Automoderated users، دیوان‌سالاران، checkuser، ناظمان (CommentStreams)، developer، Moderators، مدیران
۹٬۹۱۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
}} | }} | ||
'''عرفات''' یا | '''عرفات''' یا صحرای عرفه، دشتی است هموار به مساحت حدود هشت کیلومتر مربع در نزدیکی شهر [[مکه]] است و از جایگاه‌های مقدّس این شهر و بخشی از جغرافیای مقدّس [[مناسک حج]] به شمار می‌رود. وقوف در آن، در روز نهم [[ذی‌حجه]] از [[ارکان حج]] تمتع به شمار می‌آید. | ||
این | این دشت، در شرق مکه، اندکی متمایل به جنوب، در میان راه [[طائف]] و مکه قرار گرفته، به وسیله کوه‌هایی که به شکل نیم‌دایره در اطرافش قرار دارد، مشخص شده است. | ||
اهمیت و جایگاه دینی و معنوی عرفات و وقوف در | اهمیت و جایگاه دینی و معنوی عرفات و وقوف در آن عاملی بوده تا به تدریج، در آنجا مساجد و بناهای متعددی ساخته شود. در این صحرا، به تدریج بناهایی با کاربری دینی (همچون مسجد و زیارتگاه) و نیز بناهایی با کاربری خدماتی (همچون سازه‌های آبی) شکل گرفته است. به‌جز [[مسجد عرفه]] (مسجد نمره کنونی)، که شاخص‌ترین بنای عرفات در طول تاریخ بوده، سایر بناهای دینی، با محوریت [[جبل‌الرحمه]] (کوه رحمت) شکل گرفته و شامل زیارتگاه یا مسجدی در بالای کوه، موقف امام در دامنه کوه، [[مسجد صخرات]] در پایین کوه و مطبخ آدم، نزدیک کوه بوده است. سازه‌های آبی نیز چند حوض آب یا آب‌انبار، سقاخانه و قنات آب را شامل می‌شده است. | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
عرفه یا عرفات، نام | عرفه یا عرفات، نام صحرایی است که امروزه در فاصله حدود بیست کیلومتری شرق [[مکه مکرمه]] قرار دارد. این منطقه بخشی از مشاعر مقدس نزدیک مکه مکرمه و جغرافیای مقدس [[حجاز]] و [[حرمین شریفین]] به شمار می‌آید که همه ساله در [[موسم حج]]، برخی از مهم‌ترین [[مناسک حج]] در آن انجام می‌شود. | ||
عرفه دورترین [[موقف]] از مواقف و [[مشاعر حج]] و در عین حال وسیع‌ترین آنها به شمار می‌آید و تنها موقفی است که خارج از محدوده حرم قرار دارد.<ref>«نگرشی بر عرفات»، پورامینی، محمدامین، 1374ش، میقات حج، شماره 12، ص164.</ref> | عرفه دورترین [[موقف]] از مواقف و [[مشاعر حج]] و در عین حال وسیع‌ترین آنها به شمار می‌آید و تنها موقفی است که خارج از محدوده حرم قرار دارد.<ref>«نگرشی بر عرفات»، پورامینی، محمدامین، 1374ش، میقات حج، شماره 12، ص164.</ref> | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
در وجه تسمیه عرفات، اقوال مختلفی نقل شده است؛ از جمله آنکه «مردم در آن جایگاه، به گناهان خود اقرار می‌کنند» یا اینکه «به علت صبر و رنجی که مردم برای رسیدن به آن متحمل می‌شوند»، به این نام نامیده‌اند؛ چراکه یکی از معانی «عرف»، صبر است؛<ref>معجم البلدان، یاقوت الحموی، یاقوت بن عبدالله، 1397ق، ج4، ص104.</ref> به قولی دیگر، وجه تسمیه عرفه آن است که مردم در آنجا با یکدیگر آشنا می‌شوند.<ref>لسان العرب، ابن منظور، محمد بن مکرّم، ج4، ص2901.</ref> | در وجه تسمیه عرفات، اقوال مختلفی نقل شده است؛ از جمله آنکه «مردم در آن جایگاه، به گناهان خود اقرار می‌کنند» یا اینکه «به علت صبر و رنجی که مردم برای رسیدن به آن متحمل می‌شوند»، به این نام نامیده‌اند؛ چراکه یکی از معانی «عرف»، صبر است؛<ref>معجم البلدان، یاقوت الحموی، یاقوت بن عبدالله، 1397ق، ج4، ص104.</ref> به قولی دیگر، وجه تسمیه عرفه آن است که مردم در آنجا با یکدیگر آشنا می‌شوند.<ref>لسان العرب، ابن منظور، محمد بن مکرّم، ج4، ص2901.</ref> | ||
اما در اخبار و روایات دینی، وجه تسمیه عرفات به حضور [[حضرت آدم(ع)]] یا [[حضرت ابراهیم(ع)]] در این سرزمین ارتباط یافته است؛ از جمله آنکه به یک قول، عرفه بدین نام نامیده شد؛ زیرا آدم و [[حوا]] پس از خروج از [[بهشت]] و فرود آمدن بر زمین، در این سرزمین یکدیگر را شناختند.<ref>معجم البلدان، یاقوت الحموی، یاقوت بن عبدالله، 1397ق، ج4، ص104.</ref> | اما در اخبار و روایات دینی، وجه تسمیه عرفات به حضور [[حضرت آدم(ع)]] یا [[حضرت ابراهیم(ع)]] در این سرزمین ارتباط یافته است؛ از جمله آنکه به یک قول، عرفه بدین نام نامیده شد؛ زیرا آدم و [[حوا]] پس از خروج از [[بهشت]] و فرود آمدن بر زمین، در این سرزمین یکدیگر را شناختند.<ref>معجم البلدان، یاقوت الحموی، یاقوت بن عبدالله، 1397ق، ج4، ص104.</ref> در روایتی دیگر، [[جبرئیل]] در [[روز عرفه]] حضرت ابراهیم(ع) را همراهی کرد. سپس در هنگام ظهر به وی گفت: «ای ابراهیم! به گناهت اعتراف کن و مناسک خود را بشناس.» پس به خاطر اینکه جبرئیل گفت: «اعتراف کن» و ابراهیم نیز چنین کرد، آنجا عرفات نامیده شد.<ref>علل الشرائع، ابن بابویه، محمد بن علی، 1385ق، ص436.</ref> | ||
در روایتی دیگر، | |||
در خبری که [[محمد بن اسحاق فاکهی|فاکهی]] در [[کتاب اخبار مکه|اخبار مکه]] نقل کرده، در وجه تسمیه عرفات آمده است: جبرئیل مناسک را به ابراهیم می‌آموخت و هر بار از او می‌پرسید: «هل عرفتَ؟»، و ابراهیم نیز پاسخ می‌داد: «عرفتُ»، ازاین‌رو، این زمین «عرفات» نامیده شد.<ref>اخبار مکه فی قدیم الدهر وحدیثه، فاکهی، محمد بن اسحاق، 1407ق، ج5، ص9.</ref> | در خبری که [[محمد بن اسحاق فاکهی|فاکهی]] در [[کتاب اخبار مکه|اخبار مکه]] نقل کرده، در وجه تسمیه عرفات آمده است: جبرئیل مناسک را به ابراهیم می‌آموخت و هر بار از او می‌پرسید: «هل عرفتَ؟»، و ابراهیم نیز پاسخ می‌داد: «عرفتُ»، ازاین‌رو، این زمین «عرفات» نامیده شد.<ref>اخبار مکه فی قدیم الدهر وحدیثه، فاکهی، محمد بن اسحاق، 1407ق، ج5، ص9.</ref> | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۳: | ||
عرفات دشتی هموار به مساحت حدود هشت کیلومتر مربع است که برخی از مورخان، طول و عرض آن را دو میل در دو میل گفته‌اند. سه طرف این دشت را از سمت شمال شرقی، شرق و جنوب، کوه‌هایی فرا گرفته است. این کوه‌ها، هلال یا کمانی را به وجود آورده‌اند که وتر آن را «[[وادی عرنه|وادی عُرَنَه]]» در سمت غرب و شمال غربیِ عرفات تشکیل می‌دهد. | عرفات دشتی هموار به مساحت حدود هشت کیلومتر مربع است که برخی از مورخان، طول و عرض آن را دو میل در دو میل گفته‌اند. سه طرف این دشت را از سمت شمال شرقی، شرق و جنوب، کوه‌هایی فرا گرفته است. این کوه‌ها، هلال یا کمانی را به وجود آورده‌اند که وتر آن را «[[وادی عرنه|وادی عُرَنَه]]» در سمت غرب و شمال غربیِ عرفات تشکیل می‌دهد. | ||
کوه شمال شرقی عرفات «[[جبل سعد|جبل سَعد]]» نام دارد و بلندترین کوه در اطراف عرفات است. کوه شرقی «[[کوه ملحه|مِلحَه]]» نام دارد و در گذشته، راه [[طائف]] از جنوب آن می‌گذشته است. حد فاصل میان دو کوه سعد و ملحه در شرق عرفات، دره کوچکی است که «[[وادی النبیعه|وادی النَّبَیعه]]» نام دارد. | ==== کوه‌های عرفات ==== | ||
کوه شمال شرقی عرفات «[[جبل سعد|جبل سَعد]]» نام دارد و بلندترین کوه در اطراف عرفات است. کوه شرقی «[[کوه ملحه|مِلحَه]]» نام دارد و در گذشته، راه [[طائف]] از جنوب آن می‌گذشته است. حد فاصل میان دو کوه سعد و ملحه در شرق عرفات، دره کوچکی است که «[[وادی النبیعه|وادی النَّبَیعه]]» نام دارد. در سمت جنوب عرفات نیز کوه‌های کم‌ارتفاع سیاه‌رنگی وجود دارد که بارزترین آنها کوه «[[کوه ام‌الرضوم|اُم‌الرضوم]]» نام دارد.<ref>معجم معالم الحجاز، بلادی، عاتق بن غیث، 1401ق، ج6، ص75.</ref> | |||
==== وادی نعمان و وادی عرنه ==== | |||
سرزمین عرفات از جنوب به «[[وادی نعمان]]» و از غرب به «وادی عُرَنه» متصل است که این دو وادی (دره رودخانه) در جنوب غربی عرفات به یکدیگر می‌پیوندند. گاه از مسیل وادی عرنه، با نام «بطن عُرَنه» یاد شده که حد فاصل عرفه و [[کعبه|حرم مکه]] به شمار می‌آمده و در گذشته، دو عَلَم در سمت شرقی و دو عَلَم دیگر در سمت غربی آن، حدود عرفه و حرم را نشان می‌داده است. | |||
سرزمین عرفات از جنوب به «[[وادی نعمان]]» و از غرب به «وادی عُرَنه» متصل است که این دو وادی (دره رودخانه) در جنوب غربی عرفات به یکدیگر می‌پیوندند. گاه از مسیل وادی عرنه، با | |||
==== مازمین ==== | |||
در غرب دشت عرفه، دره باریک یا تنگه‌ای میان دو کوه وجود دارد که آن را «[[تنگه مازمین|مَأزَمَین]]» یا «مَأزَمان» (تثنیه مَأزم) نامیده‌اند و مسیر رفتن حاجیان از عرفات به [[مزدلفه]] یا [[مشعرالحرام]]، از میان این تنگه می‌گذرد.<ref>«نگرشی بر عرفات»، پورامینی، محمدامین، 1374ش، میقات حج، شماره 12، ص167.</ref> در برخی متون کهن، گاه مأزمین به عرفه مضاف و الحاق شده است.<ref>اخبار مکه وما جاء فیها من الآثار، ازرقی، محمدبن عبدالله، 1403ق، ج2، صص190-189 ؛ الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، 1401ق، تحقیق: علی‌اکبر الغفاری، ج4، ص468.</ref> | در غرب دشت عرفه، دره باریک یا تنگه‌ای میان دو کوه وجود دارد که آن را «[[تنگه مازمین|مَأزَمَین]]» یا «مَأزَمان» (تثنیه مَأزم) نامیده‌اند و مسیر رفتن حاجیان از عرفات به [[مزدلفه]] یا [[مشعرالحرام]]، از میان این تنگه می‌گذرد.<ref>«نگرشی بر عرفات»، پورامینی، محمدامین، 1374ش، میقات حج، شماره 12، ص167.</ref> در برخی متون کهن، گاه مأزمین به عرفه مضاف و الحاق شده است.<ref>اخبار مکه وما جاء فیها من الآثار، ازرقی، محمدبن عبدالله، 1403ق، ج2، صص190-189 ؛ الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، 1401ق، تحقیق: علی‌اکبر الغفاری، ج4، ص468.</ref> | ||
==== کوه نمره ==== | |||
در سمت غربی وادی عرنه، کوهی نه چندان مرتفع، به نام «[[کوه نمره|نَمِره]]» وجود دارد که بخشی از منطقه پیرامون آن، به نام این کوه نامیده شده است. این کوه در جنوب تنگه مأزمان، در سمت راست کسی قرار دارد که از مکه به سمت عرفه می‌رود و در سمت چپ کسی از عرفه باز می‌گردد.<ref>اودیه مکه المکرمة، بلادی، عاتق بن غیث، 1401ق، ص115.</ref> | در سمت غربی وادی عرنه، کوهی نه چندان مرتفع، به نام «[[کوه نمره|نَمِره]]» وجود دارد که بخشی از منطقه پیرامون آن، به نام این کوه نامیده شده است. این کوه در جنوب تنگه مأزمان، در سمت راست کسی قرار دارد که از مکه به سمت عرفه می‌رود و در سمت چپ کسی از عرفه باز می‌گردد.<ref>اودیه مکه المکرمة، بلادی، عاتق بن غیث، 1401ق، ص115.</ref> | ||
در سده‌های اولیه، بالای کوه نمره، انصاب و علم‌های حرم قرار داشت. مورخان مکّه به وجود غار کوچکی به ابعاد 4 در 5 ذراع، در پایین کوه اشاره کرده‌اند که محل اقامت [[پیامبر(ص)]] در روز عرفه، پیش از رفتن به موقف بوده است. این غار بعدها در حجره‌ای در دارالاماره قرار گرفته و محل اقامت امام در روز عرفه بوده است.<ref>اخبار مکه وما جاء فیها من الآثار، ازرقی، محمدبن عبدالله، 1403ق، ج2، ص189.</ref> | در سده‌های اولیه، بالای کوه نمره، انصاب و علم‌های حرم قرار داشت. مورخان مکّه به وجود غار کوچکی به ابعاد 4 در 5 ذراع، در پایین کوه اشاره کرده‌اند که محل اقامت [[پیامبر(ص)]] در روز عرفه، پیش از رفتن به موقف بوده است. این غار بعدها در حجره‌ای در دارالاماره قرار گرفته و محل اقامت امام در روز عرفه بوده است.<ref>اخبار مکه وما جاء فیها من الآثار، ازرقی، محمدبن عبدالله، 1403ق، ج2، ص189.</ref> | ||
==== جبل الرحمه ==== | |||
همچنین در شمال دشت عرفات، کوه منفرد کوچکی است که در متون کهن، از آن به نام «جبل اَِلال» (به فتح یا کسر همزه) یاد شده و نزد مسلمانان به «[[جبل‌الرحمه]]» شهرت یافته است. | همچنین در شمال دشت عرفات، کوه منفرد کوچکی است که در متون کهن، از آن به نام «جبل اَِلال» (به فتح یا کسر همزه) یاد شده و نزد مسلمانان به «[[جبل‌الرحمه]]» شهرت یافته است. | ||
== | ==سابقه سکونت در عرفات== | ||
در | در روایت‌های دینی، سابقه سکونت در عرفات، به پیش از مهاجرت حضرت ابراهیم(ع) به مکه می‌رسد. بر اساس روایتی از امام صادق(ع)، [[بنی‌جرهم|بنی‌جُرهم]] در آغاز در عرفات و [[ذوالمجاز]] (منطقه‌ای در شمال عرفات) ساکن بودند. اما با پیدایش [[زمزم]] در مکه ساکن شدند.<ref>تفسیر القمی، قمی، علی بن ابراهیم، 1404ق، ج1، صص61-63.</ref> | ||
[[محمد بن احمد مقدسی|مقدسی]]، عرفه را روستایی با کشتزارها، سبزه‌زارها و مزارع خربزه و خانه‌های نیکویی که مردم مکه در روز عرفه در آنها اقامت می‌کردند، توصیف کرده است.<ref>احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، مقدسی، محمد بن احمد، ص77.</ref>[[یاقوت حموی|یاقوت]] اشاره کرده است که روستای عرفه، که نام آن «موصل النخل» بوده، به فاصله دو مایل پس از زمین عرفه ـ محل وقوف حُجّاج ـ قرار داشته است.<ref>معجم البلدان، یاقوت الحموی، یاقوت بن عبدالله، 1397ق، ج4، ص104.</ref> | ==== روستای عرفه ==== | ||
[[محمد بن احمد مقدسی|مقدسی]]، جغرافی‌نگار مسلمان سده چهارم قمری، عرفه را روستایی با کشتزارها، سبزه‌زارها و مزارع خربزه و خانه‌های نیکویی که مردم مکه در روز عرفه در آنها اقامت می‌کردند، توصیف کرده است.<ref>احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، مقدسی، محمد بن احمد، ص77.</ref>[[یاقوت حموی|یاقوت]] اشاره کرده است که روستای عرفه، که نام آن «موصل النخل» بوده، به فاصله دو مایل پس از زمین عرفه ـ محل وقوف حُجّاج ـ قرار داشته است.<ref>معجم البلدان، یاقوت الحموی، یاقوت بن عبدالله، 1397ق، ج4، ص104.</ref> | |||
از این اخبار برمی‌آید که در سده‌های | از این اخبار برمی‌آید که در سده‌های اولیه اسلامی، در عرفه یا حوالی آن، روستایی وجود داشته و اشخاصی در آن میزیسته‌اند و گاه با انتساب به آن، با نسبت «عَرَفی» از آنها یاد شده است؛ چنان‌که از میان راویان حدیث، شخصی را به نام «ابوعبدالله زَنفَل بن شدّاد عَرَفی» می‌شناسیم که با توجه به اینکه مدتی در عرفه ساکن بوده، به آنجا منسوب شده است.<ref>الانساب، سمعانی، عبدالکریم بن محمد، 1400ق، ج8 ، ص431.</ref> | ||
==== بازار عرفه ==== | |||
ابراهیم رفعت پاشا (درگذشت۱۳۵۳ق.) به برپایی بازاری به نام «[[سوق عرفه]]»، نزدیک جبل‌الرحمه در زمان خود اشاره کرده است.<ref>مرآه الحرمین، رفعت پاشا، ابراهیم، 1344ق، ج1، ص337.</ref> پیش از وی، [[عبدالله بن محمد عیاشی|عیّاشی]] نیز به وجود بازار بزرگی در عرفه اشاره کرده است.<ref>الرحله العیّاشیة، عیاشی، عبدالله بن محمد، 2006م، ج1، ص389.</ref> | |||
==== وضعیت امروزی ==== | |||
امروزه از خانه‌ها و مزارع در عرفات، اثری باقی نمانده است. اما در دوره اخیر، دولت [[عربستان]] درختان زیادی در عرفات کاشته که با رشد آنها، بر زیبایی این سرزمین افزوده شده است. در طول سال نیز اهالی مکه به عنوان تفریح به عرفه می‌آیند و از سایه درختان و منظره زیبای آن بهره می‌گیرند.<ref>«سرزمین عرفات»، قاضی عسکر، سیدعلی، 1374ق، ص147.</ref> | امروزه از خانه‌ها و مزارع در عرفات، اثری باقی نمانده است. اما در دوره اخیر، دولت [[عربستان]] درختان زیادی در عرفات کاشته که با رشد آنها، بر زیبایی این سرزمین افزوده شده است. در طول سال نیز اهالی مکه به عنوان تفریح به عرفه می‌آیند و از سایه درختان و منظره زیبای آن بهره می‌گیرند.<ref>«سرزمین عرفات»، قاضی عسکر، سیدعلی، 1374ق، ص147.</ref> | ||
==وقوف در عرفه== | ==وقوف در عرفه== | ||
{{اصلی|وقوف در عرفات}} | {{اصلی|وقوف در عرفات}} | ||
وقوف در عرفه، پس از [[احرام]]، واجب | وقوف در عرفه، پس از [[احرام]]، دومین عمل واجب از اعمال سیزده‌گانه حج تمتع است که از ظهر [[روز نهم ذی‌حجه]]، که روز عرفه نامیده شده، تا غروب آن، باید انجام شود. | ||
در احادیث و روایات دینی، وقوف در عرفه از مهم‌ترین اعمالِ حج به شمار آمده است؛ چنان‌که از پیامبر خدا(ص) نقل شده است: «الحجّ عرفة؛ حج، عرفات است.»<ref>سنن ابن ماجه، ابن ماجه، محمد بن یزید، 1418ق، تحقیق: بشّار عوّاد معروف، بیروت، دار الجیل،ج4، ص477 ؛ سنن الترمذی، ترمذی، محمد بن عیسی، 1419ق، تحقیق: احمد محمد شاکر، القاهره: دار الحدیث ج3، ص152 ؛ سنن الترمذی، ترمذی، محمد بن عیسی، 1419ق، تحقیق: احمد محمد شاکر، القاهره: دار الحدیث، ج5، ص561.</ref>معنای این حدیث آن است که اگر حج‌گزار، وقوف در عرفه را انجام ندهد، در واقع حج را ادا نکرده است. همچنین در حدیثی از امام صادق(ع) نیز، از وقوف در عرفه و [[رمی جمرات]]، به «حج اکبر» تعبیر شده است.<ref>الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، 1401ق، تحقیق: علی‌اکبر الغفاری، ج4، ص265.</ref> از منظر فقه مذاهب مختلف اسلامی نیز ترک عمدی وقوف در عرفات موجب باطل شدن حج می‌شود. | |||
== | ==محدوده عرفه== | ||
در اخباری که مورخان مکه از [[ابن عباس|ابن عبّاس]] نقل کرده‌اند، حد عرفه از کوه مشرف به «[[بطن عرنه|بطن عُرَنه]]» تا کوه‌های عرفه تعیین شده است.<ref>اخبار مکه وما جاء فیها من الآثار، ازرقی، محمدبن عبدالله، 1403ق، ج2، ص194؛ اخبار مکه فی قدیم الدهر وحدیثه، فاکهی، محمد بن اسحاق، 1407ق، ج5، ص7.</ref> در روایتی از امام صادق(ع)، حد عرفه از مأزمین تا انتهای موقف بیان شده است. اما در روایت دیگری از آن حضرت، حد عرفه از بطن عرنه، [[ثویه|ثویّه]] و نمره تا ذوالمجاز دانسته شده و پشت جبل‌الرحمه، محل وقوف به شمار آمده است.<ref>الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، 1401ق، تحقیق: علی‌اکبر الغفاری، ج4، ص462.</ref> | در اخباری که مورخان مکه از [[ابن عباس|ابن عبّاس]] نقل کرده‌اند، حد عرفه از کوه مشرف به «[[بطن عرنه|بطن عُرَنه]]» تا کوه‌های عرفه تعیین شده است.<ref>اخبار مکه وما جاء فیها من الآثار، ازرقی، محمدبن عبدالله، 1403ق، ج2، ص194؛ اخبار مکه فی قدیم الدهر وحدیثه، فاکهی، محمد بن اسحاق، 1407ق، ج5، ص7.</ref> در روایتی از امام صادق(ع)، حد عرفه از مأزمین تا انتهای موقف بیان شده است. اما در روایت دیگری از آن حضرت، حد عرفه از بطن عرنه، [[ثویه|ثویّه]] و نمره تا ذوالمجاز دانسته شده و پشت جبل‌الرحمه، محل وقوف به شمار آمده است.<ref>الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، 1401ق، تحقیق: علی‌اکبر الغفاری، ج4، ص462.</ref> | ||
در گذشته حدود حرم مکه از سمت عرفه با چندین عَلَم یا | === نشانه‌ها (عَلَم‌ها) === | ||
در گذشته حدود حرم مکه از سمت عرفه با چندین عَلَم یا نشانه‌هایی مشخص شده بود که یک سمت آن (از سمت مکه) جزو «حرم»، و سمت دیگر آن (از سمت عرفات) «حِلّ» (خارج از حرم) به شمار می‌آمد. در دوره‌های متأخر، در مرز عرفات و حرم، چهار نشانه وجود داشته که دو نشانه غربی، حدود حرم و دو نشانه شرقی، حدود عرفه و محدوده شرعی موقف (محل وقوف) را نشان می‌داد. | |||
«عُرَنه» یا «بطن عُرَنه» را منطبق بر حدّ فاصل میان دو | «عُرَنه» یا «بطن عُرَنه» را منطبق بر حدّ فاصل میان دو نشانه شرقی و غربی دانسته‌اند. اما درباره اینکه جزو زمین عرفه یا جزو حرم به شمار می‌آمده، اختلاف نظر وجود داشته است؛ چنان‌که [[ابن حبیب مالکی]] (درگذشته 238ق.) آن را بخشی از حرم، و برخی نیز آن را جزو عرفه دانسته‌اند؛ اما در [[فقه شافعی]] خارج از عرفه به شمار آمده است. (الغازی، ج2، ص94-93). | ||
همچنین در روایاتی که از پیامبرخدا(ص)، چه در منابع اهل سنت به واسطه [[صحابه]]<ref>المعجم الصغیر، طبرانی، سلیمان بن احمد، ج1، ص59.</ref> و چه در منابع روایی شیعه به واسطه امام صادق(ع) روایت شده<ref>الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، 1401ق، تحقیق: علی‌اکبر الغفاری، ج4، ص463.</ref> از وقوف در بطن عرنه نهی شده است. ازاین‌رو، شماری از فقهای شیعه آن را خارج از موقف (و در واقع خارج از محدوده عرفه) دانسته‌اند که وقوف در آنجا، مُجزی از وقوف در عرفه نیست.<ref>الخلاف، طوسی، محمد بن الحسن، 1415ق، ج2، ص336 ؛ المؤتلف من المختلف بین ائمه السلف، طبرسی، فضل بن حسن، 1410ق، ج1، ص386.</ref> | همچنین در روایاتی که از پیامبرخدا(ص)، چه در منابع اهل سنت به واسطه [[صحابه]]<ref>المعجم الصغیر، طبرانی، سلیمان بن احمد، ج1، ص59.</ref> و چه در منابع روایی شیعه به واسطه امام صادق(ع) روایت شده<ref>الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، 1401ق، تحقیق: علی‌اکبر الغفاری، ج4، ص463.</ref> از وقوف در بطن عرنه نهی شده است. ازاین‌رو، شماری از فقهای شیعه آن را خارج از موقف (و در واقع خارج از محدوده عرفه) دانسته‌اند که وقوف در آنجا، مُجزی از وقوف در عرفه نیست.<ref>الخلاف، طوسی، محمد بن الحسن، 1415ق، ج2، ص336 ؛ المؤتلف من المختلف بین ائمه السلف، طبرسی، فضل بن حسن، 1410ق، ج1، ص386.</ref> | ||