←در باور شیعه
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
برخی فقیهان، تصریح کرده‌اند که اقامه نماز نافله میان دو نماز، خللی به جمع بین الصلاتین وارد نمی‌کند<ref>المهذب البارع، ج1، ص496؛ جواهر الکلام، ج7، ص310-311؛ ج9، ص38؛ موسوعه الامام الخویی، ج13، ص275-276. «کتاب الصلوة»</ref>؛ ولی به باور برخی فقیهان [[شیعه]]، جمع بین الصلاتین هنگامی تحقق می‌یابد که حتی نماز نافله میان آن دو خوانده نشود.<ref>نک: النهایه، ج1، ص362؛ ذخیرة المعاد، ج2، ص253؛ تفصیل الشریعه، ص471 - 472.</ref> | برخی فقیهان، تصریح کرده‌اند که اقامه نماز نافله میان دو نماز، خللی به جمع بین الصلاتین وارد نمی‌کند<ref>المهذب البارع، ج1، ص496؛ جواهر الکلام، ج7، ص310-311؛ ج9، ص38؛ موسوعه الامام الخویی، ج13، ص275-276. «کتاب الصلوة»</ref>؛ ولی به باور برخی فقیهان [[شیعه]]، جمع بین الصلاتین هنگامی تحقق می‌یابد که حتی نماز نافله میان آن دو خوانده نشود.<ref>نک: النهایه، ج1، ص362؛ ذخیرة المعاد، ج2، ص253؛ تفصیل الشریعه، ص471 - 472.</ref> | ||
گاه در مباحث جمع بین الصلاتین در منابع فقهی، اصطلاحاتی به کار رفته که چنین است: | |||
* '''جمع تقدیم'''، این است که نماز دوم مقدم از وقت فضیلت یا وقت اختصاصی آن خوانده شود؛ مانند خواندن نماز عصر در وقت نماز ظهر و مانند خواندن نماز عشا در وقت نماز مغرب.<ref>کشاف القناع، ج2، ص3؛ مسائل الفقهیه، ص7.</ref> | |||
* '''جمع تأخیر'''، این است که نماز اول پس از وقت فضیلت یا وقت اختصاصی آن خوانده شود؛ مانند خواندن نماز ظهر در وقت نماز عصر و خواندن نماز مغرب در وقت نماز عشا.<ref>کشاف القناع، ج2، ص3؛ مسائل الفقهیه، ص7.</ref> | |||
* '''جمع صوری'''، اقامه نماز ظهر در آخر وقت آن و متصل کردن آن به نماز عصری است که در ابتدای وقت خوانده شود و نیز خواندن نماز مغرب در آخر وقت آن و متصل کردن آن به نماز عشائی است که در ابتدای وقت خوانده شود.<ref>سلسلة المسائل الفقهیه، ج7، ص 58؛ دراسات فقهیه، ص233.</ref> | |||
* '''تفریق'''، فاصله انداختن میان دو نماز، یا خواندن نافله میان آن دو، یا خواندن هر یک از آن دو نماز در وقت فضیلت خود است.<ref>العروة الوثقی، ج2، ص415؛ تحفه رضویه، ص342؛ تحریر الوسیله، ج1، ص153-154.</ref> | |||
== اهمیت == | |||
==اهمیت== | |||
موضوع «جمع بین الصلاتین» یکی از مسائل مورد اختلاف در مذهب‌های فقهی است که هنگام ادای [[مناسک حج]] و [[عمره]] بروز بیشتری می‌یابد، بویژه آن که برخی مصداق‌های آن به برخی مناسک حج مربوط می‌شود.<ref name=":0" /> | موضوع «جمع بین الصلاتین» یکی از مسائل مورد اختلاف در مذهب‌های فقهی است که هنگام ادای [[مناسک حج]] و [[عمره]] بروز بیشتری می‌یابد، بویژه آن که برخی مصداق‌های آن به برخی مناسک حج مربوط می‌شود.<ref name=":0" /> | ||
| خط ۳۱: | خط ۲۶: | ||
===در شرایط عادی=== | ===در شرایط عادی=== | ||
'''در باور شیعه''' | |||
به نظر فقیهان [[شیعه]]، جمع بین الصلاتین در شرایط عادی جایز است.<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج1، ص140؛ ذکری، ج2، ص331-335؛ ج4، ص335؛ جواهر الکلام، ج 7، ص309-311.</ref> به باور آنها، هر یک از نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشا دارای سه نوع وقت «اختصاصی»، «فضیلت» و «مشترک» هستند.<ref>تهذیب، ج2، ص39-40؛ وسائل الشیعه، ج4، ص141، 156.</ref> برای نمونه، وقت اختصاصی نماز ظهر از آغاز زوال به اندازه خواندن چهار رکعت است و وقت اختصاصی نماز عصر به اندازه چهار رکعت مانده به غروب خورشید است و دو وقت فضیلت و مشترک آن دو، میان هر دو نماز مشترک است؛<ref>جامع الخلاف، ص55؛ نهایة الاحکام، ج1، ص311؛ المعتبر، ج2، ص35.</ref> از این رو، با هم خواندن دو نماز باعث نمی‌شود یکی از آن دو خارج از وقت خود خوانده شود.<ref>الخلاف، ج1، ص588-589؛ نک: تذکرة الفقهاء، ج2، ص365؛ سلسلة المسائل الفقهیه، ج7، ص22 - 25.</ref> دلیل فقیهان شیعه، احادیث<ref>الکافی، ج3، ص286، 287؛ علل الشرائع، ج2، ص321؛ من لایحضره الفقیه، ج1، ص287.</ref> و سیره عملی [[حضرت محمد(ص)]] است.<ref group="یادداشت">حضرت محمد(ص) بارها در شرایط عادی در [[مدینه]] بین دو نماز جمع کرده‌اند. </ref><ref>تفسیر عیاشی، ج1، ص273؛ من لایحضره الفقیه، ج1، ص287.</ref> | به نظر فقیهان [[شیعه]]، جمع بین الصلاتین در شرایط عادی جایز است.<ref>المبسوط فی فقه الامامیه، ج1، ص140؛ ذکری، ج2، ص331-335؛ ج4، ص335؛ جواهر الکلام، ج 7، ص309-311.</ref> به باور آنها، هر یک از نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشا دارای سه نوع وقت «اختصاصی»، «فضیلت» و «مشترک» هستند.<ref>تهذیب، ج2، ص39-40؛ وسائل الشیعه، ج4، ص141، 156.</ref> برای نمونه، وقت اختصاصی نماز ظهر از آغاز زوال به اندازه خواندن چهار رکعت است و وقت اختصاصی نماز عصر به اندازه چهار رکعت مانده به غروب خورشید است و دو وقت فضیلت و مشترک آن دو، میان هر دو نماز مشترک است؛<ref>جامع الخلاف، ص55؛ نهایة الاحکام، ج1، ص311؛ المعتبر، ج2، ص35.</ref> از این رو، با هم خواندن دو نماز باعث نمی‌شود یکی از آن دو خارج از وقت خود خوانده شود.<ref>الخلاف، ج1، ص588-589؛ نک: تذکرة الفقهاء، ج2، ص365؛ سلسلة المسائل الفقهیه، ج7، ص22 - 25.</ref> دلیل فقیهان شیعه، احادیث<ref>الکافی، ج3، ص286، 287؛ علل الشرائع، ج2، ص321؛ من لایحضره الفقیه، ج1، ص287.</ref> و سیره عملی [[حضرت محمد(ص)]] است.<ref group="یادداشت">حضرت محمد(ص) بارها در شرایط عادی در [[مدینه]] بین دو نماز جمع کرده‌اند. </ref><ref>تفسیر عیاشی، ج1، ص273؛ من لایحضره الفقیه، ج1، ص287.</ref> | ||
مشهور فقیهان شیعه، در شرایط عادی، خواندن جداگانه نمازها را از جمع میان آنها برتر دانسته‌اند.<ref>المقنعه، ص165؛ کشف الغطاء، ج3، ص126؛ جواهر الکلام، ج7، ص310-311.</ref> دلیل آنها، برتر بودنِ توزیع عبادت در طول زمان<ref>المهذب البارع، ج1، ص496؛ کتاب الصلاه، ج2، ص23.</ref> و نیز استحباب خواندن هر نماز در وقت فضیلت آن است.<ref>موسوعه الإمام الخویی، ج11، ص219-220. «کتاب الصلاة»</ref><ref group="یادداشت">برخی از فقیهان شعیه، در شرایط عادی در صورت خواندن نوافل بین دو نماز، جمع نکردن میان دو نماز را برتر دانسته و در صورت نخواندن نوافل، جمع کردن را برتری دانسته‌اند.</ref><ref>الرسائل العشر، ص123؛ الحدائق، ج6، ص150-151.</ref> | مشهور فقیهان شیعه، در شرایط عادی، خواندن جداگانه نمازها را از جمع میان آنها برتر دانسته‌اند.<ref>المقنعه، ص165؛ کشف الغطاء، ج3، ص126؛ جواهر الکلام، ج7، ص310-311.</ref> دلیل آنها، برتر بودنِ توزیع عبادت در طول زمان<ref>المهذب البارع، ج1، ص496؛ کتاب الصلاه، ج2، ص23.</ref> و نیز استحباب خواندن هر نماز در وقت فضیلت آن است.<ref>موسوعه الإمام الخویی، ج11، ص219-220. «کتاب الصلاة»</ref><ref group="یادداشت">برخی از فقیهان شعیه، در شرایط عادی در صورت خواندن نوافل بین دو نماز، جمع نکردن میان دو نماز را برتر دانسته و در صورت نخواندن نوافل، جمع کردن را برتری دانسته‌اند.</ref><ref>الرسائل العشر، ص123؛ الحدائق، ج6، ص150-151.</ref> | ||
'''در باور اهل سنت''' | |||
عموم فقیهان [[اهل سنت]] جمع بین الصلاتین را جایز نشمرده‌اند؛<ref>المدونة الکبری، ج1، ص115؛ المبسوط، سرخسی، ج1، ص149؛ المجموع، ج4، ص384.</ref> اگر چه شمار اندکی از [[مذهب شافعی|شافعیان]] به استناد احادیث<ref>صحیح مسلم، ج2، ص151؛ سنن ابی داود، ج1، ص271-272؛ سنن الترمذی، ج1، ص121.</ref> جمع بین الصلاتین را در شرایط عادی جایز دانسته‌اند.<ref>المجموع، ج4، ص384.</ref> با این همه، ده‌ها روایت در منابع گوناگون اهل سنت، مانند صحاح،<ref>صحیح مسلم، ج2، ص151-153؛ صحیح البخاری، ج1، ص39-40.</ref> سنن<ref>سنن الترمذی، ج1، ص121؛ سنن ابی داود، ج1، ص272؛ سنن النسائی، ج1، ص290.</ref> و منابع دیگر<ref>مسند الامام احمد بن حنبل، ج1، ص 71، 81؛ الموطا، ج1، ص144؛ المصنّف، ج2، ص 555-556.</ref> از جمع کردن دو نماز توسط حضرت محمد(ص) در شرایط عادی است.<ref group="یادداشت">راویان این سیره نبوی(ص) کسانی مانند [[عبدالله بن عباس]]، [[عبدالله بن عمر بن خطاب|عبدالله بن عمر]]، [[ابوایوب انصاری]]، [[ابوهریره]]، [[جابر بن عبدالله انصاری]] و [[عبدالله بن مسعود]] هستند.</ref> محدثان و فقهای اهل سنت از یک سو عمل نکردن فقها به مفاد این احادیث را دالّ بر غیرقابل استناد بودن آنها دانسته<ref>سنن الترمذی، ج1 ص121-122.</ref> و از سوی دیگر، به توجیه و تأویل آنها پرداخته‌اند، مانند این که جمع مذکور، جمع صوری بوده است<ref>الحجة علی اهل المدینه، ج1، ص177؛ شرح معانی الآثار، ج1، ص160-166؛ المبسوط سرخشی، ج1، ص149-150.</ref> یا آن که در شرایط عذر یا سفر یا بارش باران بوده است.<ref>مسائل الامام أحمد، ج3، ص 177؛ الحاوی فی فقه الشافعی، ج2، ص359؛ الاستذکار، ج2، ص211.</ref> زیرا به نظر آنان، وقت هر یک از نمازهای پنجگانه مختص است و وقت مشترک ندارند (اوقات نماز). | |||
البته در پاره ای منابع اهل سنت، روایاتی نقل شده که جمع بین الصلاتین را از گناهان کبیره شمرده است.<ref>سنن الترمذی، ج1، ص121.</ref> با وجود این، راوی بیشتر این احادیث، شخصی به نام «حنش» است که در کتب رجالی اهل سنت، ضعیف خوانده شده است.<ref>میزان الاعتدال، ج1، ص546.</ref> سایر ادلة فقهای اهل سنت بر جایز نبودن جمع میان دو نماز هم مورد مناقشه قرار گرفته است.<ref>نک: سلسلة المسائل الفقهیه، ج7، ص36-50؛ الشیعة شبهات و ردود، ص130.</ref> از جمله انتقادات مطرح شده آن است که اهل سنت در سفر و نیز در حالت وجود عذر جمع بین الصلاتین را تجویز کرده‌اند، درحالی که اگر وقت مشترک میان دو نماز وجود نداشته باشد، جمع میان دو نماز در این حالات هم موجب می‌شود که یکی از دو نماز در خارج از وقت خود اقامه گردد.<ref>ذکری، ج4، ص335- 336.</ref> | البته در پاره ای منابع اهل سنت، روایاتی نقل شده که جمع بین الصلاتین را از گناهان کبیره شمرده است.<ref>سنن الترمذی، ج1، ص121.</ref> با وجود این، راوی بیشتر این احادیث، شخصی به نام «حنش» است که در کتب رجالی اهل سنت، ضعیف خوانده شده است.<ref>میزان الاعتدال، ج1، ص546.</ref> سایر ادلة فقهای اهل سنت بر جایز نبودن جمع میان دو نماز هم مورد مناقشه قرار گرفته است.<ref>نک: سلسلة المسائل الفقهیه، ج7، ص36-50؛ الشیعة شبهات و ردود، ص130.</ref> از جمله انتقادات مطرح شده آن است که اهل سنت در سفر و نیز در حالت وجود عذر جمع بین الصلاتین را تجویز کرده‌اند، درحالی که اگر وقت مشترک میان دو نماز وجود نداشته باشد، جمع میان دو نماز در این حالات هم موجب می‌شود که یکی از دو نماز در خارج از وقت خود اقامه گردد.<ref>ذکری، ج4، ص335- 336.</ref> | ||