شبستان: تفاوت میان نسخهها
اصلاح فاصلهٔ مجازی
(اصلاح نویسههای عربی، اصلاح ارقام) |
(اصلاح فاصلهٔ مجازی) |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:شبستان مجاور گنبدخانه مسجد امام اصفهان.jpg|بندانگشتی|شبستانِ کنار گنبدخانه مسجد امام، در اصفهان.|جایگزین=]]'''شبستان'''، بخشی از مسجدها را میگفتند که سقفدار و از هر چهار سو بسته بود و در آن نماز خوانده و دسترسی به آن، با چند در صورت میگرفت. امروزه معنای آن گستردهتر شده، به بخش سقفدار مسجد و به بخشهای وسیع در زیارتگاهها، که برای برگزاری مراسمهای بزرگ و پرجمعیت ساخته میشود، شبستان میگویند. واژه شبستان در طول زمان، دارای معناهای گوناگون از سرای زنان و حرمسرا گرفته تا بخش نمازخانهای مسجد بوده است. شبستانها از نظر معماری چند گونهاند؛ مانند شبستان ستوندار و شبستان ایواندار. در حرمهای [[امامان(ع)]] و برخی امامزادگان، شبستانهای متعددی وجود دارد. | [[پرونده:شبستان مجاور گنبدخانه مسجد امام اصفهان.jpg|بندانگشتی|شبستانِ کنار گنبدخانه مسجد امام، در اصفهان.|جایگزین=]] | ||
'''شبستان'''، بخشی از مسجدها را میگفتند که سقفدار و از هر چهار سو بسته بود و در آن نماز خوانده و دسترسی به آن، با چند در صورت میگرفت. امروزه معنای آن گستردهتر شده، به بخش سقفدار مسجد و به بخشهای وسیع در زیارتگاهها، که برای برگزاری مراسمهای بزرگ و پرجمعیت ساخته میشود، شبستان میگویند. واژه شبستان در طول زمان، دارای معناهای گوناگون از سرای زنان و حرمسرا گرفته تا بخش نمازخانهای مسجد بوده است. شبستانها از نظر معماری چند گونهاند؛ مانند شبستان ستوندار و شبستان ایواندار. در حرمهای [[امامان(ع)]] و برخی امامزادگان، شبستانهای متعددی وجود دارد. | |||
==واژهشناسی و چیستی== | ==واژهشناسی و چیستی== | ||
خط ۷: | خط ۸: | ||
برخی، شبستان را در معماری مسجدهای تاریخی [[ایران|ایران]]، فضای مسطح و سقفدار و از هر چهار سو بسته مسجدها دانستهاند، که در آن نماز خوانده میشود و دسترسی نمازگزاران به آن با استفاده از یک یا چند در صورت میگیرد.<ref name=":2">گونهشناسی شبستانمحور مسجدهای تاریخی ایران، نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، دوره ۲۳، ص۱۹، به نقل از تحلیل متون تاریخی به قصد بازشناسی مدلولهای معماری واژه شبستان.</ref> استفاده از واژه شبستان برای دلالت بر چنین فضاهایی در مسجدها، پیشینه زیادی نداشته و از حدود سده دوازدهم قمری، در متون تاریخی، به کار برده شده است. به باور برخی، واژه شبستان در گذر زمان، معانی گوناگونی به خود گرفته است؛ مانند سرای زنان، حرمسرا، گرمخانه، جای دلگیر، خوابگاه، خانه، جای تاریک، غار، نمازخانهٔ مسجدها و خلوتخانه.<ref name=":2" /> | برخی، شبستان را در معماری مسجدهای تاریخی [[ایران|ایران]]، فضای مسطح و سقفدار و از هر چهار سو بسته مسجدها دانستهاند، که در آن نماز خوانده میشود و دسترسی نمازگزاران به آن با استفاده از یک یا چند در صورت میگیرد.<ref name=":2">گونهشناسی شبستانمحور مسجدهای تاریخی ایران، نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، دوره ۲۳، ص۱۹، به نقل از تحلیل متون تاریخی به قصد بازشناسی مدلولهای معماری واژه شبستان.</ref> استفاده از واژه شبستان برای دلالت بر چنین فضاهایی در مسجدها، پیشینه زیادی نداشته و از حدود سده دوازدهم قمری، در متون تاریخی، به کار برده شده است. به باور برخی، واژه شبستان در گذر زمان، معانی گوناگونی به خود گرفته است؛ مانند سرای زنان، حرمسرا، گرمخانه، جای دلگیر، خوابگاه، خانه، جای تاریک، غار، نمازخانهٔ مسجدها و خلوتخانه.<ref name=":2" /> | ||
امروزه، به بخش سقفدار مسجد<ref name=":1" /> و به بخشهای وسیع در زیارتگاهها، که برای برگزاری مراسمهای بزرگ و پرجمعیت ساخته میشود، شبستان گفته میشود.<ref name=":3">بررسی تطبیقی | امروزه، به بخش سقفدار مسجد<ref name=":1" /> و به بخشهای وسیع در زیارتگاهها، که برای برگزاری مراسمهای بزرگ و پرجمعیت ساخته میشود، شبستان گفته میشود.<ref name=":3">بررسی تطبیقی جهتگیری شبستان در مساجد سنتی و معاصر، فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، شماره ۲۴، ص۶۷، به نقل از رمزپردازی در مســجد.</ref> | ||
==ویژگیها== | ==ویژگیها== | ||
شبستانها در معماری مسجدها، گونههای مختلف دارد؛ مانند «شبستان ستوندار» که سبک عربی نامیده شده و الگوی آن [[مسجدالنبی]] است؛ «شبستان ایواندار» که خود شامل تکایوانه، دو ایوانه و چهار ایوانه است{{یادداشت|یکی از کهنترین مسجدهای ایواندار مسجد جامع تبریز است.}} و «شبستان ایواندار و گنبدخانه پشت ایوان».<ref>بررسی تطبیقی | شبستانها در معماری مسجدها، گونههای مختلف دارد؛ مانند «شبستان ستوندار» که سبک عربی نامیده شده و الگوی آن [[مسجدالنبی]] است؛ «شبستان ایواندار» که خود شامل تکایوانه، دو ایوانه و چهار ایوانه است{{یادداشت|یکی از کهنترین مسجدهای ایواندار مسجد جامع تبریز است.}} و «شبستان ایواندار و گنبدخانه پشت ایوان».<ref>بررسی تطبیقی جهتگیری شبستان در مساجد سنتی و معاصر، فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، شماره ۲۴، ص۶۶.</ref> برخی، معماری شبستان مسجدهای تاریخی ایران را دارای مفهوم دانسته و شبستان را تجلیگاه وحدت مسلمانان دانستهاند.<ref>اسلام و معماری مســجد، ص۱۰۹.</ref> به باور برخی نیز، فضای ساکن و خیالانگیز شبستان با آغاز نماز به صورت حرکتی جمعی، از ذکر خفی به جلی تبدیل شده و ستونهای مکرر درون آن نیز، نماد نمازگزارانی هستند که پشت سر هم ایستادهاند.<ref name=":3" /> | ||
==در زیارتگاهها== | ==در زیارتگاهها== |