جعفر بن ابی طالب: تفاوت میان نسخه‌ها

جعفر در حبشه از [[اسماء بنت عمیس]] صاحب سه پسر به نام‌های [[عبدالله بن جعفر|عبدالله]]، محمد و عون شد.<ref>الطبقات، ج8، ص219؛ انساب الاشراف، ج2، ص298؛ تاریخ دمشق، ج27، ص250.</ref> وی نخستین فرزند مسلمانان در حبشه و در میان مسلمانان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود. بر پایه گزارشی، محمد و عون در رویداد عاشورا یا در صفین به شهادت رسیدند.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص299.</ref> به باور برخی، محمد با [[امام علی(ع)]] به کوفه رفت و در نبرد صفین شهید شد و آن که در [[کربلا]] حضور داشت محمد بن عبدالله بن جعفر بود.<ref>معجم رجال الحدیث، ج16، ص166.</ref> گفته شده قاسم بن محمد بن جعفر نیز در کربلا شهید شده است.<ref>معجم رجال الحدیث، ج15، ص50.</ref> به نقلی عون و محمد در جریان فتوحات در ایران در شوشتر به شهادت رسیدند.<ref>الاستیعاب، ج3، ص1247.</ref>  

نسل جعفر که که به آل جعفر شهرت دارند،<ref name=":2" /> از پسرش عبدالله تداوم یافته و موقوفاتی در [[حرمین]] داشته و در برخی سالها بر سر اداره آنها منازعه داشتند.<ref name=":2">تاریخ ابن خلدون، ج4، ص148.</ref> برخی از آنان در حضرموت ساکن شدند و با تیره‌هایی چون آل کده نزاع‌هایی داشتند.<ref>ادام القوت، ص559، 602- 605.</ref> در اُثیل میان بدر و صفراء؛ فرزندان جعفر چشمه‌ای داشتند.<ref>الاماکن، ص8؛ وفاء الوفاء، ج4، ص8.</ref>  

از نسل جعفر کسانی از اصحاب و راویان [[امامان(ع)]] بودند. برخی از آنها چنین‌اند:‌  

برخی از نسل جعفر به امارت [[حرمین]] رسیدند. برخی از آنها چنین‌اند:  

*سلیمان بن محمد بن یوسف، که همگی در [[مدینه]] امارت داشتند؛<ref>نک: تاریخ امراء المدینه، ص197- 198، 215 - 216.</ref>

*محمد بن حسن بن معاویه بن عبدالله، که از سوی [[نفس زکیه]] در سال ۱۴۵ والی [[مکه]] شد.<ref>اتحاف الوری، ج2، ص186-187.</ref>

جعفر در مکه خانه‌ای داشت که ابن جبیر در سده ششم به وجود آن که در نزدیکی اقامتگاهش بوده، اشاره کرده اما مکان دقیق آن را مشخص نکرده است.<ref>رحلة ابن جبیر، ص83.</ref> همچنین فاسی با اشاره به مکانی در مکه که به محل تولد امام جعفر صادق(ع) شناخته می‌شده، گفته است که این مکان به محل تولد جعفر طیار نیز شناخته می‌شود.<ref>شفاء الغرام، ج1، ص360.</ref>  

جعفر در مدینه نیز خانه‌ای داشت که حضرت محمد(ص) طرح آن را ریخته بود.<ref>الدرة الثمینه، ص110؛ وفاء الوفاء، ج2، ص76.</ref> گویا این خانه در شرق خانه عباس بن عبدالمطلب و مشرف به ضلع جنوبی مسجد النبی(ص) قرار داشت.<ref>بیوت الصحابه، ص77.</ref> [[عمر بن خطاب]] برای گسترش مسجد نبوی، نیمی از مساحت آن را به صد هزار<ref group="یادداشت">درهم.</ref> خریداری و به مسجد افزود.<ref>الدرة الثمینه، ص110؛ وفاء الوفاء، ج2، ص76.</ref> این اقدام به [[عثمان بن عفان]] نیز نسبت داده شده است، از این رو به گمانِ سمهودی هر یک از این دو خلیفه، نیمی از آن خانه را خریداری کرده و در توسعه خود به مسجد افزوده‌اند.<ref>وفاء الوفاء، ج2، ص76.</ref> بر پایه روایتی از امام علی(ع) در منابع شیعه، تخریب خانه جعفر و افزودن آن به مسجد، به دست عمر بن خطاب و بدون پرداخت هیچ مبلغی به فرزندان جعفر صورت گرفته است.<ref>کتاب سلیم بن قیس، ص229.</ref>

بر پایه روایتی دیگر، امام علی(ع) الحاق خانه جعفر در مدینه به مسجد النبی(ص) را از موارد مخالفت خلفای پیش از خود با سنّت پیامبر(ص) دانسته و بیرون آوردن خانه از فضای مسجد و بازگرداندن آن به دست وارثانش آرزو کرده است.<ref>کتاب سلیم بن قیس، ص263؛ الاحتجاج، ج 1، ص392.</ref>  

بر پایه روایتی از امام علی(ع)، امروزه مزار جعفر همچون دیگر شهیدان [[سریه مؤته|مؤته]] در شهرستانی به همین نام<ref group="یادداشت">به نام المزار.</ref> در استان کَرک [[اردن]] قرار دارد و از مهم‌ترین زیارتگاه‌های اردن به شمار می‌آید. نزدیک این زیارتگاه، مزار [[زید بن حارثه]] و عبدالله بن رواحه از دیگر شهیدان غزوه مؤته قرار گرفته است.<ref>اوضح المسالک، ص547، 576؛ المعالم الاثیره، ص237.</ref> تاریخ‌نگاران و جهانگردان مسلمان از دیرباز به قبر جعفر اشاره کرده‌اند.<ref>نک: الاشارات، ص26؛ معجم البلدان، ج 5، ص220.</ref>  

درباره تاریخ ساخت ساختمان آغازین زیارتگاه، آگاهی دقیقی نیست؛ ولی کتیبه‌ای به خط کوفی از دوره فاطمی (حک: ۳۵۸–۵۶۷ ق) بر روی قبر باقی مانده که بیانگر اهتمام فاطمیان به این زیارتگاه است.<ref>الموسم، ش4، ص1074، «الآثار الاسلامیه فی بلدتی مؤتة والمزار».</ref>  

در فاصله سال‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۳۴م، به دستور ملک عبدالله پادشاه اردن، ساختمان گسترده‌تری با سه گنبد و دو مناره در محل زیارتگاه جعفر طیار ساخته شد و دو گنبد کوچک نیز برروی قبر زید بن حارثه و عبدالله بن رواحه قرار گرفت.<ref>الموسم، ش4، ص1074، «الآثار الاسلامیه فی بلدتی مؤته والمزار».</ref> در دهه‌های اخیر، توسط دولت اردن ساختمان جدید و وسیع‌تری در کنار ساختمان پیشین بنا شده است.<ref>نک: المنهاج، ش4، ص233-240، «مؤتة عراقة الماضی وروح ذی الجناحین».</ref> همچنین در سال ۱۴۲۰ق. برروی قبر جعفر، [[ضریح]] نقره‌ای [[مشبک|مشبّک]] مربّعی از سوی محمد برهان الدین، داعیِ مطلقِ فرقه [[اسماعیلیان]] بُهرهٔ [[هند]] نصب شده، که بدنه آن با نقوش و تزئینات و کتیبه‌هایی به خط کوفی، که یادآور معماری دوره فاطمی [[مصر]] است آراسته شده است.

ویرانه‌های زیارتگاهی در [[اردن]]،‌ در ۱۲ کیلومتری شهر کرک و در روستای مؤته، جای رویداد [[غزوه مؤته]]، وجود دارد که نزد اهالی به «مشهد» شناخته شده و جای شهادت جعفر دانسته شده است.  

پیشینه بنا، از دوره [[ایوبیان|ایوبی]] (حک:۵۶۷–۶۴۷ق) یا مملوکی (حک:۶۴۷–۹۲۳ق) است؛ ولی در گذر زمان ویران و به تلّی از سنگ و خاک تبدیل شده بود و تنها یک طاق سنگی از میان آن سر برآورده بود. در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی واحد آثار اسلامی وزارت اوقاف اردن، بقایای بنا به‌طور کامل از زیر خاک بیرون آورده و مشخص شد که طاق باقی‌مانده، یکی از چهارطاق اصلی بنا است که بر فراز آن [[گنبد|گنبدی]] برپا بوده است. این کاوش‌ها نشان داد که بنای مشهد دارای محرابی در ضلع جنوبی و یک ورودی و اتاق‌هایی در ضلع شمالی بوده است. در میان اتاق، یک قبر سنگی نمادین به نشانه محل شهادت جعفر به چشم می‌خورد.<ref>الموسم، ش4، ص1072-1073، «الآثار الاسلامیه فی بلدتی مؤته والمزار».</ref>

از مشهورترینِ این مزارات، زیارتگاه معروف به«مقامات بنی‌هاشم» واقع در قله کوه جعفر طیار، در ۲۰ کیلومتری شرق قَرداحه است. بنای آن دارای چندین اتاق و [[گنبد]] در امتداد یکدیگر است که در داخل آن افزون بر جعفر طیار، قبرهای نمادین چند تن از [[بنی‌هاشم]]؛ از جمله [[حمزه]] و طالب و [[عقیل]]، فرزندان [[ابوطالب]] وجود دارد.<ref>وقف میراث جاوید، ش76، ص118-119، «زیارتگاه‌های اهل‌بیت و اصحاب علیهم‌السلام در سوریه».</ref> این زیارتگاه به دست شیخ خلیل بن معروف نُمَیله (م.۱۲۳۱ق) از مشایخ فرقه علویان، به اعتبار خوابی که دیده بود، ایجاد شده است. او در خواب، جعفر طیار را دیده بود که به وی دستور ساخت این مزار را داده بود.