مقام محمود: تفاوت میان نسخهها
←مفهومشناسی
خط ۳: | خط ۳: | ||
مفسران [[اهل سنت]]، بارزترین مصداق مقام محمود را شفاعت دانستهاند؛ برخی از آنها، مقام محمود را به لوای حمد و بهترین مکان در عرش خدا دانستهاند. | مفسران [[اهل سنت]]، بارزترین مصداق مقام محمود را شفاعت دانستهاند؛ برخی از آنها، مقام محمود را به لوای حمد و بهترین مکان در عرش خدا دانستهاند. | ||
== مفهومشناسی == | == مفهومشناسی و جایگاه == | ||
واژه محمود، به معنای نیکو سیرت، در مقابل مذموم است. به گفته برخی به معنای ستوده و ستایش شده نیز آمده است.<ref>ابن فارس، 1404: ج1، ص316</ref> محمود از نامهای خدا است، یکی از لقبهای [[حضرت محمد(ص)]] است.<ref>شرتونی، 1403: ج1، ص 228</ref> واژه مقام، به معانی منزلت، مرتبت، درجه، پایه، رتبه و جایگاه است. گفته شده «مقام محمود»، درجه اعلای از خوبیها است.<ref>دهخدا، 1365: ج14، ص1298</ref> | واژه محمود، به معنای نیکو سیرت، در مقابل مذموم است. به گفته برخی به معنای ستوده و ستایش شده نیز آمده است.<ref>ابن فارس، 1404: ج1، ص316</ref> محمود از نامهای خدا است، یکی از لقبهای [[حضرت محمد(ص)]] است.<ref>شرتونی، 1403: ج1، ص 228</ref> واژه مقام، به معانی منزلت، مرتبت، درجه، پایه، رتبه و جایگاه است. گفته شده «مقام محمود»، درجه اعلای از خوبیها است.<ref>دهخدا، 1365: ج14، ص1298</ref> | ||
خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
در اصطلاح عارفان، مقام محمود به معنای مجالست در حال شهود است.<ref group="یادداشت">به معنای نشستن در حضور حق تعالی.</ref><ref>سجادی،1370ش، ص737 </ref> | در اصطلاح عارفان، مقام محمود به معنای مجالست در حال شهود است.<ref group="یادداشت">به معنای نشستن در حضور حق تعالی.</ref><ref>سجادی،1370ش، ص737 </ref> | ||
«مقام محمود» در [[قرآن]] تنها یک بار، در آیه {{آیه|وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً | «مقام محمود» در [[قرآن]] تنها یک بار، در آیه {{آیه|وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّکَ عَسى أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقاماً مَحْمُوداً | ||
}}<ref>اسراء: 79</ref> آمده است. | }} (ترجمه: برای گزاردن نماز نافله، در بخشی از شب برخیز، تا خدا تو را به مقام بس پسندیدهای برانگیزد.)<ref>اسراء: 79</ref> آمده است. | ||
== اقوال == | |||
=== مقام شفاعت === | |||
بر اساس برخی از روایات در منابع [[شیعه]]<ref>صدوق، 1414ق، ص370؛ مجلسی، 1403، ج8 ، ص48.</ref> و اهل سنت،<ref>شیبانی مروزی، [بیتا] ، ج2، ص441؛ عیاشی، 1380ش، ج2، ص14</ref> منظور از مقام محمود، [[شفاعت|مقام شفاعت]] است. | |||
به گفته طبرسی، همه مفسران مسلمان بر این باورند که مقصود از مقام محمود، مقام شفاعت است که به پیامبر(ص) داده شده است.<ref>طبرسی، 1380، ج6 ، ص681</ref> بیشتر مفسران شیعه نیز<ref name=":0" /> معتقدند مقام محمود همان مقام شفاعت است که در اثر شب زندهداری و نماز خواندن پیامبر(ص)، به او داده شده و هر کس از او شفاعت بخواهد و مصلحت باشد، به اذن خدا شفاعتش میکند. | |||
مقام محمود | شریف لاهیجی، عالم شیعه، مقام محمود را «مقام کامله شفاعت» دانسته که به پیامبر(ص) اختصاص دارد. | ||
== در تفاسیر شیعه == | == در تفاسیر شیعه == | ||
بیشتر مفسران شیعه<ref>طوسی، [بیتا]، ج6 ، ص510 ؛ طبرسی، 1380ش، ج6 ، ص283 وهمان، 1377ش، ج2، ص341 ؛ فیض کاشانی، 1415ق، ج3، ص210 ؛ بحرانی، 1416ق، ج3، ص 569 ؛ عیاشی، 1380ش، ج2، ص14 ؛ طباطبایی1377ش، ج1، ص178 ؛ مکارم شیرازی و دیگران، 1370ش، ج12، ص232 ؛ جوادی آملی، 1378ش، ج4، ص 285</ref> معتقدند: مقام محمود همان مقام شفاعت است که در اثر شب زندهداری و نماز خواندن پیامبر(ص) ، به آن حضرت اعطا شده و هرکس از او شفاعت بخواهد و مصلحت باشد، به اذن خدا شفاعتش میکند. | بیشتر مفسران شیعه<ref name=":0">طوسی، [بیتا]، ج6 ، ص510 ؛ طبرسی، 1380ش، ج6 ، ص283 وهمان، 1377ش، ج2، ص341 ؛ فیض کاشانی، 1415ق، ج3، ص210 ؛ بحرانی، 1416ق، ج3، ص 569 ؛ عیاشی، 1380ش، ج2، ص14 ؛ رازی، 1408ق، ج12، ص270؛ شبر، 1412ق، ص286؛ طباطبایی1377ش، ج1، ص178 ؛ مکارم شیرازی و دیگران، 1370ش، ج12، ص232 ؛ جوادی آملی، 1378ش، ج4، ص 285</ref> معتقدند: مقام محمود همان مقام شفاعت است که در اثر شب زندهداری و نماز خواندن پیامبر(ص) ، به آن حضرت اعطا شده و هرکس از او شفاعت بخواهد و مصلحت باشد، به اذن خدا شفاعتش میکند. | ||
* | * | ||
* صدرالمتألهین مینویسد: «اجلّ واعظم مراتب حمد در حقیقت محمدیه نهفته است. این حقیقت محمدیه، قائم به وجود پیامبر(ص) است. از حیث وصول او به مقام محمودکه در گفتار خداوند وعده داده شده: «امید است پروردگارت تو را به مقامى در خور ستایش برانگیزد!» پس ذات مقدس او اقصی مراتب حمد است که خداوند خودش را به آن حمد کرده است.»<ref>صدرالمتألهین، 1366ش، ج1، ص74</ref> | |||
* صدرالمتألهین مینویسد: «اجلّ واعظم مراتب حمد در حقیقت محمدیه نهفته است. این حقیقت محمدیه، قائم به وجود پیامبر(ص) است. از حیث وصول او به مقام محمودکه در گفتار خداوند وعده داده شده: | * | ||
* | * شریف لاهیجی گوید: «منظور از آیه نزدیک است که برانگیزد تو را پروردگارت و تو را جاى دهد پسندیده؛ یعنى پروردگار تو در دنیا وجوب نماز شب را مخصوص تو گردانید و از خصایص تو ساخت تا آنکه در آخرت مقام محمود را مخصوص تو و از خصایص تو گرداند و جمعی از مفسران اتفاق کردهاند که مراد از مقام محمود مرتبه شفاعت کامله است که در روز قیامت بهآن حضرت خواهند داد و او را به این منزلت اختصاص و امتیاز خواهند بخشید.» | ||
* شریف لاهیجی گوید: «منظور از آیه | |||
* علامه طباطبایی بر این اعتقاد است که: جمله «عَسَى أَن یَبْعَثَکَ» دلیل بر این است که این مقامی است که خدا در آینده به تو خواهد داد. مقامی استکه ستایش همگان را برمیانگیزد؛ زیرا سودش به همگان میرسد؛<ref>چرا که محمود در جملة بالا مطلق است و هیچگونه قید و شرطی ندارد</ref> از این گذشته حمد و ستایش در برابر یک عمل اختیاری است و چیزی که واجد همه این صفات باشد جز شفاعت عامه پیامبر(ص) نیست<ref>طباطبایی، 1377ش، ج1، ص178</ref> | * علامه طباطبایی بر این اعتقاد است که: جمله «عَسَى أَن یَبْعَثَکَ» دلیل بر این است که این مقامی است که خدا در آینده به تو خواهد داد. مقامی استکه ستایش همگان را برمیانگیزد؛ زیرا سودش به همگان میرسد؛<ref>چرا که محمود در جملة بالا مطلق است و هیچگونه قید و شرطی ندارد</ref> از این گذشته حمد و ستایش در برابر یک عمل اختیاری است و چیزی که واجد همه این صفات باشد جز شفاعت عامه پیامبر(ص) نیست<ref>طباطبایی، 1377ش، ج1، ص178</ref> | ||
* نظر تفسیر نمونه در این باره: «مقام محمود» چنانکه از لفظش پیداست، معنای وسیعی دارد که شامل هر مقام که در خور ستایش باشد، میشود ولی مسلماً در اینجا اشاره به مقام ممتاز و فوق العادهای است که برای پیامبر در سایه عبادتهای شبانه و نیایش در دل سحر حاصل میشده است. معروف در میان مفسران این است که مقام در اینجا همان شفاعت کبرای پیامبر(ص) است. و این احتمال نیز وجود دارد که مقام محمود همان نهایت قرب به پروردگار باشد که یکی از آثارش شفاعت کبری است. گرچه مخاطب در این آیه ظاهراً پیامبر است، لیکن از یک نظر میتوان حکم آن را تعمیم داد و گفت همه افراد با ایمان ـ که برنامه الهی روحانی تلاوت و نماز شب را انجام میدهند ـ سهمی از مقام محمود خواهند داشت و به میزان ایمان و عمل خود، به بارگاه قرب پروردگار راه خواهند یافت و به همان نسبت میتوانند شفیع و دستگیر واماندگان در راه شوند؛ زیرا میدانیم هر مؤمنی در شعاع ایمان خود از مقام شفاعت برخوردار خواهد بود، ولی مصداق اتمّ و اکمل این آیه شخص پیامبر(ص) است.»<ref>مکارم شیرازی، 1370ش، صص232ـ 231</ref> | * نظر تفسیر نمونه در این باره: «مقام محمود» چنانکه از لفظش پیداست، معنای وسیعی دارد که شامل هر مقام که در خور ستایش باشد، میشود ولی مسلماً در اینجا اشاره به مقام ممتاز و فوق العادهای است که برای پیامبر در سایه عبادتهای شبانه و نیایش در دل سحر حاصل میشده است. معروف در میان مفسران این است که مقام در اینجا همان شفاعت کبرای پیامبر(ص) است. و این احتمال نیز وجود دارد که مقام محمود همان نهایت قرب به پروردگار باشد که یکی از آثارش شفاعت کبری است. گرچه مخاطب در این آیه ظاهراً پیامبر است، لیکن از یک نظر میتوان حکم آن را تعمیم داد و گفت همه افراد با ایمان ـ که برنامه الهی روحانی تلاوت و نماز شب را انجام میدهند ـ سهمی از مقام محمود خواهند داشت و به میزان ایمان و عمل خود، به بارگاه قرب پروردگار راه خواهند یافت و به همان نسبت میتوانند شفیع و دستگیر واماندگان در راه شوند؛ زیرا میدانیم هر مؤمنی در شعاع ایمان خود از مقام شفاعت برخوردار خواهد بود، ولی مصداق اتمّ و اکمل این آیه شخص پیامبر(ص) است.»<ref>مکارم شیرازی، 1370ش، صص232ـ 231</ref> |