پرش به محتوا

تغذیه در حج: تفاوت میان نسخه‌ها

تغذیه در حج (ویرایش)

نسخهٔ ‏۸ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۴۴

۶۰ بایت حذف‌شده ،  ‏۸ فوریهٔ ۲۰۲۰
بدون خلاصۀ ویرایش
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۵: خط ۵:
==پیشینه==
==پیشینه==


===غذای رایگان===
===تهیه غذا===
{{اصلی|اطعام}}
 
==== در مکه ====
اطعام اهل مکه نسبت به حج‌گزاران و زائران خانه خدا سابقه دیرینه دارد<ref>- التاریخ القویم، ج6، ص153.</ref> و سنت رفادت در میان عرب جاهلی، به اطعام حاجیان در طول برگزاری مناسک حج اشاره دارد.<ref>- التدوین فی أخبار قزوین، ج‏2، ص447.</ref> اطعام قصی بن کلاب جد پنجم رسول خدا(ص)<ref>- اخبار مکه، الازرقی، ج 1، ص155.</ref> و هاشم<ref>- الطبقات، ج1، ص76؛ البدابة و النهایه، ج2، ص253؛ اخبار مکه، الفاکهی، ج3، ص223.</ref> و دیگر افراد<ref>- تاریخ مکة المشرفة، ابن ضیاء، ص64- 66.</ref> نمونه‌هایی از اطعام حج‌گزاران است. پس از هاشم، عبدالمطلب حاجیان را اطعام می‌کرد.<ref>- شفاء الغرام، ج2، ص106.</ref> پس از او و حتی در زمان ظهور اسلام، ابوطالب به این سنت اقدام می‌کرد.<ref>- اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص82.</ref> با شکل‌گیری حکومت نبوی در مدینه و در اولین حج مسلمانان در سال نهم هجری، پیامبر اکرم(ص) مالی در اختیار ابوبکر قرار داد تا حاجیان را بدان اطعام کند و در حجة الوداع نیز حاجیان را اطعام کرد.<ref>- اتحاف الوری، ج1، ص567؛ شفاء الغرام، ج2؛ ص106؛ سمط النجوم، ج1، ص249.</ref> پس از پیامبر نیز اطعام حاجیان در روز قربانی تا پایان ایام حج که به طعام الموسم معروف شد، از سوی خلفا ادامه داشت.<ref>- تاریخ مکة المشرفة، ص64-66.</ref> معاویه با ایجاد خانه‌ای به نام دارالمراجل در مکه، امکانات طبخ و مواد اولیه طعام حاجیان را در آن قرار داد، که علاوه بر موسم حج، در ماه رمضان نیز اطعام می‌کرد.<ref>- مثیر الغرام، ص326؛ تاریخ مکة المشرفة، ابن ضیاء، ص64-66.</ref> سنت اطعام در ایام حج تا اوائل قرن دهم هجری در میان حاکمان اسلامی ادامه داشت.<ref>- سمط النجوم، ج1، ص249؛ السیرة الحلبیه، ج1، ص23.</ref> کردی سنت اطعام را تا زمان فاسی (۸۳۲ق) رایج می‌داند<ref>- التاریخ القویم، ج6، ص153.</ref> و نهروانی (- ۹۹۰ ق) ضمن گزارش اطعام عبدالباسط (- ۸۵۱ق)- از صاحب منصبان دولت ظاهریان - نسبت به حاجیان در طی مسیر مصر به مکه و مدت اقامت در مکه و هنگام بازگشت،<ref>- الإعلام بأعلام بیت الله الحرام، ص233 ـ234؛ التاریخ القویم، ج‏2، ص560.</ref> از عدم انجام سنت اطعام در زمان خود یاد کرده و از زمان انقطاع آن اظهار بی‌اطلاعی می‌کند.<ref>- الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص79.</ref> برخی معتقدند از قرن نهم به جهت سهولت راه‌ها و کثرت حج‌گزاران، تغذیه حجاج در مقابل اخذ اجرت بر عهده مطوفین قرار گرفت.<ref>- التاریخ القویم، ج6، ص153.</ref> (← اطعام)
 
در برخی موارد حکومت یا خیرین، اسکان حج‌گزاران را تکفل می‌کردند و تغذیه ایشان را نیز بر عهده می‌گرفتند<ref>- میقات حج، ش54، ص187، «حجاج ترکستان، راه‌ها و دشواری‌ها».</ref> وقفیات متعددی نیز برای تغذیه خاص یا عموم در نظر گرفته می‌شد.<ref>- مرآة الحرمین، ص156، 477.</ref> برخی مناطق و کشورها نیز برای اطعام و اسکان حج‌گزاران فقیر منطقه خود صدقاتی را در نظر می‌گرفتند.<ref>. موسوعهمکه المکرمه، ج4، ص140.</ref>
 
====در مدینه====
در مدینه از زمان پیامبر اکرم(ص) تا عصر خلفاء توزیع غذا در میان مسافران فقیر رایج بود. با افزایش تعداد این افراد حاکمان مدینه با جمع‌آوری صدقات و تبرعات کشاورزان مدینه، فقراء را در مدت زیارت مرقد نبوی تغذیه می‌کردند. به مرور این امر به اداره ضیافت نبوی (دارالضیافة النبویة) واگذار شد و با کاهش صدقات و درآمد آن، تغذیه زائران فقیر مدینه نیز سامان خود را از دست داد.<ref>- موسوعه مرآة الحرمین، ج‏3، ص257ـ 258.</ref> در مقاطعی از دوره عثمانی در مدینه از طرف سلطان، شوربا و برنج و زرده و عاشورا (نوعی آش که همه ساله به مناسبت روز دهم محرم طبخ می‌شد) میان زائران تقسیم می‌گردید.<ref>- الرحله الحجازیه، ص156.</ref>
 
==تهیه غذا==
گذشته از اطعام رایگان حج‌گزاران، تهیه خوراک، همانند تهیه چادر و خدمتکار و دیگر نیازمندی‌ها در طول مسیر حج، از سوی خود حاجی انجام می‌گردید یا در مواردی طی قراردادی به حمله‌داران واگذار می‌گردید.<ref>- مکه و مدینه از دیدگاه جهانگردان اروپایی، ص59.</ref> که تقریباً شکل ثابتی در دوره‌های مختلف داشته است و با توجه به مستطیع بودن حج‌گزار، مشکل خاصی بجز مشکلات عمومی تغذیه وجود نداشت.
گذشته از اطعام رایگان حج‌گزاران، تهیه خوراک، همانند تهیه چادر و خدمتکار و دیگر نیازمندی‌ها در طول مسیر حج، از سوی خود حاجی انجام می‌گردید یا در مواردی طی قراردادی به حمله‌داران واگذار می‌گردید.<ref>- مکه و مدینه از دیدگاه جهانگردان اروپایی، ص59.</ref> که تقریباً شکل ثابتی در دوره‌های مختلف داشته است و با توجه به مستطیع بودن حج‌گزار، مشکل خاصی بجز مشکلات عمومی تغذیه وجود نداشت.


از مشکلات تغذیه حج‌گزاران، بهداشت نامناسب غذاها و غذاخوری‌ها بود. بر اساس گزارش‌ها حتی در سده اخیر نیز وضعیت غذاخوری‌ها بهداشتی نبود و حاجیان ناچار بودند بیشتر غذا را خودشان بدون گوشت، و به صورت آماده بسته‌بندی کنند و همراه داشته باشند.<ref>- میقات حج، ش45، ص174 «حج‌گزاری ایرانیان از زبان خادمان حجاج».</ref> همچنین کاهش نقدینگی حج‌گزار و کاهش آذوقه مناسب در حرمین که متقابلاً موجب کاسته شدن از کیفیت غذا و مشکلات بهداشتی آن می‌گردید، زمینه ضعف و بیماری حاجی را فراهم می‌ساخت.<ref>- الرحلة السریة للعقید الروسی، ص282.</ref>از همین رو در سفرنامه‌ها به قاصدان حج، اموری همانند تقویت جسمانی، اطمینان از سلامت و طاقت حج‌گزار، گرفتن برنامه غدائی مناسب طبع توصیه شده است.<ref>- بسوی خدا می‌رویم، ص85.</ref>
از مشکلات تغذیه حج‌گزاران، بهداشت نامناسب غذاها و غذاخوری‌ها بود. بر اساس گزارش‌ها حتی در سده اخیر نیز وضعیت غذاخوری‌ها بهداشتی نبود و حاجیان ناچار بودند بیشتر غذا را خودشان بدون گوشت، و به صورت آماده بسته‌بندی کنند و همراه داشته باشند.<ref>- میقات حج، ش45، ص174 «حج‌گزاری ایرانیان از زبان خادمان حجاج».</ref> همچنین کاهش نقدینگی حج‌گزار و کاهش آذوقه مناسب در حرمین که متقابلاً موجب کاسته شدن از کیفیت غذا و مشکلات بهداشتی آن می‌گردید، زمینه ضعف و بیماری حاجی را فراهم می‌ساخت.<ref>- الرحلة السریة للعقید الروسی، ص282.</ref>از همین رو در سفرنامه‌ها به قاصدان حج، اموری همانند تقویت جسمانی، اطمینان از سلامت و طاقت حج‌گزار، گرفتن برنامه غدائی مناسب طبع توصیه شده است.<ref>- بسوی خدا می‌رویم، ص85.</ref>


==مواد غذائی==
===مواد غذائی===


===گندم (کمی هم غیر گندم) (در گذشته)===
===گندم (کمی هم غیر گندم) (در گذشته)===
خط ۳۲: خط ۲۱:
طی سده‌های ۱۱ و ۱۲ قمری، کشاورزی و تولید گندم در مناطق مختلف عربستان از جمله مدینه رایج گردید و در کنار خرما یکی از محصولات اصلی این منطقه بشمار می‌رفت.<ref>- مکه و مدینه از دیدگاه جهانگردان اروپایی، ص158.</ref>
طی سده‌های ۱۱ و ۱۲ قمری، کشاورزی و تولید گندم در مناطق مختلف عربستان از جمله مدینه رایج گردید و در کنار خرما یکی از محصولات اصلی این منطقه بشمار می‌رفت.<ref>- مکه و مدینه از دیدگاه جهانگردان اروپایی، ص158.</ref>


===در دوره معاصر (گندم)===
===قحطی===
هرچند گزارش‌هایی از فراوانی طعام و آذوقه در موسم حج، در دوره‌های مختلف نقل شده است.<ref>- موسوعه مرآة الحرمین، ج‏1، ص125؛ مرآة الحرمین، ص112.</ref> در عین حال وقوع قحطی در مکه در برخی سالها، تهیه آذوقه حاجیان را با مشکلات جدی مواجه می‌ساخت. از جمله در سالهای ۷۶ ق،<ref>- إتحاف الوری، ج2، ص91.</ref> ۲۵۱ق. ۲۶۰ ق. ۲۶۶ق. ۲۶۸ق،<ref>- إتحاف الوری، ج2، ص342.</ref> ۴۴۰ق؛ و ۴۴۷ق که موجب افزایش قیمت و نایاب شدن نان و مواد غدائی دیگر گردید.<ref>- شفاء الغرام، ج2، ص325.</ref> جنگ حکومت‌ها یا درگیری داخلی در حرمین نیز موجب کمبود و گرانی می‌گردید.<ref>- نک: سفر نامه میرزا داوود وزیر وظایف، ص162و 169؛ مرآة الحرمین، ص510؛ مکه و مدینه از دیدگاه جهانگردان اروپایی، ص106.</ref> اطلاع از کمبود آذوقه در مدینه بعضاً موجب می‌گردید تا حج‌گزاران پس از حج از زیارت مدینه منصرف شده و به وطن خود بازگردنند.<ref>- داستان بار یافتگان، ص165، 173.</ref>
 
===غذای رایگان===
{{اصلی|اطعام}}
 
====در مکه====
اطعام اهل مکه نسبت به حج‌گزاران و زائران خانه خدا سابقه دیرینه دارد<ref>- التاریخ القویم، ج6، ص153.</ref> و سنت رفادت در میان عرب جاهلی، به اطعام حاجیان در طول برگزاری مناسک حج اشاره دارد.<ref>- التدوین فی أخبار قزوین، ج‏2، ص447.</ref> اطعام قصی بن کلاب جد پنجم رسول خدا(ص)<ref>- اخبار مکه، الازرقی، ج 1، ص155.</ref> و هاشم<ref>- الطبقات، ج1، ص76؛ البدابة و النهایه، ج2، ص253؛ اخبار مکه، الفاکهی، ج3، ص223.</ref> و دیگر افراد<ref>- تاریخ مکة المشرفة، ابن ضیاء، ص64- 66.</ref> نمونه‌هایی از اطعام حج‌گزاران است. پس از هاشم، عبدالمطلب حاجیان را اطعام می‌کرد.<ref>- شفاء الغرام، ج2، ص106.</ref> پس از او و حتی در زمان ظهور اسلام، ابوطالب به این سنت اقدام می‌کرد.<ref>- اخبار مکه، الازرقی، ج1، ص82.</ref> با شکل‌گیری حکومت نبوی در مدینه و در اولین حج مسلمانان در سال نهم هجری، پیامبر اکرم(ص) مالی در اختیار ابوبکر قرار داد تا حاجیان را بدان اطعام کند و در حجة الوداع نیز حاجیان را اطعام کرد.<ref>- اتحاف الوری، ج1، ص567؛ شفاء الغرام، ج2؛ ص106؛ سمط النجوم، ج1، ص249.</ref> پس از پیامبر نیز اطعام حاجیان در روز قربانی تا پایان ایام حج که به طعام الموسم معروف شد، از سوی خلفا ادامه داشت.<ref>- تاریخ مکة المشرفة، ص64-66.</ref> معاویه با ایجاد خانه‌ای به نام دارالمراجل در مکه، امکانات طبخ و مواد اولیه طعام حاجیان را در آن قرار داد، که علاوه بر موسم حج، در ماه رمضان نیز اطعام می‌کرد.<ref>- مثیر الغرام، ص326؛ تاریخ مکة المشرفة، ابن ضیاء، ص64-66.</ref> سنت اطعام در ایام حج تا اوائل قرن دهم هجری در میان حاکمان اسلامی ادامه داشت.<ref>- سمط النجوم، ج1، ص249؛ السیرة الحلبیه، ج1، ص23.</ref> کردی سنت اطعام را تا زمان فاسی (۸۳۲ق) رایج می‌داند<ref>- التاریخ القویم، ج6، ص153.</ref> و نهروانی (- ۹۹۰ ق) ضمن گزارش اطعام عبدالباسط (- ۸۵۱ق)- از صاحب منصبان دولت ظاهریان - نسبت به حاجیان در طی مسیر مصر به مکه و مدت اقامت در مکه و هنگام بازگشت،<ref>- الإعلام بأعلام بیت الله الحرام، ص233 ـ234؛ التاریخ القویم، ج‏2، ص560.</ref> از عدم انجام سنت اطعام در زمان خود یاد کرده و از زمان انقطاع آن اظهار بی‌اطلاعی می‌کند.<ref>- الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص79.</ref> برخی معتقدند از قرن نهم به جهت سهولت راه‌ها و کثرت حج‌گزاران، تغذیه حجاج در مقابل اخذ اجرت بر عهده مطوفین قرار گرفت.<ref>- التاریخ القویم، ج6، ص153.</ref> (← اطعام)
 
در برخی موارد حکومت یا خیرین، اسکان حج‌گزاران را تکفل می‌کردند و تغذیه ایشان را نیز بر عهده می‌گرفتند<ref>- میقات حج، ش54، ص187، «حجاج ترکستان، راه‌ها و دشواری‌ها».</ref> وقفیات متعددی نیز برای تغذیه خاص یا عموم در نظر گرفته می‌شد.<ref>- مرآة الحرمین، ص156، 477.</ref> برخی مناطق و کشورها نیز برای اطعام و اسکان حج‌گزاران فقیر منطقه خود صدقاتی را در نظر می‌گرفتند.<ref>. موسوعهمکه المکرمه، ج4، ص140.</ref>
 
====در مدینه====
در مدینه از زمان پیامبر اکرم(ص) تا عصر خلفاء توزیع غذا در میان مسافران فقیر رایج بود. با افزایش تعداد این افراد حاکمان مدینه با جمع‌آوری صدقات و تبرعات کشاورزان مدینه، فقراء را در مدت زیارت مرقد نبوی تغذیه می‌کردند. به مرور این امر به اداره ضیافت نبوی (دارالضیافة النبویة) واگذار شد و با کاهش صدقات و درآمد آن، تغذیه زائران فقیر مدینه نیز سامان خود را از دست داد.<ref>- موسوعه مرآة الحرمین، ج‏3، ص257ـ 258.</ref> در مقاطعی از دوره عثمانی در مدینه از طرف سلطان، شوربا و برنج و زرده و عاشورا (نوعی آش که همه ساله به مناسبت روز دهم محرم طبخ می‌شد) میان زائران تقسیم می‌گردید.<ref>- الرحله الحجازیه، ص156.</ref>
 
<br />
 
==امروزه==
در دوره معاصر، تولید گندم در عربستان رشد یافته و در سال ۲۰۰۳ م. به ۳/۵ میلیون تن رسید.<ref>- حج 25، ص230.</ref> در عین حال دولت عربستان برای تهیه مواد اولیه خوراکی و تغذیه شهروندان خود و حج‌گزاران، اقدام به واردات منظم مواد اولیه و مصنوعات غذائی کرد. بر اساس آمار وزارت اقتصاد و دارائی عربستان از سال ۲۰۰۰م. تا سال ۲۰۱۰ م. واردات مواد غذایی این کشور بالغ بر ۴۷۸۵۲۷ میلیون ریال سعودی بود. این رقم در سال ۲۰۱۱م. ده درصد نیز رشد داشته است.<ref>- http://www.mof.gov.sa/Arabic/DownloadsCenter/DocLib6/واردات المملکة حسب السلع الرئیسیة.xls</ref>
در دوره معاصر، تولید گندم در عربستان رشد یافته و در سال ۲۰۰۳ م. به ۳/۵ میلیون تن رسید.<ref>- حج 25، ص230.</ref> در عین حال دولت عربستان برای تهیه مواد اولیه خوراکی و تغذیه شهروندان خود و حج‌گزاران، اقدام به واردات منظم مواد اولیه و مصنوعات غذائی کرد. بر اساس آمار وزارت اقتصاد و دارائی عربستان از سال ۲۰۰۰م. تا سال ۲۰۱۰ م. واردات مواد غذایی این کشور بالغ بر ۴۷۸۵۲۷ میلیون ریال سعودی بود. این رقم در سال ۲۰۱۱م. ده درصد نیز رشد داشته است.<ref>- http://www.mof.gov.sa/Arabic/DownloadsCenter/DocLib6/واردات المملکة حسب السلع الرئیسیة.xls</ref>


===قحطی در گذشته===
===تغذیه حاجیان ایرانی===
هرچند گزارش‌هایی از فراوانی طعام و آذوقه در موسم حج، در دوره‌های مختلف نقل شده است.<ref>- موسوعه مرآة الحرمین، ج‏1، ص125؛ مرآة الحرمین، ص112.</ref> در عین حال وقوع قحطی در مکه در برخی سالها، تهیه آذوقه حاجیان را با مشکلات جدی مواجه می‌ساخت. از جمله در سالهای ۷۶ ق،<ref>- إتحاف الوری، ج2، ص91.</ref> ۲۵۱ق. ۲۶۰ ق. ۲۶۶ق. ۲۶۸ق،<ref>- إتحاف الوری، ج2، ص342.</ref> ۴۴۰ق؛ و ۴۴۷ق که موجب افزایش قیمت و نایاب شدن نان و مواد غدائی دیگر گردید.<ref>- شفاء الغرام، ج2، ص325.</ref> جنگ حکومت‌ها یا درگیری داخلی در حرمین نیز موجب کمبود و گرانی می‌گردید.<ref>- نک: سفر نامه میرزا داوود وزیر وظایف، ص162و 169؛ مرآة الحرمین، ص510؛ مکه و مدینه از دیدگاه جهانگردان اروپایی، ص106.</ref> اطلاع از کمبود آذوقه در مدینه بعضاً موجب می‌گردید تا حج‌گزاران پس از حج از زیارت مدینه منصرف شده و به وطن خود بازگردنند.<ref>- داستان بار یافتگان، ص165، 173.</ref>
 
==تغذیه حجاج ایرانی در دوره معاصر==
تغذیه حج‌گزاران ایرانی در دوره اخیر عمدتاً بر عهده کاروانها بوده است.<ref>- حج (رضایی)، ص156.</ref> با سامان‌یابی حج‌گزاری ایرانیان، این امر از جنبه‌های مختلف مورد نظارت قرار گرفت. حتی در اوائل شکل‌گیری سازمان حج، تغذیه توسط کاروانها و مدیران آن صورت می‌گرفت و سازمان حج بر این امر نظارت می‌کرد. از جمله واحد تغذیه و تدارکات با ۱۰ نفر نیرو در مکه و ۵ نفر در مدینه، بر توزیع تدارکات نظارت کرده و به کنترل کمی و کیفی کالاها، بررسی و مقایسه نرخ روزانه میوه در میادین شهرهای مکه و مدینه به منظور کنترل هزینه‌های مدیران کاروانها می‌پرداختند.<ref>- با کاروان عشق در سال 72، ص310ـ 311.</ref> در این میان به بهداشت تغذیه بیشتر توجه می‌شد و سازمان حج با انتشار جزوات با محوریت مسائل بهداشتی و تغذیه به هدایت زائران می‌پرداخت.<ref>- با کاروان صفا در سال 82، ص182.</ref>
تغذیه حج‌گزاران ایرانی در دوره اخیر عمدتاً بر عهده کاروانها بوده است.<ref>- حج (رضایی)، ص156.</ref> با سامان‌یابی حج‌گزاری ایرانیان، این امر از جنبه‌های مختلف مورد نظارت قرار گرفت. حتی در اوائل شکل‌گیری سازمان حج، تغذیه توسط کاروانها و مدیران آن صورت می‌گرفت و سازمان حج بر این امر نظارت می‌کرد. از جمله واحد تغذیه و تدارکات با ۱۰ نفر نیرو در مکه و ۵ نفر در مدینه، بر توزیع تدارکات نظارت کرده و به کنترل کمی و کیفی کالاها، بررسی و مقایسه نرخ روزانه میوه در میادین شهرهای مکه و مدینه به منظور کنترل هزینه‌های مدیران کاروانها می‌پرداختند.<ref>- با کاروان عشق در سال 72، ص310ـ 311.</ref> در این میان به بهداشت تغذیه بیشتر توجه می‌شد و سازمان حج با انتشار جزوات با محوریت مسائل بهداشتی و تغذیه به هدایت زائران می‌پرداخت.<ref>- با کاروان صفا در سال 82، ص182.</ref>


خط ۵۳: خط ۵۵:
سازمان حج و زیارت جمهوری اسلامی ایران علاوه بر رعایت اصول بهداشی و مقررات مصوب در این زمینه، توافقات خاصی نیز با کشور عربستان دارد. بر اساس این توافقات انعقاد هرگونه قرار داد تغذیه یا تهیه مواد غذایی مگر با مؤسسات و شرکتهای سعودی مجاز و واجد شرایط بهداشتی و با هماهنگی شهرداری‌های مکه معظمه، مدینه منوره و جدّه ممنوع است و دست‌اندرکاککران تهیه، پخت و سرو غذا، باید مورد معاینات قرارگیرند و گواهی‌نامه انجام معاینات پزشکی را از شهرداری حرمین دریافت کنند.<ref>- با کاروان صفا در سال 82، ص80 ـ 81.</ref>
سازمان حج و زیارت جمهوری اسلامی ایران علاوه بر رعایت اصول بهداشی و مقررات مصوب در این زمینه، توافقات خاصی نیز با کشور عربستان دارد. بر اساس این توافقات انعقاد هرگونه قرار داد تغذیه یا تهیه مواد غذایی مگر با مؤسسات و شرکتهای سعودی مجاز و واجد شرایط بهداشتی و با هماهنگی شهرداری‌های مکه معظمه، مدینه منوره و جدّه ممنوع است و دست‌اندرکاککران تهیه، پخت و سرو غذا، باید مورد معاینات قرارگیرند و گواهی‌نامه انجام معاینات پزشکی را از شهرداری حرمین دریافت کنند.<ref>- با کاروان صفا در سال 82، ص80 ـ 81.</ref>


==تغذیه سایر کشورها در دوره معاصر==
===تغذیه حاجیان دیگر کشورها===
در میان کشورهای اسلامی، جمهوری اسلامی ایران تنها کشوری است که تغذیه و تدارکات حجاج همانند تهیه مسکن، حمل و نقل، امور پزشکی و ارشاد، به صورت متمرکز صورت می‌گیرد.<ref>- با کاروان صفا در سال 82، ص120.</ref>تغذیه زائران سایر کشورها شیوه‌های گوناگونی دارد. در برخی کشورها امور تغذیه بر عهده دولت است و برخی ا کشوها شرکت‌های سیاحتی و گاه خود افراد عهده‌دار تهیه غذا هستند.<ref>. الحج و العمره، صفر 1429ق>, ص73؛ مدیریت حج در کشورهای اسلامی ص 57؛ حج 29، ص 509</ref> در برخی ایام حج، تغذیه رایگان از سوی خیرین یا برخی موسسات صورت می‌گیرد که معمولاً با ازدحام مواجه می‌گردد.<ref>- در حریم حرم، ص155.</ref> همچنین طی سالهای اخیر سنت مرسوم افطاری دادن در حرمین، شکل منظمی به خود گرفته و در رمضان سال ۱۳۴۳ق. (۱۳۹۲ش) طولانی‌ترین سفره افطار در ماه مبارک رمضان برای عموم حج‌گزاران در مسجدالحرام برقرار گردید و میلونها نفر با بسته‌های غذائی آماده شامل شیر، خرما، نان و نوشیندنی پذیرائی می‌شوند.<ref>- http://www.hajnews.ir/Default.aspx?tabid=89&articleType=ArticleView&articleId=998
در میان کشورهای اسلامی، جمهوری اسلامی ایران تنها کشوری است که تغذیه و تدارکات حجاج همانند تهیه مسکن، حمل و نقل، امور پزشکی و ارشاد، به صورت متمرکز صورت می‌گیرد.<ref>- با کاروان صفا در سال 82، ص120.</ref>تغذیه زائران سایر کشورها شیوه‌های گوناگونی دارد. در برخی کشورها امور تغذیه بر عهده دولت است و برخی ا کشوها شرکت‌های سیاحتی و گاه خود افراد عهده‌دار تهیه غذا هستند.<ref>. الحج و العمره، صفر 1429ق>, ص73؛ مدیریت حج در کشورهای اسلامی ص 57؛ حج 29، ص 509</ref> در برخی ایام حج، تغذیه رایگان از سوی خیرین یا برخی موسسات صورت می‌گیرد که معمولاً با ازدحام مواجه می‌گردد.<ref>- در حریم حرم، ص155.</ref> همچنین طی سالهای اخیر سنت مرسوم افطاری دادن در حرمین، شکل منظمی به خود گرفته و در رمضان سال ۱۳۴۳ق. (۱۳۹۲ش) طولانی‌ترین سفره افطار در ماه مبارک رمضان برای عموم حج‌گزاران در مسجدالحرام برقرار گردید و میلونها نفر با بسته‌های غذائی آماده شامل شیر، خرما، نان و نوشیندنی پذیرائی می‌شوند.<ref>- http://www.hajnews.ir/Default.aspx?tabid=89&articleType=ArticleView&articleId=998
http://www.shafaqna.com/persian/other-services/countries/saudi-arabia/item/47930</ref>
http://www.shafaqna.com/persian/other-services/countries/saudi-arabia/item/47930</ref>
Abbasahmadi1363
Automoderated users
۱۵٬۶۱۴

ویرایش

برگرفته از «https://wikihaj.com/view/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/30445»