گنبد: تفاوت میان نسخه‌ها
←معرفی
(←معرفی) |
|||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
واژه گنبد، به قُبّه و برآمدگی معنا شده که بیشتر با آجر، بر بالای معبد، مسجد، قبر و آرامگاه ساخته می‌شود.<ref>فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه گنبد.</ref><ref name=":0">فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه گنبد.</ref> به مجاز، به آسمان، گنبد کبود یا لاجوردی گفته شده است.<ref name=":0" /> گنبد را در زبان پهلوی، گومبت و در زبان عربی قُبه دانسته‌اند.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه گنبد.</ref> برای این واژه، معانی دیگری مانند جستن و خیز کردن نیز ذکر شده است.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه گنبد، به نقل از برهان.</ref> | واژه گنبد، به قُبّه و برآمدگی معنا شده که بیشتر با آجر، بر بالای معبد، مسجد، قبر و آرامگاه ساخته می‌شود.<ref>فرهنگ فارسی معین، ذیل واژه گنبد.</ref><ref name=":0">فرهنگ فارسی عمید، ذیل واژه گنبد.</ref> به مجاز، به آسمان، گنبد کبود یا لاجوردی گفته شده است.<ref name=":0" /> گنبد را در زبان پهلوی، گومبت و در زبان عربی قُبه دانسته‌اند.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه گنبد.</ref> برای این واژه، معانی دیگری مانند جستن و خیز کردن نیز ذکر شده است.<ref>لغت‌نامه دهخدا، ذیل واژه گنبد، به نقل از برهان.</ref> | ||
== | ==ویژگی‌ها== | ||
به سقف مدوّر و برجسته‌اى كه حالت نیم‌کره داشته و از خشت، گل، آجر، سيمان و آهن يا مصالح ديگر ساخته مى‌شود، «گنبد» می‌گويند. سقف بسيارى از مسجدها، حرم‌ها، برج‌هاى قديمى، برخى مقبره‌ها، معبدها و كليساها گنبدى شكل است. گنبد بیشتر زيارتگاه‌ها، كاشى كارى يا طلا كارى است.<ref name=":1" /> | به سقف مدوّر و برجسته‌اى كه حالت نیم‌کره داشته و از خشت، گل، آجر، سيمان و آهن يا مصالح ديگر ساخته مى‌شود، «گنبد» می‌گويند. سقف بسيارى از مسجدها، حرم‌ها، برج‌هاى قديمى، برخى مقبره‌ها، معبدها و كليساها گنبدى شكل است. گنبد بیشتر زيارتگاه‌ها، كاشى كارى يا طلا كارى است.<ref name=":1" /> گنبد را مانند [[ایوان]]، بارزترین عنصر معماری ایران دانسته‌اند.<ref>گنبدها در معماری اسلامی، ص۴۰۳.</ref> | ||
== پیشینه == | |||
پیرنیا، نظریه‌پرداز معماری ایرانی، ایران را منشأ پیدایش گنبد دانسته است. به باور وی، طاق، گنبد و قوس در ایران پیشینه‌ای کهن داشته و به نمونه‌های شگفتی از آن، در معبد چغازنبیل و آرامگاه‌های سردابی اشاره می‌کند.<ref>ارمغان ایران به جهان معماری گنبد، مجله هنر و مردم، شماره‌های 136 و 137.</ref> برخی، پیشنیه ساخت گنبد در ایران را، هزاره سوم پیش از میلاد می‌دانند.<ref>تحلیل لرزه ای گنبدهای ایرانی. نشریه دانشکده فنی، جلد 38 ،شماره 6.</ref> نخستین نمونه شناخته شده نوع تکامل یافته بناهای گنبددار ایرانی، که دارای دهلیزهایی در اطراف آن است، بنای بزرگی است در پیشاپور که به کاخ شاپور اول (ح.۲۴۱-۲۷۲م) شهرت دارد.<ref>گنبدها در معماری اسلامی، ص۴۰۵.</ref> | |||
==معناشناسی== | ==معناشناسی== | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۸: | ||
'''معانی نمادین گنبد'''، رنه گنون، ترجمه فرزین فردانش، فصلنامه فرهنگ هنر، خیال ۴، ص ۷۲. | '''معانی نمادین گنبد'''، رنه گنون، ترجمه فرزین فردانش، فصلنامه فرهنگ هنر، خیال ۴، ص ۷۲. | ||
{{پایان}} | '''ارمغان ایران به جهان معماری گنبد'''، کریم پیرنیا، مجله هنر و مردم، شماره‌های 136 و 137.{{پایان}} | ||