آمیزش: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۳: | خط ۳: | ||
==واژه== | ==واژه== | ||
واژه «آمیزش»، اسم مصدر از «آمیختن» به | واژه «آمیزش»، اسم مصدر از «آمیختن» به معنای امتزاج، اختلاط، ترکیب شدن و معاشرت کردن با دیگران است.<ref>لغت نامه، ج۱، ص۱۶۳؛ فرهنگ بزرگ سخن، ج۱، ص۱۶۳، «آمیزش».</ref> در کاربرد رایج، به «مباشرت جنسی انسان با انسان یا حیوان دیگر»، آمیزش گفته میشود.<ref>لغت نامه، ج۱، ص۱۶۳؛ فرهنگ فارسی، ج۱، ص۹۳.</ref> از این مفهوم، در قرآن و حدیث و منابع فقهی با واژگان و تعابیر گوناگونی مانند مجامعت، جماع، مواقعه، وَطْی، ایلاج، مسّ، لمس، تغشّی، اتیان، مباشرت، دخول، رفث، طَمْث، نکاح، اِفضاء، قضاء وطر و غِشیان یاد شده است.<ref>نک: دائرة المعارف قرآن کریم، ج۱، ص۳۲۳-۳۲۴؛ دانشنامه جهان اسلام، ج۲، ص۱۳۴، «باه».</ref> | ||
==در اسلام== | ==در اسلام== | ||
خط ۹: | خط ۹: | ||
===آمیزش حلال=== | ===آمیزش حلال=== | ||
آمیزش حلال، یعنی آمیزش مرد و زن با تحقق اسباب شرعی آن، که عبارت است از: «ازدواج» که خود شامل دائم و موقت است، «مِلک یمین» و «تحلیل کنیز از سوی مولا».<ref>المبسوط، طوسی، ج۴، ص۲۰۸.</ref> آمیزش به شبهه<ref group="یادداشت">آمیزش به شبهه یعنی، آمیزش مرد با زن بیگانه به گمان این که همسر یا کنیز خود اوست.</ref> نیز، از منظر | آمیزش حلال، یعنی آمیزش مرد و زن با تحقق اسباب شرعی آن، که عبارت است از: «ازدواج» که خود شامل دائم و موقت است، «مِلک یمین» و «تحلیل کنیز از سوی مولا».<ref>المبسوط، طوسی، ج۴، ص۲۰۸.</ref> آمیزش به شبهه<ref group="یادداشت">آمیزش به شبهه یعنی، آمیزش مرد با زن بیگانه به گمان این که همسر یا کنیز خود اوست.</ref> نیز، از منظر فقیهان، حلال به شمار میرود.<ref>المبسوط، طوسی، ج۵، ص۲۲۰؛ ایضاح الفوائد، ج۳، ص۲۶۲.</ref> | ||
===آمیزش حرام=== | ===آمیزش حرام=== | ||
خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
#'''حرام ذاتی''': مانند زنا،<ref group="یادداشت">آمیزش مرد و زن بدون عقد شرعی و ملک یمین.</ref> لواط<ref group="یادداشت">آمیزش مرد با همجنس خود.</ref> و آمیزش انسان با حیوان. | #'''حرام ذاتی''': مانند زنا،<ref group="یادداشت">آمیزش مرد و زن بدون عقد شرعی و ملک یمین.</ref> لواط<ref group="یادداشت">آمیزش مرد با همجنس خود.</ref> و آمیزش انسان با حیوان. | ||
#'''حرام عَرَضی''': مانند آمیزش انسان با همسر خود در حال حیض یا نفاس، روزه واجب، اعتکاف و [[احرام]]. در چنین مواردی | #'''حرام عَرَضی''': مانند آمیزش انسان با همسر خود در حال حیض یا نفاس، روزه واجب، اعتکاف و [[احرام]]. در چنین مواردی آمیزش، افزون بر حرمت، پیامدهایی مانند باطل شدن عبادت،<ref group="یادداشت">روزه، اعتکاف و [[حج]].</ref><ref>نک: جواهر الکلام، ج۱۶، ص۲۱۹-۲۲۳، ۳۰۸-۳۰۹؛ ج۱۷، ص۲۰۷؛ الفقه الاسلامی، ج۲، ص۶۵۲، ۶۶۱، ۶۷۱، ۶۷۶؛ ج۳، ص۱۷۲۷-۱۹۲۹، ۱۷۶۲-۱۷۶۳.</ref> ثبوت کفّاره و تعزیر<ref>جواهر الکلام، ج۱۷، ص۲۰۸-۲۰۹.</ref> نیز در پی دارد. | ||
==در قرآن و حدیث== | ==در قرآن و حدیث== | ||
خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
===نهی از آن در حج=== | ===نهی از آن در حج=== | ||
قرآن در آیه {{آیه|فَلا رَفَثَ وَلا فُسُوقَ وَلا جِدَالَ فِی الحَجِّ | قرآن در آیه {{آیه|فَلا رَفَثَ وَلا فُسُوقَ وَلا جِدَالَ فِی الحَجِّ | ||
}}<ref group="یادداشت">در حج، آميزش با زنان و گناه و جدال [جايز] نيست.</ref><ref name=":0">سوره بقره (۲)، آیه ۱۹۷؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۱.</ref> از «رَفث» در [[حج]] نهی کرده است. بر پایه احادیث<ref>الکافی، ج۴، ص۳۳۸؛ مجمع الزوائد، ج۶، ص۳۱۷.</ref> و به باور بیشتر مفسران [[شیعه]]<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۴۲-۴۳؛ فقه القرآن، ج۱، ص۲۸۳.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>جامع البیان، ج۲، ص۳۶۵؛ تفسیر قرطبی، ج۲، ص۴۰۸.</ref> «رفث» به معنای مباشرت جنسی است.<ref group="یادداشت">البته معانی دیگر هم برای آن یاد شده است. مانند سخن گفتن درباره مباشرت، قرار گذاشتن درباره آن و سخنان قبیح و بیهوده.</ref><ref>مجمع البیان، ج۲، ص۴۳؛ زاد المسیر، ج۱، ص۱۹۲؛ تفسیر قرطبی، ج۲، ص۴۰۸.</ref> افزون بر آن، در احادیث | }}<ref group="یادداشت">در حج، آميزش با زنان و گناه و جدال [جايز] نيست.</ref><ref name=":0">سوره بقره (۲)، آیه ۱۹۷؛ ترجمه قرآن (انصاریان)، ص۳۱.</ref> از «رَفث» در [[حج]]، نهی کرده است. بر پایه احادیث<ref>الکافی، ج۴، ص۳۳۸؛ مجمع الزوائد، ج۶، ص۳۱۷.</ref> و به باور بیشتر مفسران [[شیعه]]<ref>مجمع البیان، ج۲، ص۴۲-۴۳؛ فقه القرآن، ج۱، ص۲۸۳.</ref> و [[اهل سنت]]<ref>جامع البیان، ج۲، ص۳۶۵؛ تفسیر قرطبی، ج۲، ص۴۰۸.</ref> «رفث» به معنای مباشرت جنسی است.<ref group="یادداشت">البته معانی دیگر هم برای آن یاد شده است. مانند سخن گفتن درباره مباشرت، قرار گذاشتن درباره آن و سخنان قبیح و بیهوده.</ref><ref>مجمع البیان، ج۲، ص۴۳؛ زاد المسیر، ج۱، ص۱۹۲؛ تفسیر قرطبی، ج۲، ص۴۰۸.</ref> افزون بر آن، در احادیث پرشمار، از آمیزش در حج و [[عمره]] نهی شده است.<ref>الکافی، ج۴، ص۳۷۳؛ وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۴۶۵.</ref> | ||
===حکمت نهی=== | ===حکمت نهی=== | ||
برخی از حکمتهای نهی از آمیزش در | برخی از حکمتهای نهی از آمیزش در حج، چنین است: | ||
{{ستون-شروع|2}} | {{ستون-شروع|2}} | ||
خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==احکام | ==احکام آمیزش در حال احرام== | ||
===حرمت=== | ===حرمت=== | ||
به اجماع فقیهان [[شیعه]]<ref>منتهی المطلب، ج۲، ص۸۰۸؛ الحدائق، ج۱۵، ص۳۳۹؛ المعتمد، ج۴، ص۶۳، «کتاب الحج».</ref> و [[اهل سنت]]<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۶؛ المغنی، ج۳، ص۲۶۴؛ المجموع، ج۷، ص۲۹۰.</ref> آمیزش در حال [[احرام]] حرام است. خواه احرام [[حج]] باشد و خواه احرام [[عمره]] مفرده یا [[حج تمتع|تمتع]]،<ref>المعتمد، ج۴، ص۶۳، «کتاب الحج»؛ الاقناع، ج۱، ص۲۴۰.</ref> واجب باشد یا مستحب،<ref>ذخیرة المعاد، ج۱، ص۶۱۸؛ الحدائق، ج۱۵، ص۴۰۶.</ref> با همسر باشد یا با دیگری،<ref>المجموع، ج۷، ص۲۹۰؛ الاقناع، ج۱، ص۲۳۷-۲۳۹.</ref> از راه جلو باشد یا پشت<ref>المجموع، ج۷، ص۲۹۰؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۳۵۱.</ref> و همراه انزال باشد یا نباشد.<ref>المجموع، ج۷، ص۲۹۱؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۳۵۲.</ref> | به اجماع فقیهان [[شیعه]]<ref>منتهی المطلب، ج۲، ص۸۰۸؛ الحدائق، ج۱۵، ص۳۳۹؛ المعتمد، ج۴، ص۶۳، «کتاب الحج».</ref> و [[اهل سنت]]<ref>المبسوط، سرخسی، ج۴، ص۶؛ المغنی، ج۳، ص۲۶۴؛ المجموع، ج۷، ص۲۹۰.</ref> آمیزش در حال [[احرام]] حرام است. خواه احرام [[حج]] باشد و خواه احرام [[عمره]] مفرده یا [[حج تمتع|تمتع]]،<ref>المعتمد، ج۴، ص۶۳، «کتاب الحج»؛ الاقناع، ج۱، ص۲۴۰.</ref> خواه واجب باشد یا مستحب،<ref>ذخیرة المعاد، ج۱، ص۶۱۸؛ الحدائق، ج۱۵، ص۴۰۶.</ref> با همسر باشد یا با دیگری،<ref>المجموع، ج۷، ص۲۹۰؛ الاقناع، ج۱، ص۲۳۷-۲۳۹.</ref> از راه جلو باشد یا پشت<ref>المجموع، ج۷، ص۲۹۰؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۳۵۱.</ref> و همراه انزال باشد یا نباشد.<ref>المجموع، ج۷، ص۲۹۱؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۳۵۲.</ref> | ||
یکی از مستندات این حکم، آیه {{آیه|فَمَن فَرَضَ فِیهِنَّ الحَجَّ فَلا رَفَثَ... فِی الحَجِّ | یکی از مستندات این حکم، آیه {{آیه|فَمَن فَرَضَ فِیهِنَّ الحَجَّ فَلا رَفَثَ... فِی الحَجِّ | ||
خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
{{اصلی|تحلل}}'''در باور شیعه''' | {{اصلی|تحلل}}'''در باور شیعه''' | ||
به باور فقیهان شیعه، ممنوعیت آمیزش در [[عمره]] | به باور فقیهان شیعه، ممنوعیت آمیزش در [[عمره]] مفرده، از زمان [[احرام]] آغاز میشود و پس از نماز طواف پایان مییابد.<ref>السرائر، ج۱، ص۶۳۵؛ تذکرة الفقهاء، ج۸، ص۴۳۸؛ کلمة التقوی، ج۳، ص۴۸۴.</ref> در عمره [[حج تمتع|تمتع]]، پایان زمان ممنوعیت، [[تقصیر]] است.<ref>السرائر، ج۱، ص۵۲۱؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۱۵۹.</ref> در [[حج تمتع]]، آمیزش پس از انجام یافتن همه [[ارکان حج]] و [[طواف نساء]] حلال میشود.<ref>السرائر، ج۱، ص۵۲۱؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۲۹۷-۳۰۰؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۳۷۴-۳۷۸.</ref> مستند این احکام، احادیث است.<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۳۸۹؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۴۰۵-۴۰۷.</ref> | ||
در برابر سخن مشهور، ابن بابویه، فقیه شیعه سده سوم، با استناد به | اگر طواف نساء در عمره مفرده یا حج، تمتع عمدی یا سهوی ترک شود، حرمت آمیزش همچنان باقی است.<ref>الدروس، ج۱، ص۴۰۴؛ الروضة البهیه، ج۲، ص۲۵۷؛ المعتمد، ج۵، ص۳۵۶-۳۶۰، «کتاب الحج».</ref> حتی اگر کودک محرم این طواف را به جا نیاورد، کامیابی از همسر پس از بلوغ بر او حرام است.<ref>الدروس، ج۱، ص۴۵۸؛ الروضة البهیه، ج۲، ص۲۵۸.</ref> در این فرض، هنگامی آمیزش حلال میشود که احرامگزار یا [[نیابت|نایب]] او در همان سال یا سال دیگر طواف نساء را به جا آورد.<ref>الحدائق، ج۱۷، ص۲۸۷؛ تحریر الوسیله، ج۱، ص۴۵۳؛ المعتمد، ج۵، ص۳۶۰، «کتاب الحج».</ref> | ||
در برابر سخن مشهور، باور ابن بابویه، فقیه شیعه سده سوم، قرار دارد. به باور او، با استناد به حدیثی، در فرض ترک طواف نساء، با انجام دادن طواف وداع نیز آمیزش حلال میشود.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۲۰۲؛ الدروس، ج۱، ص۴۰۴.</ref> دیگر فقیهان شیعه، سند این حدیث را ضعیف و آن را معارض با احادیث پرشماری دانستهاند که آمیزش را تنها با ادای طواف نساء حلال میشمرند.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۲۰۲-۲۰۳؛ الحدائق، ج۱۶، ص۱۸۴.</ref> | |||
'''در باور اهل سنت''' | '''در باور اهل سنت''' | ||
به باور بیشتر فقیهان اهل | به باور بیشتر فقیهان اهل سنت، در عمره مفرده آمیزش پس از [[حلق]] یا تقصیر حلال میشود.<ref>بدایة المجتهد، ج۱، ص۲۹۶؛ المجموع، ج۸، ص۸۱؛ بدائع الصنائع، ج۲، ص۲۲۰؛ مواهب الجلیل، ج۴، ص۲۴۷.</ref> به باور برخی، پس از [[سعی]] آمیزش حلال میشود.<ref>بدایة المجتهد، ج۱، ص۲۹۶.</ref> به باور برخی دیگر که حلق را از [[مناسک حج|مناسک]] اصلی شمردهاند، آمیزش پس از حلق حلال میشود.<ref>فتح العزیز، ج۷، ص۳۸۳؛ روضة الطالبین، ج۲، ص۴۱۳-۴۱۴.</ref> در حج نیز به نظر همه فقیهان اهل سنت، آمیزش پس از [[رمی]] جمره عقبه و حلق و طواف افاضه حلال میشود.<ref>المغنی، ج۳، ص۴۶۷؛ الفقه الاسلامی، ج۳، ص۲۲۹۰.</ref> | ||
==پیامدهای شرعی آمیزش در حال احرام== | ==پیامدهای شرعی آمیزش در حال احرام== | ||
آمیزش در حال احرام عمره و حج، پیامدهای شرعی گوناگون برای حجگزار و گاه دیگران دارد. این | آمیزش در حال احرام عمره و حج، پیامدهای شرعی گوناگون برای حجگزار و گاه دیگران دارد. این پیامدها، بسته به نوع احرام و زمان و شرایط آمیزشکننده متفاوتند، که توضیح آن چنین است: | ||
===در عمره مفرده=== | ===در عمره مفرده=== | ||
به نظر فقیهان [[شیعه]]، به استناد احادیث،<ref>الکافی، ج۴، ص۵۳۹؛ تهذیب، ج۵، ص۳۲۴.</ref> آمیزش عمدی در عمره مفرده پیش از [[سعی]]، موجب [[فساد حج|فساد]] عمره و وجوب کفاره است.<ref>مستند الشیعه، ج۱۳، ص۲۶۳؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۳۸۳.</ref> افزون بر این، بسیاری از فقیهان، اتمام عمره فاسد و [[حج قضا|قضای]] آن را نیز واجب شمردهاند.<ref group="یادداشت">برای آگاهی بیشتر روی [[حج ناتمام]] تلیک کنید!</ref><ref>قواعد الاحکام، ج۱، ص۴۶۹؛ جامع المقاصد، ج۳، ص۳۵۰؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۳۸۳.</ref> ولی برخی از فقیهان به وجوب اتمام عمره فاسد قائل نشدهاند.<ref>نک: مدارک الاحکام، ج۸، ص۴۲۳؛ المعتمد، ج۴، ص۸۸، «کتاب الحج».</ref> | به نظر فقیهان [[شیعه]]، به استناد احادیث،<ref>الکافی، ج۴، ص۵۳۹؛ تهذیب، ج۵، ص۳۲۴.</ref> آمیزش عمدی در عمره مفرده پیش از [[سعی]]، موجب [[فساد حج|فساد]] عمره و وجوب کفاره است.<ref>مستند الشیعه، ج۱۳، ص۲۶۳؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۳۸۳.</ref> افزون بر این، بسیاری از فقیهان، اتمام عمره فاسد و [[حج قضا|قضای]] آن را نیز واجب شمردهاند.<ref group="یادداشت">برای آگاهی بیشتر روی [[حج ناتمام]] تلیک کنید!</ref><ref>قواعد الاحکام، ج۱، ص۴۶۹؛ جامع المقاصد، ج۳، ص۳۵۰؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۳۸۳.</ref> ولی برخی از فقیهان به وجوب اتمام عمره فاسد قائل نشدهاند.<ref>نک: مدارک الاحکام، ج۸، ص۴۲۳؛ المعتمد، ج۴، ص۸۸، «کتاب الحج».</ref> | ||
چنانچه آمیزش پس از سعی و پیش از [[تقصیر]] صورت گیرد، به نظر بسیاری از فقیهان به استناد احادیث<ref>تهذیب، ج۵، ص۱۶۱؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۱۲۹.</ref> ، عمره صحیح است و فقط کفاره | چنانچه آمیزش پس از سعی و پیش از [[تقصیر]] صورت گیرد، به نظر بسیاری از فقیهان به استناد احادیث<ref>تهذیب، ج۵، ص۱۶۱؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص۱۲۹.</ref> ، عمره صحیح است و فقط کفاره واجب میشود.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۱۵۷؛ جواهر الکلام، ج۲۰، ص۳۸۰-۳۸۲؛ الحدائق، ج۱۵، ص۳۹۰.</ref> البته برخی از فقیهان، آمیزش پیش از تمام شدن [[مناسک حج|مناسک]] عمره و ادای [[طواف نساء]] را به طور مطلق سبب فساد عمره دانستهاند.<ref>المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۳۷.</ref> | ||
برای قضای عمره مفرده در صورت فساد، به باور برخی از فقیهان، احرامگزار باید تا ماه قمری بعد در [[مکه]] بماند<ref>المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۳۷؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۱۵۵.</ref> و با [[احرام|محرم]] شدن از یکی از [[میقات|مواقیت]] پنجگانه، عمره را اعاده کند.<ref>مناسک الحج، سیستانی، ص۱۱۰.</ref> ولی برخی | برای [[حج قضا|قضای]] عمره مفرده در صورت فساد، به باور برخی از فقیهان، احرامگزار باید تا ماه قمری بعد در [[مکه]] بماند<ref>المبسوط، طوسی، ج۱، ص۳۳۷؛ مختلف الشیعه، ج۴، ص۱۵۵.</ref> و با [[احرام|محرم]] شدن از یکی از [[میقات|مواقیت]] پنجگانه، عمره را اعاده کند.<ref>مناسک الحج، سیستانی، ص۱۱۰.</ref> ولی برخی دیگر، قضای عمره را در ماه بعد مستحب شمردهاند.<ref>قواعد الاحکام، ج۱، ص۴۶۹؛ ایضاح الفوائد، ج۱، ص۳۴۷.</ref> | ||
اندکی از فقیهان، در صورت آمیزش میان زوجین در عمره مفرده، به وجوب جدایی آنها از یکدیگر تا پایان مناسک قائل شدهاند.<ref>مسالک الافهام، ج۲، ص۴۸۱.</ref> | اندکی از فقیهان، در صورت آمیزش میان زوجین در عمره مفرده، به وجوب جدایی آنها از یکدیگر تا پایان مناسک قائل شدهاند.<ref>مسالک الافهام، ج۲، ص۴۸۱.</ref> | ||
===در عمره تمتع=== | ===در عمره تمتع=== | ||
در صورت آمیزش عمدی در [[احرام]] عمره [[حج تمتع|تمتع]]، به باور برخی از فقیهان شیعه، عمره و حج مُحرم صحیح است؛ ولی باید کفاره بپردازد.<ref>المعتمد، ج۴، ص۶۸، «کتاب الحج»؛ مناسک الحج، تبریزی، ص۱۰۸؛ مناسک الحج، سیستانی، ص۱۰۹.</ref> به باور برخی دیگر از فقیهان شیعه حکم آمیزش در عمره تمتع همانند عمره مفرده است.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۱۵۵؛ الحدائق، ج۱۵، ص۳۸۸، ۳۹۱؛ مستند الشیعه، ج۱۳، ص۲۶۲-۲۶۳.</ref> یعنی با وقوع آمیزش | در صورت آمیزش عمدی در [[احرام]] عمره [[حج تمتع|تمتع]]، به باور برخی از فقیهان شیعه، عمره و حج مُحرم صحیح است؛ ولی باید کفاره بپردازد.<ref>المعتمد، ج۴، ص۶۸، «کتاب الحج»؛ مناسک الحج، تبریزی، ص۱۰۸؛ مناسک الحج، سیستانی، ص۱۰۹.</ref> به باور برخی دیگر از فقیهان شیعه حکم آمیزش در عمره تمتع همانند عمره مفرده است.<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۱۵۵؛ الحدائق، ج۱۵، ص۳۸۸، ۳۹۱؛ مستند الشیعه، ج۱۳، ص۲۶۲-۲۶۳.</ref> یعنی با وقوع آمیزش پیش از [[سعی]]، عمره فاسد میشود و افزون بر ادای کفاره و اتمام عمره فاسد، اعاده آن لازم است وگرنه اعاده حج در سال بعد واجب خواهد شد.<ref>کفایة الاحکام، ج۱، ص۳۲۴؛ مناسک الحج، سیستانی، ص۱۰۹.</ref> برخی از فقیهان، اتمام عمره تمتع را از باب احتیاط لازم شمردهاند.<ref>مناسک الحج، سیستانی، ص۱۰۹؛ مناسک الحج، وحید، ص۹۵.</ref> این گروه از فقیهان، برای فساد عمره و وجوب کفاره<ref>مختلف الشیعه، ج۴، ص۱۵۵-۱۵۶؛ الحدائق، ج۱۵، ص۳۸۸-۳۹۰.</ref> به احادیث استناد کردهاند.<ref>الکافی، ج۴، ص۴۴۰، ۵۳۹؛ تهذیب، ج۵، ص۳۲۳.</ref> | ||
در صورت اعاده عمره، هرگاه وقت عمره تمتع تنگ باشد، حج تمتع به [[حج افراد|حج اِفراد]] تبدیل میشود و احرامگزار باید پس از [[مناسک حج]]، عمره مفرده به جا آورد و در سال بعد حج را اعاده کند.<ref>مستند الشیعه، ج۱۳، ص۲۶۳؛ مناسک الحج، وحید، ص۹۴.</ref> | در صورت اعاده عمره، هرگاه وقت عمره تمتع تنگ باشد، حج تمتع به [[حج افراد|حج اِفراد]] تبدیل میشود و احرامگزار باید پس از [[مناسک حج]]، عمره مفرده به جا آورد و در سال بعد حج را اعاده کند.<ref>مستند الشیعه، ج۱۳، ص۲۶۳؛ مناسک الحج، وحید، ص۹۴.</ref> |