←جلد اول
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
<br /> | <br /> | ||
<br /> | <br /> | ||
== محتوا | ==محتوا == | ||
مطالب این مجموعه به ترتیب جلدها و فهرست به این شرح است: | مطالب این مجموعه به ترتیب جلدها و فهرست به این شرح است: | ||
| خط ۳۱: | خط ۲۹: | ||
این جلد، دارای پیشگفتار و دو بخش «زندگی خانوادگی امام حسین(ع)» و «فضیلتها و ویژگیهای امام حسین(ع)» است. در پیشگفتار، به ضرورت جامع‌نگری در زندگی پشوایان دین پرداخته و این جامع‌نگری را نیازمند به پژوهش‌های علمی و پژوهشگران متخصص دانسته است. در بخش اول، زندگی امام حسین(ع) را به پنج دوره تقسیم کرده است: | این جلد، دارای پیشگفتار و دو بخش «زندگی خانوادگی امام حسین(ع)» و «فضیلتها و ویژگیهای امام حسین(ع)» است. در پیشگفتار، به ضرورت جامع‌نگری در زندگی پشوایان دین پرداخته و این جامع‌نگری را نیازمند به پژوهش‌های علمی و پژوهشگران متخصص دانسته است. در بخش اول، زندگی امام حسین(ع) را به پنج دوره تقسیم کرده است: | ||
* دوره اول، مقارن با حیات پیامبر(ص) ( 4–11ق) | *دوره اول، مقارن با حیات پیامبر(ص) ( 4–11ق) | ||
* دوره دوم، از رحلت پیامبر9 تا پایان خالفت عثمان (11–35ق) | *دوره دوم، از رحلت پیامبر9 تا پایان خالفت عثمان (11–35ق) | ||
* دوره سوم، مقارن با خلافت امام علی(ع) (35–40ق) | *دوره سوم، مقارن با خلافت امام علی(ع) (35–40ق) | ||
* دوره چهارم، از شهادت امام علی(ع) تا مرگ معاویه و به قدرت رسیدن یزید (40–60ق) | *دوره چهارم، از شهادت امام علی(ع) تا مرگ معاویه و به قدرت رسیدن یزید (40–60ق) | ||
* دوره پنجم، دوران قیام بر ضد حکومت یزید (60 –61 ق) | *دوره پنجم، دوران قیام بر ضد حکومت یزید (60 –61 ق) | ||
سپس پیش از پرداختن به نتیجه این پژوهش، مباحثی را به عنوان درآمد و چشم‌انداز مطرح نموده و در چهار محور بیان میکند: 1.دانشنامه امام حسین(ع) در یک نگاه؛ 2.ویژگیهای دانشنامه؛ 3.کتابشناسی تاریخ عاشورا و عزاداری؛ 4.مراحل تحقیق و تدوین دانشنامه. | |||
<br />در محور اول گفته شده که این دانشنامه از 15 بخش و 138 فصل تشکیل شده است. | |||
پی ش از آنکه به بخشها، فصلها و فرازهایی از این محور که در جلدهای گوناگون آمده | |||
بپردازیم، به دیگر محورها اشاره میکنیم: | |||
364 | |||
فرهنگ زيارت، شماره 10 و 11 ، بهاروتابستان 1391 | |||
در محور دوم برخی از ویژگیهای این دانشنامه را چنین آورده است: | |||
1. بازنگری تاریخ زندگی امام حسین 7؛ | |||
2. استناد به منابع کهن و قابل استناد؛ | |||
3. بهرهگیری از منابع شیعه و اهل سنت؛ | |||
4. جامعیت همراه با گزیده نگاری؛ | |||
5. نقد مطالب نادرست منابع معتبر. | |||
در محور سوم نسبت به کتابشناسی تاریخ عاشورا و عزاداری امام حسین 7 از چند | |||
موضوع بحث کرده است: | |||
الف. منابع قابل استناد؛ مانند: کتاب الطبقات الکبیر، الامامة و السیاس ة، انس اب الاشراف، | |||
تاریخ الیعقوبی، امالی الصدوق و الارشاد که جمعاً 33 کتاب را نام برده است. | |||
ب. منابع غیرقابل استناد؛ مانند: مقتل الحسین 7 المنسوب إلی أبی مخنف، نورالعین فی مشهد | |||
الحسین 7 ، روضة الشهداء و ناسخ التواریخ که جمعاً 10 کتاب را نام برده است. | |||
ج. منابع معاصر پس از قرن نهم و دهم که فراوانند و نمیتوان به همه آنها پرداخت؛ اما در | |||
کوتاه سخن باید گفت: اعتبار تمام آنها یا عدم اعتبار آنها، یا تفصیل نسبت به مطالب و | |||
موضوعات آنها بستگی به منابع و مصادری دارد که کهنتر و معتبرتر باشند یا نباشند و | |||
اینکه در نقل مطالب نیز تا چه حد امانتداری و دقت بیشتری رعایت شده باشد. از این | |||
رو کتاب بحارالانوار و نفس المهموم از اعتبار بیشتری برخوردار است؛ زیرا بسیاری از | |||
گزارشهای آنها قابل قبول و مستند به کتب کهن و معتبرند. | |||
د. منابع مفقود. فهرست نگاران و رجالیان، مؤلفان بسیاری را نام بردهاند که دست کم یک | |||
کتاب درباره امام حسین 7 و شهادت ایشان نگاشتهاند؛ هرچند شمار اندکی از این کتابها | |||
به دست ما رسیده است. بیشتر این مؤلفان در پنج قرن نخست میزیستهاند و دسترسی ما | |||
به آنها از طریق منابع معاصر یا نزدیک به آنهاست. | |||
آنگاه به ترتیب قرن، نگارشها را نام برده است. برای نمونه: مقتل الحسین 7 جابر بن یزید | |||
جعفی، و مقتل الحسین 7 ابومخنف لوط بن یحیی غامدی است. | |||
در محور چهارم پیرامون مراحل تحقیق و تدوین این دانشنامه، مانند: جمعآوری ابتدایی، | |||
تنظیم، نقد، مصدریابی و... مطالبی آمده است که ع اقهمندان میتوانند در تدوین موسوعهها ل | |||
از آن بهرهمند شوند. | |||
365 | |||
فرهنگ زيارت، شماره 10 و 11 ، بهاروتابستان 1391 | |||
اما پیرامون محور اول که بحث بیشتری را میطلبد، در جلد اول به دو بخش از آنها پرداخته است. | |||
بخش یکم با نام «زندگی خانوادگی امام حسین »7 در 6 فصل به ترتیب ذیل تنظیم شده است: | |||
تولد؛ نامگذاری؛ شمایل؛ پرورش؛ همسران؛ فرزندان | |||
هر کدام از این فصلها نیز زیرمجموعههایی دارد. برای نمونه، در فصل یکم، رؤیای ام | |||
ایمن، پیش از ولادت امام حسین 7 را چنین آورده است: | |||
صدوق به نقل از عبدالله بن سنان از امام صادق 7 گوید: همسایگان ام ایمن نزد | |||
پیامبر 9 آمدند و گفتند: ای پیامبر خدا! ام ایمن دیشب از گریه نخوابید و تا صبح | |||
پیوسته میگریست. پیامبر خدا 9 به دنبال ام ایمن فرستاد و او آمد. به او فرمود: ای | |||
ام ایمن! خداوند چشمانت را گریان نکند! همسایگانت نزد من آمده و خبر دادهاند که | |||
تو همه شب را گریستهای. خداوند چشمانت را گریان نکند! چه چیزی تو را گریان | |||
کرده است؟ ام ایمن عرض کرد: ای پیامبر خدا! رؤیای وحشتناکی دیدم و همه شب را | |||
گریستم. پیامبر به او فرمود: آن را برای فرستاده خدا حکایت کن، که خدا و فرستادهاش | |||
داناترند. ام ایمن عرض: بر من گران میآید که از آن، سخن بگویم. پیامبر 9 فرمود: | |||
رؤیا ]همیشه[ آنگونه که دیده م یشود نیست. آن را برای فرستاده خدا بازگو کن. ام | |||
ایمن عرض کرد: در این شب دیدم که برخی از اعضایت در خانهام افتاده است! پیامبر | |||
خدا 9 به او فرمود: چشمانت آسوده باشد )آسوده بخواب( که فاطمه، حسین را | |||
میزاید و تو از او نگاهداری میکنی. پس اینچنین، برخی از اعضای من در خانه | |||
تو قرار میگیرد. | |||
بخش دوم، با نام «فضیلتها و ویژگیهای امام حسین و اهل بیت: » نیز در 6 فصل تدوین | |||
شده است: | |||
فصل اول، فضیلتهای مشترک میان امام حسین اهل بیت:؛ فصل دوم، فضیلتهای | |||
مشترک با برادر؛ فصل سوم، فضیلتهای ویژه امام حسین 7؛ فصل چهارم، شایستگیهای | |||
اخ اقی امام حسین 7؛ فصل پنجم، ویژگیهای عبادی امام حسین 7؛ فصل ششم، برخی ل | |||
کرامتهای امام حسین 7. هریک از این فصلها نیز زیرمجموعههایی دارد که دو فصل از | |||
آنها در این جلد و بقیه در جلد بعدی آمده است. | |||
جلد دوم دانشنامه در 469 صفحه تنظیم شده که در ادامه جلد قبل، سه بخش دیگر از کتاب | |||
را در بر دارد: | |||
366 | |||
فرهنگ زيارت، شماره 10 و 11 ، بهاروتابستان 1391 | |||
بخش سوم، با نام «دلایل امامت امام حسین 7 و فرزندانش » دارای چهار فصل است: | |||
فصل یکم، احادیث قدسی درباره امامت آن حضرت و فرزندانش؛ | |||
فصل دوم، تصریح پیامبر 9 به امامت آن حضرت و فرزندانش؛ | |||
فصل سوم، تصریح امامان: به امامت امام حسین 7؛ | |||
فصل چهارم، وصیتهای امام 7. | |||
هریک از این فصلها نیز زیرمجموعههایی دارد. | |||
بخش چهارم با نام «امام 7 پس از پیامبر 9 تا شهادت پدر » نیز در چهار فصل آمده است: | |||
فصل یکم، امام 7 در روزگار ابوبکر؛ | |||
فصل دوم، امام 7 در روزگار عمر بن خطاب؛ | |||
فصل سوم، امام 7 در روزگار عثمان؛ | |||
فصل چهارم، امام 7 در روزگار خ افت پدر. ل | |||
هریک از این فصلها نیز زیرمجموعههایی دارد. | |||
بخش پنجم با نام «امام حسین 7 پس از شهات پدر تا قیام عاشورا » سه فصل دارد: | |||
فصل یکم، امام حسین 7 در روزگار امامت برادر؛ | |||
فصل دوم، موضع امام 7 در رویارویی با معاویه؛ | |||
فصل سوم، جانشین کردن یزید. | |||
این فصلها نیز زیر مجموعههایی دارد. برای نمونه در فصل یکم این بخ ش، از این | |||
موضوعات بحث شده است: 1. احترام به امام زمان خویش؛ 2. تأیید صلح برادرش امام | |||
حسن 7؛ 3. بیعت امام حسین 7 با معاویه!. | |||
جلد سوم دانشنامه در 456 صفحه تنظیم شده و در آغاز، فصل دوم و سوم از بخش پنجم را | |||
که ادامه جلد قبل است، آورده و سپس بخش ششم و هفتم را بدین ترتیب آورده است: | |||
بخش ششم با عنوان «پیشگویی شهادت امام حسین »7 دارای چهار فصل است: | |||
فصل یکم، خبر دادن خدای سبحان از شهادت امام حسین 7؛ | |||
فصل دوم، پیشگویی پیامبر 9 از شهادت امام 7؛ | |||
فصل سوم، پیشگویی امیرمؤمنان درباره شهادت امام 7؛ | |||
فصل چهارم، پیشگوییهای دیگر درباره شهادت امام حسین 7. | |||
367 | |||
فرهنگ زيارت، شماره 10 و 11 ، بهاروتابستان 1391 | |||
این فصلها زیرمجموعهها و عنوانهای گوناگونی دارد. یکی از عناوین فصل اول چنین است: | |||
]روایتی را نقل نموده که خداوند ضمن آن گوید:[ حسین سرور شهیدان از آغاز | |||
تاریخ تا پایان آن و سرور جوانان بهشت از میان همه مردم است. | |||
بخش هفتم با عنوان «خروج امام حسین 7 از مدینه تا ورود به کرب ا » هفت فصل را دربر ل | |||
دارد: | |||
فصل یکم، خودداری امام حسین 7 از بیعت با یزید؛ | |||
فصل دوم، از مدینه تا مکه؛ | |||
فصل سوم، فعالیتهای امام حسین 7 در مکه؛ | |||
فصل چهارم، بیرون آمدن نماینده امام 7 از مکه تا شهادتش در کوفه؛ | |||
فصل پنجم، شهادت گروهی از یاران امام 7 در کوفه و زندانی شدن گروهی دیگر؛ | |||
فصل ششم، مخالفان رفتن امام 7 به سمت عراق؛ | |||
فصل هفتم، از مکه تا کرب ا. ل | |||
از این فصول، دو فصل در این جلد و دیگر فصلها با زیرمجموعههای آنها در جلد بعد | |||
آمده است. | |||
جلد چهارم دانشنامه در 454 صفحه نظم یافته که شامل تتمه بخش هفتم از فصل سوم تا فصل | |||
ششم میباشد. عنوان فصلها را یادآور شدیم؛ اکنون به برخی از نکات اشاره میکنیم: | |||
در ضمن موضوعاتی برای فصل چهارم که پیرامون حضور نماینده امام 7 )مسلم بن عقیل( | |||
به کوفه بحث کرده، به این مطلب اشاره میکند که چون نامههای بسیاری در فاصله دور روز به | |||
دست یزید رسید، وی «سِرجون » غ ام معاویه را خواست و از او پرسید: به درستی که حسین، ل | |||
قصد کرب ا کرده و مسلم بن عقیل در کوفه برایش بیعت میگیرد. از ناتوانی نعمان و سخنان ل | |||
ناروای او نیز گزارشهایی به من رسیده است. رأی تو چیست؟ چه کسی را به کوفه بگمارم؟ | |||
البته یزید، همیشه عبیدالله بن زیاد را سرزنش میکرد. سِرجون گفت: اگر معاویه اینک | |||
زنده شود، آیا به نظر او تن میدهی؟ یزید گفت: آری. سِرجون نامه معاویه درباره حکومت | |||
عبیدالله بر کوفه را بیرون آورد و گفت: این نظر معاویه است. یزید آن رأی را پذیرفت و | |||
بصره و کوفه را به عبیدالله واگذار کرد و حکم زمامداری کوفه را برایش فرستاد. | |||
در فصل ششم مخالفان رفتن امام حسین 7 به سمت عراق را برمیشمرد؛ از جمله از ام | |||
سلمه نام میبرد و میگوید: چون حسین 7 آهنگ عراق کرد، ام سلمه به امام عرض کرد: به | |||
368 | |||
فرهنگ زيارت، شماره 10 و 11 ، بهاروتابستان 1391 | |||
عراق نرو که از پیامبر 9 شنیدم که فرمود: فرزندم حسین در سرزمین عراق کشته خواهد شد. | |||
در نزد من، خاکی است که آن را در تنگی شیشهای به من داد. حسین 7 فرمود: البته به خدا | |||
سوگند که من کشته میشوم! اگر به سوی عراق هم نروم، باز هم مرا میکشند. | |||
جلد پنجم دانشنامه در 452 صفحه تنظیم شده که شامل فصل هفتم از بخش هفتم است. | |||
سپس بخش هشتم را با نام «از ورود امام حسین 7 به کرب ا تا شهادت » آورده که دارای نه ل | |||
فصل به قرار ذیل است: | |||
فصل یکم، امام 7 در محاصره دشمن؛ | |||
فصل دوم، نگاهی به میدان نبرد؛ | |||
فصل سوم، شهادت یاران امام حسین 7؛ | |||
فصل چهارم، شهادت فرزندان امام حسین 7؛ | |||
فصل پنجم، شهادت فرزندان امیرمؤمنان 7؛ | |||
فصل ششم، شهادت فرزندان امام حسن 7؛ | |||
فصل هفتم، شهادت فرزندان عبدالله بن جعفر؛ | |||
فصل هشتم، شهادت فرزندان عقیل؛ | |||
فصل نهم، شهادت سید الشهداء 7. | |||
از این فصول، یک فصل در این جلد و فصلهای دیگر در جلد ششم آمده است. | |||
یکی از مطالبی که در این جلد مورد بحث قرار گرفته، موضوع ارزیابی سفر امام 7 به عراق | |||
و نهضت کوفه است. نخستین بحث در این موضوع، دلایل انتخاب کوفه به عنوان پایگاه قیام از | |||
جانب آن حضرت است و هفت دلیل برای آن آورده که فهرست آنها به قرار زیر است: | |||
1. موقعیت سیاسی نظامی؛ 2. موقعیت جغرافیایی؛ 3. موقعیت فرهنگی؛ 4. کانون مبارزه با | |||
حکومت شام؛ 5. حضور هواداران اهل بیت:؛ 6. دعوت کوفیان از امام 7؛ 7. جلوگیری | |||
حکومت اموی از رفتن امام به کوفه. | |||
جلد ششم دانشنامه در 444 صفحه نظم یافته که شامل ادامه فصل یکم از بخش هشتم و نیز | |||
فصل دوم و سوم آن میباشد و مباحث گوناگونی را در بر دارد؛ مانند: ویژگیهای عمومی | |||
یاران امام 7، ویژگیهای شخصی کسانی مانند «بُریر بن خضیر » که قرآنشناس، دارای | |||
بصیرت کامل، پارسا، سخنور و خوشخلقب بود؛ به گونهای که حتی در صبح روز عاشورا | |||
نیز خندهرو بود. | |||
369 | |||
فرهنگ زيارت، شماره 10 و 11 ، بهاروتابستان 1391 | |||
جلد هفتم از دانشنامه در 445 صفحه تنظیم گشته که شامل فصل چهارم تا نهم از بخش | |||
گذشته است و بخش نهم را با نام «پس از شهادت » در ضمن هشت فصل بیان کرده است: | |||
فصل یکم، نهایت سنگدلی؛ | |||
فصل دوم، نشانههای آشکار شده؛ | |||
فصل سوم، به خاک سپاری شهیدان؛ | |||
فصل چهارم، ماجرای سرهای شهیدان؛ | |||
فصل پنجم، کرامتهای دیده شده از سر سید الشهدا 7؛ | |||
فصل ششم، از کرب ا تا کوفه؛ ل | |||
فصل هفتم، از کوفه تا شام؛ | |||
فصل هشتم، از شام تا مدینه. | |||
پیرامون بخش هشتم، در میان شهیدان، دو فرزند از امام حسین 7، ش ش فرزند از | |||
امیرمؤمنان 7 سه فرزند از امام حسن 7، دو فرزند از عبدالله بن جعفر، و هشت فرزند از | |||
عقیل را نام برده است. | |||
در فصل دوم از بخش نهم، پیرامون نشانههای آشکار شده پس از شهادت، از نشانههایی | |||
مانند: رؤیای ام سلمه، خونین شدن تربت، رؤیای اب نعباس، خورشید گرفتگی، فریاد | |||
جبرئیل 7 و... نام برده است. | |||
جلد هشتم از دانشنامه در 436 صفحه نظم یافته که ادامه بخش نهم، از فصل چهارم تا فصل | |||
هشتم است. به تناسب فصلها مطالبی را یادآوری و تحلیل کرده است. یکی از فرازهای | |||
فصل هشتم بحث از بازگشت اهل بیت امام 7 به کرب ا و م اقات آنها با جابر در روز اربعین ل ل | |||
است. در این زمینه سخن استاد شهید مرتضی مطهری را در کتاب «حماسه حسینی » و نظر | |||
مرحوم محدث نوری در کتاب «لؤلؤ و مرجان » و نظر مرحوم محدث قمی را در «منتهی | |||
الآمال » پیرامون افکار و بعید شمردن حضور و آمدن اهل بیت از شام به کرب ا مطرح نموده ل | |||
و در ادامه، احتمال بازگشت اهل بیت به کرب ا در غیر اربعین یا اربعین سال بعد را یادآوری ل | |||
نموده و در پایان با اشاره به احتمال م اقات اهل بیت امام 7 با جابر در کرب ا آمده است: ل ل | |||
تنها سؤالی که در اینباره بیپاسخ میماند، این است که اگر چنین امری وقوع | |||
یافته، چرا در منابع شیعه تا قرن هفتم به آن اشارهای نشده و گزارشی از اهل | |||
بیت: در این باره در منابع متقدم و معتبر وجود ندارد؟ البته در منابع متأخر، | |||
370 | |||
فرهنگ زيارت، شماره 10 و 11 ، بهاروتابستان 1391 | |||
مطالب فراوانی در اینباره آمده که قابل استناد نیستند. به هر حال بعید شمردن | |||
یا انکار بازگشت اهل بیت سیدالشهداء به کرب ا، به گونهای که محدث نوری، ل | |||
شیخ عباس قمی و استاد مطهری گفتهاند، صحیح به نظر نمیرسد. | |||
جلد نهم از دانشنامه در 457 صفحه تنظیم شده و شامل بخ ش دهم و یازدهم به | |||
قرار زیر است: | |||
بخش دهم بازتاب شهادت امام حسین 7 و فرجام کسانی که در کشتن امام 7 و یارانش | |||
نقش داشتند را شرح میدهد. این بخش دارای شش فصل است: | |||
فصل یکم، بازتاب شهادت امام 7 در سخنان برخی شخصیتهای نامدار؛ | |||
فصل دوم، بازتاب شهادت امام حسین 7 در میان قات انش؛ ل | |||
فصل سوم؛ بازتاب شهادت امام حسین 7 در میان خانواده قات انش؛ ل | |||
فصل چهارم، بازتاب حادثه کرب ا در عراق و حجاز؛ ل | |||
فصل پنجم، بازتاب حادثه کرب ا در میان غیرمسلمانان؛ ل | |||
فصل ششم، سرانجام کسانی که در کشتن امام حسین 7 و یارانش نقش داشتند. | |||
بخش یازدهم، درباره عزاداری و گریه برای امام حسین 7 که این بخش چهار فصل دارد: | |||
فصل یکم، سوگواری؛ | |||
فصل دوم، مصیب ت خوانی برای امام حسین 7؛ | |||
فصل سوم، اهمیت و آداب روز عاشورا؛ | |||
فصل چهارم، گریستن و گریاندن بر سیدالشهداء 7 و یارانش. | |||
دو فصل اول، در این جلد و دو فصل دیگر در جلد دهم آمده است. | |||
در آغاز این مجلد، از تأثیر حادثه عاشورا بر چهار جنب ش یاد کرده که به | |||
این ترتیب است: | |||
1. قیام مردم مدینه )واقعه حَرّه(؛ 2. قیام مردم مکه؛ 3. نهضت توابین؛ 4. قیام کوفیان به | |||
رهبری مختار. | |||
جلد دهم از دانشنامه در 514 صفحه، شامل فصل سوم و چهارم از بخش یازدهم است. | |||
سپس به بخش دوازدهم و فصل اول و دوم از بخش سیزدهم با نامهای زیر پرداخته است: | |||
بخش دوازدهم: نمونه مرثیههایی که در سوگ امام حسین 7 و یارانش سروده شدهاند. این | |||
بخش هفت فصل دارد: | |||
371 | |||
فرهنگ زيارت، شماره 10 و 11 ، بهاروتابستان 1391 | |||
فصل یکم، نمونه مرثیههایی که در قرن نخست سروده شدهاند؛ | |||
فصل دوم، نمونه مرثیههای قرن دوم؛ | |||
فصل سوم، نمونه مرثیههای قرن سوم؛ | |||
فصل چهارم نمونه مرثیههای قرن چهارم تا نهم؛ | |||
فصل پنجم، نمونه مرثیههای قرن دهم تا سیزدهم؛ | |||
فصل ششم، نمونه مرثیههای قرن چهاردهم؛ | |||
فصل هفتم، نمونه مرثیههایی که در دوران معاصر سروده شدهاند. | |||
آنگاه به بخش سیزدهم با نام «زیارت امام حسین »7 که شامل شانزده فصل است پرداخته | |||
که دو فصل آن از این قرار است: | |||
فصل یکم، فضیلت زیارت امام حسین 7 و زائرش؛ | |||
فصل دوم، تأکید فراوان بر زیارت امام حسین 7 و هشدار شدید درباره ترک آن. | |||
در این جلد، با ذکر تحلیلی درباره سیر تاریخی عزاداری امام حسین 7، مراحل تاریخی | |||
عزاداری برای آن حضرت را بازگو میکند. نخست با بیان اینکه ماجرای قیام خونین | |||
اباعبدالله الحسین 7 یک حادثه تکان دهنده، حیرتزا و اندوهآفرین برای جامعه اس امی آن ل | |||
روز بود، به این نکته اشاره میکند: | |||
بی هیچ تردیدی، ترغیب به عزارداری برای آن بزرگوار، بسی فراتر و ژرفتر از | |||
یاد کرد حادثهای غمآگین و رثا بر فقدان آن عزیزان است. | |||
آنگاه به چند مرحله تاریخی برای عزاداری پرداخته و هفت مرحله برای آن بیان کرده | |||
است. یکی از این مراحل، توجه امامان معصوم: به برپایی سوگواری است که نخست به | |||
وسیله امام زینالعابدین 7 سنت سوگواری، بنیان نهاده شد. پس از ایشان، امام باقر و امام | |||
صادق 8 سنت عزاداری را قوام بخشیدند و سپس امام کاظم و امام رضا 8 تکمیل نموده، | |||
گسترش دادند. | |||
جلد یازدهم دانشنامه در 482 صفحه، شامل فصل سوم تا نهم از بخش سیزدهم میباشد. | |||
عناوین این فصلها به قرار زیر است: | |||
فصل سوم، برکات زیارت امام حسین 7؛ | |||
فصل چهارم، روایاتی درباره برابر بودن زیارت امام حسین 7 با حج و عمره؛ | |||
فصل پنجم، فرشتگانی که او را زیارت میکنند؛ | |||
372 | |||
فرهنگ زيارت، شماره 10 و 11 ، بهاروتابستان 1391 | |||
فصل ششم، پیامبران و صدیقانی که او را زیارت میکنند؛ | |||
فصل هفتم، آداب زیارت امام حسین 7؛ | |||
فصل هشتم، زیارتهای جامع؛ | |||
فصل نهم، زیارتهای مطلق. | |||
در این جلد روایات گوناگونی مطرح شده که پیرامون ارزش زیارت امام حسین 7 و | |||
برتری آن بر حج و عمره وارد شده است. برخی از این روایات، زیارت حضرت را برابر یک | |||
عمره دانسته و برخی دیگر برابر هفتاد حج از حجهای پیامبر 9 و برخی هم برابر با ی ک هزار | |||
حج و ی ک هزار عمره که همراه پیامبر یا وصیّ او انجام شود. سپس پژوهشی درباره ارزش | |||
زیارت امام 7 آورده و دو پرسش را پاسخ داده است: | |||
م اک این همه تفاوت در ارزیابی زیارت امام حسین 7 و حج و عمره چیست؟ ل | |||
چگونه میتوان پذیرفت که فضیلت زیارت سیدالشهداء 7 بیش از زیارت خانه | |||
خداست؟ | |||
در پاسخ به سؤال نخست دو علت بیان شده است: | |||
1. اخت اف کیفیت زیارتها، بدین معنا که هرچه معرفت زائر بیشتر باشد و ل | |||
آداب زیارت را بهتر رعایت کند و هدف از آن را بیشتر تأمین نماید، طبعاً | |||
زیارت او کیفیت بالاتری خواهد داشت و ارزش بیشتری دارد. | |||
2. مقصود از عددهای وارد شده در روایات، رساندن مفهوم کثرت است، | |||
نه همان عددی که آمده است. بنابراین، فضیلت زیارت امام حسین 7، بسی | |||
بیشتر از فضیلت حج و عمره است که توضیح آن در پاسخ سؤال دوم روشن | |||
خواهد شد. | |||
و در پاسخ به سؤال دوم میگوید: | |||
پی ش از توضیح این روایات، توجه به چند نکته لازم است: نکته اول، اینکه | |||
اینگونه ارزشگذاری در روایات اهل بیت: اختصاص به زیارت امام | |||
حسین 7 ندارد؛ بلکه در موارد بسیاری، عملی یکهزار برابر حج بلکه بیشتر | |||
از آن ارزیابی شده است؛ مانند: برآوردن حاجت مؤمن که برتر از ی ک هزار | |||
حج مقبول، شمرده شده، و یا بازگرداندن مال حرام که معادل هفتادهزار حج | |||
پذیرفته است. | |||
373 | |||
فرهنگ زيارت، شماره 10 و 11 ، بهاروتابستان 1391 | |||
آنگاه به تفصیل مطالبی را مطرح کرده و شرایط سیاسی و اجتماعی را در مضاعف بودن | |||
ثواب زیارت دخیل دانسته است. | |||
جلد دوازدهم دانشنامه در 467 صفحه و شامل فصل دهم تا فصل شانزدهم، در ادامه بخش | |||
سیزدهم است. سپس بخش چهاردهم و فصول آن را آورده که عناوین آنها از این قرار است: | |||
فصل دهم، تسبیح و نماز نزد قبر امام حسین 7؛ | |||
فصل یازدهم، آداب وداع با شهیدان؛ | |||
فصل دوازدهم، زیارتهای مخصوص؛ | |||
فصل سیزدهم، دو زیارت منسوب به ناحیه مقدسه؛ | |||
فصل چهاردهم، زیارتی که سید مرتضی با آن امام 7 را زیارت کرد؛ | |||
فصل پانزدهم، زیارت امام حسین 7 از راه دور؛ | |||
فصل شانزدهم، نایب گرفتن برای زیارت امام حسین 7. | |||
بخش چهاردهم، با نام «مزار امام حسین »7 شامل سه فصل است: | |||
فصل یکم، ارزش بارگاه امام حسین 7؛ | |||
فصل دوم، شفاخواهی با تربت مزار امام حسین 7؛ | |||
فصل سوم، دیگر برکات تربت امام حسین 7. | |||
در این جلد پژوهشی پیرامون سند «زیارت عاشورا » آمده است که نتیجه آن، صحیح بودن | |||
سندی است که شیخ طوسی در «مصباح المتجهد » به نقل از محمد بن خالد طیالسی آورده و | |||
این بررسی سندی را با صرف نظر از تأییدات غیبیای که از طرق معتبر درباره زیارت عاشورا | |||
وارد شده که خود دلیل بر اعتبار این زیارت شریف است دانسته است. | |||
جلد سیزدهم از دانشنامه در 519 صفحه تنظیم شده و شامل بخش پانزدهم با نام «حکمت » | |||
است. این بخش دارای ده باب است و هر بابی چند فصل دارد. چهار باب از ابواب آن در | |||
این جلد آمده که به قرار ذیل است: | |||
باب یکم: حکمتهای عقلی و علمی، در سه فصل: عقل؛ علم و حکمت؛ یقین. | |||
باب دوم: حکمتهای اعتقادی در پنج فصل: شناخت خدا؛ ایمان و اس ام؛ قضا و قدر؛ ل | |||
رجعت؛ آخرت. | |||
باب سوم: حکمتهای عقیدتی و سیاسی، که شامل پانزده فصل است: امامت؛ امت؛ اهل | |||
بیت:؛ ... تا فصل پانزدهم که با نام «کرامتهای امام 7 و اجابت دعاها » آمده است. | |||
374 | |||
فرهنگ زيارت، شماره 10 و 11 ، بهاروتابستان 1391 | |||
باب چهارم: حکمتهای عبادی در چهاره فصل: عبادت؛ اذان؛ وضو و نماز؛ روزه ... تا | |||
فصل چهاردهم که با نام انفاق آمده است. برای نمونه، حدیثی را به مناسبت صفت عاقل | |||
چنین آورده است: | |||
عن الامام الحسین « :7 اذا وردت علی العاقل لَمَّة قَمَعَ الحُزن بالخوم، و قَرَع | |||
العقل للحتیاج »؛ امام حسین 7 فرمود: چون پیشامد سختی بر عاقل در رسد، غم | |||
را با دوراندیشی میراند و درگاه عقل را برای چارهجویی میکوبد. | |||
این جلد با توجه به بابها و فصلهای مرتبط به آن، سخنان حکمتآمیز گوناگونی را از | |||
آن حضرت نقل کرده که در جای خود قابل بهر هبرداری است. | |||
جلد چهاردهم دانشنامه که آخرین جلد آن است در 523 صفحه، شامل 6 باب از بخش | |||
پانزدهم، همراه با فصول مربوط به آنهاست. عناوین آن بابها از این قرار است: | |||
باب پنجم: حکمتهای اخ اقی و عملی که در ده فصل با عناوین گوناگون و زی ر مجموعههای ل | |||
آن آمده است؛ | |||
باب ششم: حکمتهای جامع، در چهار فصل با عناوین گوناگون است؛ | |||
باب هفتم: حکمتهای گوناگون؛ | |||
باب هشتم: حکمتهای منظوم؛ | |||
باب نهم: تمثل جستن امام 7 به اشعار شاعران؛ | |||
باب دهم: دیوان منسوب به امام حسین 7. | |||
در این جلد به مناسبت باب هفتم که «حکمتهای گوناگون » نام دارد، روایات بسیاری | |||
از حضرتش نقل شده است. سومین حدیث این باب، حدیث جالبی است که با نام «ع اج ل | |||
الذنب » یا چارة گناه آمده و با ذکر آن، این مقاله را به پایان میبریم. | |||
روایت شده است که مردی نزد امام حسین 7 آمد و عرض کرد: من مردی | |||
گنهکارم و در برابر گناه، شکیبایی ندارم. مرا اندرزی ده! امام 7 فرمود: پنج | |||
کار را انجام بده و سپس هر گناهی که خواستی بکن. نخست آن که روزی خدا | |||
را نخور و هر گناهی خواستی بکن؛ دوم، از ولایت خدا بیرون برو و هر گناهی | |||
خواستی بکن؛ سوم، جایی که خدا تو را نبیند، پیدا کن و هر گناهی خواستی | |||
بکن؛ چهارم، چون فرشته مرگ آید تا قبض روحت کند، او را از خود بران و | |||
هر گناهی خواستی بکن؛ پنجم، چون مالک، )فرشته جهنم( تو را به دوزخ وارد | |||
کرد، به آن وارد مشو و هر گناهی خواستی بکن. | |||
375 | |||
فرهنگ زيارت، شماره 10 و 11 ، بهاروتابستان 1391 | |||
==ترجمه== | ==ترجمه== | ||
| خط ۴۵: | خط ۶۹۰: | ||
==چاپ== | ==چاپ== | ||
در چاپخانه دارالحدیث در سال 1388 شمسی به چاپ دوم رسیده است | در چاپخانه دارالحدیث در سال 1388 شمسی به چاپ دوم رسیده است | ||
کتاب شهادت‌نامه امام حسین بخش‌های ششم تا یازدهم دانشنامه امام حسین (ع) را به صورت خلاصه و تک‌جلدی عرضه کرده است که بیشتر درباره واقعه کربلا است. | |||
==پانوشت== | ==پانوشت== | ||