مرگ نایب: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
از جهت دوم، اگر نیابت وی برای تفریغ ذمه منوب‌عنه باشد، استحقاق اجرت وی تابع اِجزا یا عدم اِجزا از منوب‌عنه است. اما اگر نیابت وی برای انجام دادن خصوص اعمال حج باشد (نه تفریغ ذمه)، دو حالت برای آن متصور است: اول اینکه، اگر مقدمات انجام دادن حج (مثل طی مسیر) در اجرت دخالتی ندارد؛ در این صورت، بعد از مرگ نایب، وی مستحق اجرتی نیست؛ دوم اینکه، اگر نیابت وی برای خصوص اعمال حج، با دخالت مقدمات (به نحو مقدمیت یا به نحو جزئیت) باشد، هر مقدار عملی که از نایب برای تحقق حج منوب‌عنه انجام گیرد، به همان مقدار مستحق اجرت است. | از جهت دوم، اگر نیابت وی برای تفریغ ذمه منوب‌عنه باشد، استحقاق اجرت وی تابع اِجزا یا عدم اِجزا از منوب‌عنه است. اما اگر نیابت وی برای انجام دادن خصوص اعمال حج باشد (نه تفریغ ذمه)، دو حالت برای آن متصور است: اول اینکه، اگر مقدمات انجام دادن حج (مثل طی مسیر) در اجرت دخالتی ندارد؛ در این صورت، بعد از مرگ نایب، وی مستحق اجرتی نیست؛ دوم اینکه، اگر نیابت وی برای خصوص اعمال حج، با دخالت مقدمات (به نحو مقدمیت یا به نحو جزئیت) باشد، هر مقدار عملی که از نایب برای تحقق حج منوب‌عنه انجام گیرد، به همان مقدار مستحق اجرت است. | ||
== | == حکم اِجزا از منوب‌عنه == | ||
برای به دست آوردن حکم اِجزا یا عدم اِجزای حج منوب‌عنه، بعد از مرگ [[نایب]]، لازم است به این پرسش پاسخ داده شود که مرگ نایب در چه زمانی روی داده است؟ بی‌تردید مرگ نایب در هنگام انجام دادن حج یا عمره منوب‌عنه، سه صورت می‌تواند داشته باشد: پیش از [[احرام]]؛ بعد از احرام و قبل دخول در [[حرم مکی|حرم]]؛ بعد از احرام و بعد دخول در حرم. هر یک از این موارد باید جداگانه بررسی شود. | برای به دست آوردن حکم اِجزا یا عدم اِجزای حج منوب‌عنه، بعد از مرگ [[نایب]]، لازم است به این پرسش پاسخ داده شود که مرگ نایب در چه زمانی روی داده است؟ بی‌تردید مرگ نایب در هنگام انجام دادن حج یا عمره منوب‌عنه، سه صورت می‌تواند داشته باشد: پیش از [[احرام]]؛ بعد از احرام و قبل دخول در [[حرم مکی|حرم]]؛ بعد از احرام و بعد دخول در حرم. هر یک از این موارد باید جداگانه بررسی شود. | ||
=== | === مرگ نایب پیش از احرام === | ||
اگر نایب قبل از آنکه محرم شود وفات یابد ـ اعم از اینکه مرگ او پیش از سفر، یا در حین سفر و یا حتی در میقات، ولی قبل از نیت کردن و تلبیه گفتن باشد ـ در این صورت آیا همین مقدار فعالیتی که از وی صادر شده، موجب فراغ ذمّة منوب‌عنه می‌شود و از حج واجب وی مجزی می‌گردد یا نه؟ در این مسئله، بین فقهای عظام شیعه<ref>شیخ مفید، 1413ق، ص443؛ شیخ طوسی، 1400ق، ص278؛ محقق حلی، 1408ق، ج1، ص206؛ علامه حلی، 1413ق، ج4، ص44؛ همو، 1412ق، ج13، ص120؛ شهید ثانی، 1410ق، ج2، ص187؛ صاحب جواهر، 1367 ش، ج17، ص368 و 371؛ یزدی، 1409ق، ج2، ص323؛ امام خمینی، 1407ق، ج1، ص336؛ خویی، 1418ق، ج27، ص30</ref> اختلافی نیست و همة آنها متفق‌اند که با مرگ نایب، عمل نیابت از منوب‌عنه به انجام نرسیده و در نتیجه از منوب‌عنه مجزی نمیباشد. این گفتار به چهار دلیل مستند است: | اگر نایب قبل از آنکه محرم شود وفات یابد ـ اعم از اینکه مرگ او پیش از سفر، یا در حین سفر و یا حتی در میقات، ولی قبل از نیت کردن و تلبیه گفتن باشد ـ در این صورت آیا همین مقدار فعالیتی که از وی صادر شده، موجب فراغ ذمّة منوب‌عنه می‌شود و از حج واجب وی مجزی می‌گردد یا نه؟ در این مسئله، بین فقهای عظام شیعه<ref>شیخ مفید، 1413ق، ص443؛ شیخ طوسی، 1400ق، ص278؛ محقق حلی، 1408ق، ج1، ص206؛ علامه حلی، 1413ق، ج4، ص44؛ همو، 1412ق، ج13، ص120؛ شهید ثانی، 1410ق، ج2، ص187؛ صاحب جواهر، 1367 ش، ج17، ص368 و 371؛ یزدی، 1409ق، ج2، ص323؛ امام خمینی، 1407ق، ج1، ص336؛ خویی، 1418ق، ج27، ص30</ref> اختلافی نیست و همة آنها متفق‌اند که با مرگ نایب، عمل نیابت از منوب‌عنه به انجام نرسیده و در نتیجه از منوب‌عنه مجزی نمیباشد. این گفتار به چهار دلیل مستند است: | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
اما اجماع که در کلام صاحب جواهر آمده، زمانی حجت است که کاشف از قول معصوم باشد. چنین اجماعی بسیار کم است. لذا در این مسئله که به کشف قول معصوم از این اجماع یقین نداریم، اجماع نمی‌تواند دلیلی مستقل باشد؛ هرچند می‌تواند مؤید این قول باشد و آن را قوی‌تر کند. | اما اجماع که در کلام صاحب جواهر آمده، زمانی حجت است که کاشف از قول معصوم باشد. چنین اجماعی بسیار کم است. لذا در این مسئله که به کشف قول معصوم از این اجماع یقین نداریم، اجماع نمی‌تواند دلیلی مستقل باشد؛ هرچند می‌تواند مؤید این قول باشد و آن را قوی‌تر کند. | ||
=== | === مرگ نایب بعد از احرام و قبل از دخول حرم === | ||
اگر نایب بعد از محرم شدن در میقات از دنیا برود ـ اعم از اینکه هنوز در میقات باشد یا از میقات عبور کرده و به سمت مکه حرکت کرده، ولی هنوز به منطقة حرم وارد نشده باشد ـ آیا عمل او از منوب‌عنه مجزی است یا نه؟ در این‌باره از فقهای عظام دو قول نقل شده است: | اگر نایب بعد از محرم شدن در میقات از دنیا برود ـ اعم از اینکه هنوز در میقات باشد یا از میقات عبور کرده و به سمت مکه حرکت کرده، ولی هنوز به منطقة حرم وارد نشده باشد ـ آیا عمل او از منوب‌عنه مجزی است یا نه؟ در این‌باره از فقهای عظام دو قول نقل شده است: | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۱۰۱: | ||
فقهای عظام شیعه اختلافی ندارند که در این صورت ـ بر خلاف صورت اول ـ اعمال نایب تمام‌شده تلقی می‌شود و از منوب‌عنه مجزی است و ذمة وی را بریء می‌کند<ref>شیخ مفید، 1413ق، ص443 ؛ شیخ طوسی، 1400ق، ص278 ؛ محقق حلی، 1408ق، ج1، ص207 ؛ علامه حلی، 1413ق، ج4، ص43 ؛ صاحب جواهر، 1367ش، ج17، ص366 ؛ یزدی، 1409ق، ج2، ص323 ؛ امام خمینی، 1407ق، ج1، ص336 ؛ خویی، 1418ق، ج27، ص27 ؛ سبحانی تبریزی، 1424ق، ج2، ص62</ref>. | فقهای عظام شیعه اختلافی ندارند که در این صورت ـ بر خلاف صورت اول ـ اعمال نایب تمام‌شده تلقی می‌شود و از منوب‌عنه مجزی است و ذمة وی را بریء می‌کند<ref>شیخ مفید، 1413ق، ص443 ؛ شیخ طوسی، 1400ق، ص278 ؛ محقق حلی، 1408ق، ج1، ص207 ؛ علامه حلی، 1413ق، ج4، ص43 ؛ صاحب جواهر، 1367ش، ج17، ص366 ؛ یزدی، 1409ق، ج2، ص323 ؛ امام خمینی، 1407ق، ج1، ص336 ؛ خویی، 1418ق، ج27، ص27 ؛ سبحانی تبریزی، 1424ق، ج2، ص62</ref>. | ||
دلیل این گفتار تعدادی از احادیثی است که برخی از آنها مورد توافق | دلیل این گفتار تعدادی از احادیثی است که برخی از آنها مورد توافق فقها است | ||
و برخی دیگر مورد اختلاف آنان است؛ از جمله: | و برخی دیگر مورد اختلاف آنان است؛ از جمله: | ||
| خط ۱۷۱: | خط ۱۷۱: | ||
و نیابت غیر استیجاری را نیز شامل می‌شود. | و نیابت غیر استیجاری را نیز شامل می‌شود. | ||
== | == استحقاق نایب بر اجرت == | ||
در این مقام به این بحث پرداخته می‌شود که اگر نایب بمیرد، آیا نسبت به اجرتِ نیابت، استحقاق دارد یا نه؟ و اگر استحقاق دارد، مستحق تمام اجرت است یا تنها به اندازة عملی که انجام داده است؟ | در این مقام به این بحث پرداخته می‌شود که اگر نایب بمیرد، آیا نسبت به اجرتِ نیابت، استحقاق دارد یا نه؟ و اگر استحقاق دارد، مستحق تمام اجرت است یا تنها به اندازة عملی که انجام داده است؟ | ||