ایام الحج: تفاوت میان نسخه‌ها

'''ایام الحج''': یا روزهای حج، در متون و منابع دینی و تاریخی، به معنای روزهایی است که [[مناسک حج]] در آن‌ها ادا می‌شود. در منابع فقهی و دینی، معنای دقیق و یکسانی برای ایام حج یاد نشده و مصادیق گوناگون برای آن بیان شده است، مصادیقی مثل [[هشتم ذی‌حجه|هشتم]] تا [[سیزدهم ذی‌حجه]]، از [[روز عرفه]] ([[نهم ذی‌حجه]]) تا سیزدهم ذی‌حجه، دهه اول ذی‌حجه، نیمه اول ذی‌حجه،  همه [[ماه ذی‌حجه]]، [[ماه‌های حج]] یعنی [[شوال]] و [[ذی‌قعده]] و [[ذی‌حجه]]، اما بیشتر به روزهای هفتم تا سیزدهم ذی‌حجه اطلاق می‌شود. اعراب در دوران جاهلی، گزاردن [[عمره]] را در ایام حج نادرست می‌پنداشتند و حج عمره به جا نمی‌آوردند و [[پیامبر اکرم(ص)]] این رسم جاهلی را از میان برد و گزاردن عمره را در ایام حج جایز دانست. در آغاز [[اسلام]]، ایام حج زمان اجتماع گروه‌ها و [[قبائل عرب]] در [[مکه]] بوده است. ایام حج بهترین فرصت ممکن برای تبلیغ و نشر دعوت پیامبر(ص) به اسلام بود. ایام حج دارای احکامی است که اجمالا عبادتند از: پوشیدن [[لباس احرام]] برای مردم مکه، استحباب 360 [[طواف]]، وجوب حج برای غیرمستطیع در صورت حضور در یکی از میقات‌ها، بدل [[قربانی]] واجب حج تمتع، سه روز روزه گرفتن در ایام حج و هفت روز روزه گرفتن در پی بازگشت از سفر [[حج تمتع]] است، و احکام دیگر که به تفصیل خواهد آمد.

==تعابیر قرآنی و حدیثی مطابق با ایام حج==

تعبیر «ایام‌الحج» یا روزهای حج، در متون و منابع دینی و تاریخی، به معنای روزهایی است که [[مناسک حج]] در آن‌ها ادا می‌شود.<ref>السرائر، ج1، ص540؛ نک: فتح الوهاب، ج1، ص234؛ جامع المدارک، ج2، ص277.</ref> برخی تعابیر قرآنی و حدیثی که با ایام حج تقارن مفهومی یا انطباق دارند، عبارتند از: «اشهر الحج»<ref>علل الشرایع، ج2، ص414؛ المعتبر، ج2، ص780-781.</ref> ([[ماه‌های حج]])، «اشهر معلومات»<ref>الانتصار، ص236؛ غنیة النزوع، ص154؛ مختلف الشیعه، ج4، ص28.</ref> ([[سوره بقره]]، آیه 197)،  «ایام معلومات»<ref>المعتبر، ج2، ص321، 322؛ مغنی المحتاج، ج1، ص506؛ ذخیرة المعاد، ج2، ص322.</ref> ([[سوره حج]]، آیه 28)،  و «ایام معدودات»<ref>تذکرة الفقهاء، ج8، ص446؛ کشف اللثام، ج6، ص288؛ جواهر الکلام، ج20، ص45-46.</ref> (سوره بقره، آیه 203).

مفهوم اجمالی ایام حج مشخص است؛ اما در متون دینی و منابع فقهی، معنای دقیق و یکسانی برای ایام حج یاد نشده و مصادیق گوناگون برای آن بیان شده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: هشتم تا سیزدهم ذی‌حجه،<ref>نک: حواشی الشروانی، ج4، ص14.</ref> ظهر روز هفتم تا ظهر روز سیزدهم ذی‌حجه برای کسی که [[کوچ اول]] را انجام نداده<ref>فتح الوهاب، ج1، ص234؛ الاقناع، ج1، ص231؛ نک: حواشی الشروانی، ج4، ص14.</ref> و ظهر روز هفتم تا ظهر روز دوازدهم ذی‌حجه برای کسی که کوچ اول را انجام داده است.<ref>حواشی الشروانی، ج4، ص14.</ref> (← نَفْر) از [[روز عرفه]] (نهم ذی‌حجه) تا سیزدهم ذی‌حجه،<ref>المبسوط، سرخسی، ج4، ص178.</ref> دهه اول ذی‌حجه،<ref>بدایة المجتهد، ج1، ص295؛ حاشیة الدسوقی، ج2، ص63.</ref> نیمه اول ذی‌حجه،<ref>نک: الهدایه، ص112.</ref> همه ماه ذی‌حجه،<ref>زبدة البیان، ص259.</ref> ماه‌های حج یعنی [[شوال]] و [[ذی‌قعده]] و [[ذی‌حجه]].<ref>السرائر، ج1، ص538-540؛ منتهی المطلب، ج2، ص664؛ نک: مدارک الاحکام، ج7، ص389.</ref> (← اشهر معلومات) در این میان، ایام حج بیشتر به روزهای هفتم تا سیزدهم ذی‌حجه اطلاق می‌شود.<ref>فتح الوهاب، ج1، ص234؛ الاقناع، ج1، ص231؛ حواشی الشروانی، ج4، ص14.</ref>  

در دوران جاهلی، اعراب در ایام [[حج عمره]] به جا نمی‌آوردند و ‌گزاردن عمره را در این ایام نادرست می‌پنداشتند. [[پیامبر اکرم(ص)]] این رسم جاهلی را از میان برد و ‌گزاردن عمره را در ایام حج جایز دانست.<ref>الروض الانف، ج4، ص247؛ بدایة المجتهد، ج1، ص262؛ المفصل، ج11، ص392.</ref> برخی مفسران در تفسیر جمله {{قلم رنگ|سبز|لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ اَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّکُمْ}} (سوره بقره، 198) گفته‌اند که تجارت در ایام حج نزد عرب جاهلی ممنوع بود و [[خداوند]] با نزول این آیه، آن را در [[اسلام]] مباح اعلام فرمود.<ref>علل الشرایع، ج2، ص414؛ التسهیل، ج1، ص115؛ تفسیر البحر المحیط، ج2، ص103.</ref> در تفسیر آیه 32 [[سوره اعراف]]، که تحریم زینت‌ها و طیبات را نکوهش کرده است: {{قلم رنگ|سبز|قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَةَ اللهِ الَّتی‏ اَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ}} ‌گزارش شده که عده‌ای از اعراب جاهلی خوردن گوشت و روغن را در ایام حج حرام می‌دانستند؛ ولی با نزول آیه، این حرمت از میان برداشته شد.<ref>تفسیر بغوی، ج2، ص157؛ السیرة الحلبیه، ج3، ص233؛ اضواء البیان، ج2، ص14.</ref>  

==ایام حج در آغاز اسلام==

در آغاز اسلام، ایام حج زمان اجتماع گروه‌ها و قبائل عرب در [[مکه]] بوده است. از این رو، در این ایام، اعرابی که به مکه آمده بودند، درباره پیامبر(ص) و رسالت ایشان به تفحص و پرسش می‌پرداختند.<ref>التفسیر الکبیر، ج30، ص189؛ تفسیر قرطبی، ج19، ص60.</ref> همچنین ایام حج بهترین فرصت ممکن برای [[تبلیغ]] و نشر دعوت پیامبر(ص) به اسلام بود.<ref>التفسیر الکبیر، ج30، ص189؛ تفسیر قرطبی، ج19، ص60؛ تفسیر ابن کثیر، ج4، ص386.</ref> دو پیمان مهم در آغاز اسلام یعنی [[پیمان اول عقبه]] که میان پیامبر(ص) و 12 تن از اهل یثرب بسته شد (← بیعت عقبه اول) و [[پیمان دوم عقبه]] که میان پیامبر(ص) و 70 تن از مردم یثرب انعقاد یافت (← بیعت عقبه دوم) در ایام حج رخ داد.<ref>تفسیر سمعانی، ج5، ص201؛ البدایة و النهایه، ج3، ص183، 192، 199.</ref> از سوی دیگر، ایام حج برای [[شیعیان]] بهترین فرصت دیدار با [[امامان]]: بود؛ زیرا حاکمان معمولاً در دیگر اوقات مانع ارتباط و دیدار شیعیان با امامانشان می‌شدند.<ref>الامثل، ج10، ص336.</ref>  

بر پایه برخی تفاسیر، مقصود از «یوم الحج‌الاکبر» در آیه 3 [[سوره توبه]]، ایام حج است؛ همچنان‌که گاه بر ایام نبرد [[جنگ جمل|جمل]] یا [[جنگ صفین|صفین]]، «یوم الجمل» یا «یوم الصفین» اطلاق شده است.<ref>جامع البیان، ج10، ص96؛ مجمع البیان، ج5، ص11-12؛ مرآة العقول، ج17، ص141.</ref> به موجب احادیث، برترین روز از ایام حج، روز عرفه است.<ref>تفسیر صنعانی، ج2، ص267.</ref> مفسران مقصود از تعبیر «اجل مسمّی» را در آیه 33 سوره حجّ، {{قلم رنگ|سبز|لَکُمْ فِیهَا مَنَافِعُ اِلَی اَجَلٍ مُسَمًّی ثُمَّ مَحِلُّهَا اِلَی الْبَیْتِ الْعَتِیقِ}} پایان ایام حج دانسته‌اند.<ref>تفسیر ثعلبی، ج7، ص22؛ تفسیر بغوی، ج3، ص287؛ زاد المسیر، ج5، ص294.</ref> برخی دیگر مقصود از {{قلم رنگ|سبز|وَ لْیُوفُوا نُذُورَهُمْ}} در آیه 29 سوره حجّ را همه اعمال خیر نذری از جمله [[قربانی]] در ایام حج دانسته‌اند.<ref>تفسیر واحدی، ج2، ص733؛ زاد المسیر، ج5، ص292؛ مجمع البیان، ج7، ص147.</ref>

1. فقیهان امامی به پشتوانه احادیث<ref>المقنعه، ص447؛ التهذیب، ج5، ص447.</ref> بر آنند که مستحب است مردم مکه و کسانی که حج تمتع را به پایان رسانده‌اند، در ایام حج، خود را شبیه احرام‌گزاران سازند و به جای لباس‌های معمولی [[لباس احرام]] بپوشند. همچنین مستحب است حاکم مسلمانان آنان را به این کار تشویق کند.<ref>تحریر الاحکام، ج1، ص598؛ الحدائق، ج16، ص304-305؛ جواهر الکلام، ج20، ص457-458.</ref>  

 

2. فقیهان امامی بر پایه احادیث<ref>الکافی، ج4، ص429؛ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص411؛ التهذیب، ج5، ص135.</ref> انجام دادن 360 [[طواف]] را در ایام حج مستحب شمرده و در صورت ممکن نبودن این کار، بر استحباب طواف هر چه بیشتر در این ایام تاکید کرده‌اند.<ref>المقنعه، ص406؛ شرح اصول کافی، ج5، ص270.</ref>  

 

3. بر پایه فقه امامی و [[اهل سنت]]، هرگاه فرد غیرمستطیع در ایام حج در یکی از میقات‌های حج حضور یابد، در صورت تحقق دیگر شرایط وجوب، حج بر او واجب می‌‌‌‌شود.<ref>العروة الوثقی، ج4، ص365؛ معتمد العروه، ج1، ص91؛ الفقه علی المذاهب الخمسه، ج1، ص195.</ref> (نیز ← استطاعت)

 

4. بر پایه احادیث<ref>تاویل الدعائم، ج3، ص228؛ من لا یحضره الفقیه، ج2، ص448.</ref> اگر شخصی در ماه‌های حج، عمره مفرده انجام دهد و تا آغاز ایام حج (هشتم ذی‌حجه) در مکه بماند، می‌تواند آن را عمره تمتع به شمار آورد و به ادامه مناسک حج بپردازد.<ref>الحدائق، ج16، ص333-334؛ کشف اللثام، ج5، ص27؛ معتمد العروه، ج2، ص241.</ref> (← تبدل حج/ عمره)

 

5. ‌گزاردن عمره مفرده در ایام حج برای کسی که حج واجب خود را به جا نیاورده، جایز نیست.<ref>استفتائات حج، ص273؛ حول مسائل الحج، ص31.</ref> برخی فقیهان و مفسّران به پشتوانه اختصاص ایام حج به ‌گزاردن مناسک حج، ‌گزاردن عمره در ایام حج را مکروه شمرده‌اند.<ref>المبسوط، سرخسی، ج4، ص178؛ احکام القرآن، جصاص، ج3، ص104.</ref>  

 

6. فقیهان امامی<ref>المبسوط، طوسی، ج1، ص370؛ تحریر الاحکام، ج1، ص626؛ المعتمد، ج5، ص249.</ref> و اهل سنت<ref>الموطّا، ج1، ص344؛ بدائع الصنائع، ج2، ص173؛ المجموع، ج7، ص185.</ref> به پشتوانه آیه196 سوره بقره {{قلم رنگ|سبز|فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ ثَلاثَةِ اَیامٍ فِی الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ اذا رَجَعْتُمْ تِلْکَ عَشَـرَةٌ کامِلَةٌ}} و احادیث<ref>التهذیب، ج5، ص38-39.</ref> گفته‌اند که بدل قربانی واجب حج تمتع، سه روز روزه گرفتن در ایام حج و هفت روز روزه گرفتن در پی بازگشت از سفر حج تمتع است.

 

7. فقیهان مالکی بر این باورند که در ایام حج، خانه [[کعبه]] نباید با ماده خوشبوی خَلوق آغشته گردد (← خلوق کعبه) تا موجب معطر شدن احرام‌گزاران نشود. به باور مالک، عطرفروشان نیز باید در ایام حج میان [[صفا]] و [[مروه]] دور از محل عبور احرام‌گزاران باشند.<ref>المدونة الکبری، ج1، ص456؛ مختصر خلیل، ص72؛ حاشیة الدسوقی، ج2، ص63.</ref>  

 

8. بر پایه برخی حدیث‌های اهل سنت،<ref>السنن الکبری، ج5، ص154.</ref> حمل کردن سلاح در ایام حج ممنوع است؛ هر چند امامان [[مذاهب اهل سنت]] آن را جایز شمرده‌اند.<ref>عمدة القاری، ج10، ص204؛ عون المعبود، ج5، ص200.</ref>  

 

 

[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4789/4825/42665/حج-اکبر،-کدام-است-/?SearchText= حج اکبر، کدام است؟؛پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه]

==منابع ==