره روي حجاج دانست که در ايام حج، جمعيت زيادي براي رمي، از آن بالا ميرفتند. در برابر اين عده، گروهي ديگر مانند عبدالله بن | === نخستین گزارشها از شکل ظاهری جمرات === | ||
اولين گزارشي که به شکل ظاهري جمرات پرداخته، مربوط به زمان سلطه [[عمرو بن لحي خزاعي]] بر مکه است. وي که به ترويج بتپرستي در جزيرةالعرب و ايجاد انحراف در آيين ابراهيمي مشهور است،<ref>الاصنام، ص8؛ السيرة النبويه، ج1، ص76؛ مروج الذهب، ج2، ص29</ref> سه بت بر جمرات سهگانه، به ترتيب بزرگي آنها، قرار داد و از این رو جمرههاي ياد شده به کبري، وسطي و صغري مشهور شد. بر اساس اين گزارش، او سنت رمي جمرات ابراهيمي را به نوعي نيايش و احترام نسبت به بتها، با ابراز احترام به هرکدام از آنها، هنگام رمي شدن، تبديل کرد.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج4، ص306؛ اخبار مکه، الازرقي، ج2، ص176؛ مرآة الحرمين، ج1، ص330. </ref> | |||
به گواهي بيتي از قصيده لاميه ابوطالب، در زمان پيامبر اکرم(ص) نيز شکل ظاهري جمرات، به همانگونه دوره عمرو بن لحي و با قرار داشتن بتي روي هر جمره حفظ شده است.البته در اين بيت، خود بت، جمره خوانده شده است.<ref>السيرة النبويه، ج1، ص274؛ البداية و النهايه، ج3، ص54. </ref> به احتمال، تغيير بعدي جمرات پس از فتح مکه، در سال هشتم هجري، انجام شده باشد؛ زيرا به فرمان پيامبر(ص) تمام بتهاي اطراف مکه شکسته شد و از بين رفت.<ref>التنبيه و الاشراف، ص242؛ اتحاف الوري، ج1، ص519. </ref> شايد بتهاي منصوب روي جمرات نيز مشمول اين فرمان شده باشند.<ref>تاريخ الجمرات، ص9.</ref> هرچند به صراحت از اين مطلب ياد نشده و احتمال ميرود به خاطر مفهوم اهانتآميز رمي، اين بتها در اين محل، حفظ شده باشند. | |||
گزارشهای قدیمی بر بسته بودن شمال شرق جمره عقبه، به خاطر قرار گرفتن جمره در کنار کوه در مسير جمرات، دلالت ميکنند.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج4، ص246. </ref> شايد به همين سبب است که توقف کنار اين جمره که در مسير حرکت حجاج بوده، بر خلاف جمرات ديگر، مستحب نيست.<ref>المقنعه، ص422؛ تاريخ الجمرات، ص16. </ref> | |||
گزارشهاي مربوط به حجگزاري در قرن اول، از وجود بقاياي ديواري از دورههاي قبلي کنار جمره عقبه، حکايت ميکند که عدهاي، از جمله خليفه دوم، از بالاي آن جمره عقبه را رمي ميکردند.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج4، ص297</ref> ساخت اين ديوار را ميتوان براي ممانعت از ريزش سنگهاي کوه مجاور اين جمره روي حجاج دانست که در ايام حج، جمعيت زيادي براي رمي، از آن بالا ميرفتند.<ref>تاريخ الجمرات، ص18</ref> در برابر اين عده، گروهي ديگر مانند [[عبدالله بن مسعود]]، چنانکه پيامبر اکرم(ص) انجام داده بود، از درون دره منا، جمرات را رمي ميکردند.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج4، ص288. </ref> در این دوره درختي در کنار جمره قرار داشت که در عهد جاهليت پرستش ميشد و بعدها قطع شد.<ref>اخبار مکه، الفاکهي، ج4، ص254؛ تاريخ الجمرات، ص18</ref> | |||
=== بازسازي و توسعه جمرات === | |||
تا سال 241ق. که گزارشي از سيلي شديد، خبر ميدهد که جمره را از جا کند، گزارش ديگري طي اين سالها، در مورد شکل ظاهري جمره، در دست نيست. پس از اين حادثه، متوکل عباسي (حک:232-247ق.)، اسحاق بن سلمه (از استادکاران ماهر در بازسازي و ساخت و ساز) را مأمور ترميم جمرات کرد. اسحاق، علاوه بر بازگرداندن جمره به مکان سابق، با ساختن ديواري پشت جمره عقبه، براي ممانعت از صعود حجاج بر کوه مجاور و رمي از فراز آن، مسجدي کنار ديوار ساخت. وي در اين بازسازي، نشانههايي بالاي هرکدام از جمرات با سنگ ساخت تا مانع جابهجايي و تکرار حوادثي از اين دست باشد. اين نشانهها، با آهک و گچ، سفيد شده بودند. ظاهراً در اين تاريخ بود که جمرات شکلي را شبيه جمرات دوره عثماني که به صورت ستونهايي سنگي، با روکشي از گچ و آهک بود، به خود گرفت. | |||
اولين گزارشي که به روشني از اين شکل جمرات سخن گفته، گزارش ابن جبير است. وي که در سال 579ق. به حج آمده، ضمن ياد کردن از ستونهاي جمرات، که مانند انصاب حرم (ستونهاي نشان حرم مکي) است، جمره عقبه را بر بالاي تلي از سنگريزههاي پرتاب شده، وصف کرده است. ذکر نشانهها | اولين گزارشي که به روشني از اين شکل جمرات سخن گفته، گزارش ابن جبير است. وي که در سال 579ق. به حج آمده، ضمن ياد کردن از ستونهاي جمرات، که مانند انصاب حرم (ستونهاي نشان حرم مکي) است، جمره عقبه را بر بالاي تلي از سنگريزههاي پرتاب شده، وصف کرده است. ذکر نشانهها | ||
و ستونهاي جمرات، در بيشتر منابع، بعد از اين دوره يافت ميشود. در سال 1073ق.، | و ستونهاي جمرات، در بيشتر منابع، بعد از اين دوره يافت ميشود. در سال 1073ق.، | ||
| خط ۶۶: | خط ۷۵: | ||
و 629ق. در دوره مستنصر، بر ديوارهاي آن نصب شده است. | و 629ق. در دوره مستنصر، بر ديوارهاي آن نصب شده است. | ||
منزلگاهها و محل برپايي خيام بنيهاشم، از پيش از اسلام تا زمان امام سجاد7، نزديک مسجد (احتمالاً مسجد النحر)، در مجاورت جمره وسطي، در منا قرار داشت که از آن استفاده ميکردند. در زمان امام سجاد7، به سبب مشکلي نامشخص که ميان بنيهاشم و بنياميه در اينجا پيش آمد، بنيهاشم مکانشان را تغيير دادند. بنا به گزارشهايي، در همين مکان، مادر مکرمه حضرت رسول9 به آن جناب، باردار شد. | منزلگاهها و محل برپايي خيام بنيهاشم، از پيش از اسلام تا زمان امام سجاد7، نزديک مسجد (احتمالاً مسجد النحر)، در مجاورت جمره وسطي، در منا قرار داشت که از آن استفاده ميکردند. در زمان امام سجاد7، به سبب مشکلي نامشخص که ميان بنيهاشم و بنياميه در اينجا پيش آمد، بنيهاشم مکانشان را تغيير دادند. بنا به گزارشهايي، در همين مکان، مادر مکرمه حضرت رسول9 به آن جناب، باردار شد. | ||
<references /> | |||