قلعه خیبر: تفاوت میان نسخه‌ها

  | اندازه تصویر =

  | پیوند تصویر  =

  | توضیح تصویر  =

  | بنیانگذار   =

  | کاربری      =

  | وقایع مرتبط  =

  | ظرفیت        =

  | مساحت        =

  | وضعیت        =

  | امکانات      =

  | شماره ثبت    =

  | معمار        =

  | سبک          =

  | بازسازی      =

  | وبگاه        =

'''قلعه قموص'''، معروف به‌'''قلعه خیبر'''، یکی از هفت قلعه منطقه [[خیبر]]، در نزدیکی [[مدینه]] بود که درِ آن به دست [[امام علی(ع)]] گشوده شد.

«خیبر» منطقه‌ای کوهستانی ـ سنگلاخی و در عین حال بسیار حاصلخیز است که در آن، باغ‌ها و چشمه‌های فراوانی وجود دارد. شهر خیبر، مرکز استانی به همین نام در فاصله حدود ۱۷۰ کیلومتری شمال [[مدینه]] است.<ref>انصاری، 1427ق/2006م، ص12.</ref>

در خیبر هفت قلعه به نام‌های ناعم، قموص، الشقّ، نطاه، سلالم، وطیح و کتیبه وجود داشته است که ساکنان آنها در صدر اسلام یهودیان بوده‌اند و همه این قلعه‌ها در جریان [[غزوه خیبر]] در سال ۷ قمری به دست لشکر مسلمانان گشوده شدند.<ref>حموی، ج2، صص410 ـ 409.</ref>

بزرگ‌ترین قلعه موجود در خیبر، قلعه «قَموص» بود که به دست [[امام علی(ع)]] گشوده شد و در پایین آن مسجدی به نام [[پیامبر(ص)]] وجود داشت.<ref>بکری، ص522.</ref> مقدسی،<ref>م 380ق.</ref> جغرافی‌دان مسلمان، اشاره کرده است که تا زمان وی، دربِ قلعه‌ای که امام علی(ع) آن را از جا کند، در خیبر باقی بوده است.<ref>مقدسی، 1906م، ص83.</ref>

== وضعیت کنونی ==

امروزه قلعه قموص به نام قلعه مرحب شناخته می‌شود. در دامنه این قلعه، چشمه‌ای به نام «عین علی»<ref>چشمه علی.</ref> وجود دارد<ref>نجفی، ج2، ص416.</ref> که اهالی منطقه آن را به امیر مؤمنان علی بن ابی‌طالب(ع) نسبت می‌دهند.<ref>جاسر، 1401ق/1981م، 287.</ref> چشمه علی در خیبر، چشمه عریض و عمیقی است که آثار مرمّت و بازسازی در آن از زمان‌های گذشته به چشم می‌خورد و برای رسیدن به آن باید از قلعه مرحب به واسطه پلکانی سنگی پایین رفت.<ref>نجفی، ج2، ص416.</ref>

== پانویس ==

== منابع ==

* ابن بابویه، محمد بن علی، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۶م، علل الشرائع، النجف: المکتبة الحیدریة ومطبعتها.

* ابن بابویه، محمدبن علی، تصحیح: علی اکبر غفاری، ۱۳۶۱ش، معانی الاخبار، قم: انتشارات اسلامی (وابسته به جامعه مدرسین حوزة علمیه).

* ابن شهرآشوب، محمد بن علی، تحقیق: یوسف البقاعی، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۱م، مناقب آل ابیطالب، بیروت، دارالاضواء، چاپ ۲

* ابن الصبّاغ، علی بن محمد، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۸م، الفصول المهمّة فی معرفة احوال الائمة، بیروت: دار الاضواء، چاپ ۲

* ابن فهد المکّی، محمد بن محمد، تحقیق: فهیم محمد شلتوت، ۱۹۸۳م، اِتحاف الوری بأخبار ام القری، مکة المکرمه، جامعة امّ القری.

* ابن مازه، محمد بن عمر، تصحیح: رسول جعفریان، ۱۳۹۲ش، لطائف الاذکار للحُضّار والسُفّار فی المناسک والآداب، تهران: نشر علم، چاپ ۱

* ابن المجاور، ۱۹۹۶م، صفة بلاد الیمن ومکة وبعض الحجاز (تاریخ المستبصر)، مراجعه: ممدوح حسن محمد، القاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.

* ۱۰. ابن المغازلی، علی بن محمد، تحقیق: محمد کاظم المحمودی، ۱۴۲۷ق/۲۰۰۶م، مناقب اهل البیت، طهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه، چاپ ۱

* ۱۱. ابوسلیمان، عبدالوهاب ابراهیم، ۱۴۳۰ق/۲۰۰۹م، الأماکن المأثورة المتواترة فی مکة المکرمة: عرض و تحلیل، جده: مؤسسة الفرقان للتراث الاسلامی، ط ۱

* ۱۲. الانصاری، عبدالرحمان الطیب، ۱۴۲۷ق/۲۰۰۶م، خیبر: الفتح الذی سُرّ به النبی۹، الریاض: دار القوافل.

# البکری، عبدالله بن عبدالعزیز، تحقیق: مصطفی السقا، بی‌تا، معجم ما استعجم من اسماء البلاد والمواضع، بیروت: عالم الکتب.

# البلادی، عاتق بن غیث، بی‌تا، علی طریق الهجرة، دار مکه.

* ۱۵. البیهقی، احمد بن الحسین، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، السنن الکبری، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ ۳، ۱۴۲۴ق/ ۲۰۰۳م.

* ۱۶. الجاسر، حمد، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م، فی شمال غرب الجزیرة: نصوص، مشاهدات، انطباعات، الریاض: دار الیمامه، چاپ ۲

* ۱۷. الجاسر، حمد، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م، ملخّص رحلتَی ابن عبدالسلام الدرعی، دار الرفاعی.

* ۱۸. الجاسر، حمد، بی‌تا، بلاد ینبُع، الریاض: دار الیمامه.

* ۱۹. جعفریان، رسول، ۱۳۹۰ش، آثار اسلامی مکه و مدینه، تهران: مشعر، چاپ ۱۴ (ویرایش جدید).

* ۲۰. الحاکم النیسابوری، محمد بن عبدالله، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، ۱۴۲۲ق/۲۰۰۲م، المستدرک علی الصحیحین، بیروت: دار الکتب العلمیه، چاپ ۲

* ۲۱. الخصیبی، حسین بن حمدان، ۱۴۲۳ق/۲۰۰۲م، الهدایة الکبری، بیروت: مؤسسة البلاغ.

* ۲۲. سبط ابن الجوزی، یوسف بن قزاوُغلی، ۱۴۲۷ق، تذکرة الخواص، قم: ذوی‌القربی، چاپ ۱

* ۲۳. السخاوی، محمد بن عبدالرحمان، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م، التحفة اللطیفة فی تاریخ المدینة الشریفة، تحقیق: اسعد طرابزونی الحسینی، المدینه: المکتبة العلمیة، چاپ۱

* ۲۴. السمهودی، علی بن عبدالله، تحقیق: قاسم السامرائی، ۱۴۲۲ق/۲۰۰۱م، وفاء الوفا بأخبار دار المصطفی، مؤسسة الفرقان للتراث الاسلامی، چاپ ۱

* ۲۵. الشهید الاول، محمد بن مکّی، ۱۴۱۹ق، ذکری الشیعة فی احکام الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت۷ لإحیاء التراث، چاپ ۱

* الطوسی، محمد بن الحسن، ۱۴۱۴ق، الأمالی، تحقیق: مؤسسة البعثة، قم: دار الثقافه، چاپ۱

* ۲۷. العیاشی، عبدالله بن محمد، ۲۰۰۶م، الرحلة العیاشیة، تحقیق: سعید الفاضلی و سلیمان القرشی، ابوظبی: دار السویدی، چاپ ۱

* ۲۸. الفاسی، محمد بن احمد، تحقیق: علی عمر، ۲۰۰۷م، شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، القاهره: مکتبة الثقافة الدینیة، چاپ ۱

* ۲۹. الفیروزآبادی، محمد بن یعقوب، تحقیق: حمد الجاسر، ۱۳۸۹ق/۱۹۸۹م، المغانم المطابة فی معالم طابة، الریاض: دارالیمامه، چاپ۱

* ۳۰. الکردی المکّی، محمدطاهر، تحقیق: عبدالملک بن دهیش، ۱۴۲۰ق/۲۰۰۰م، التاریخ القویم لمکّة وبیت الله الکریم، مکة المکرمه: دار خضر، چاپ۱

* ۳۱. الکلینی، محمد بن یعقوب، ۱۴۰۱ق، الکافی، بیروت: دار صعب و دار التعارف، چاپ ۳.

* ۳۲. المسعودی، علی بن الحسین، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۸م، اثبات الوصیة للإمام علی بن ابی‌طالب۷، بیروت: دار الاضواء، چاپ ۲

* ۳۳. المطری، محمد بن احمد، تحقیق: سلیمان الرحیلی، ۱۴۲۶ق/۲۰۰۵م، التعریف بما أنست الهجرة من معالم دار الهجرة، الریاض: دارة الملک عبدالعزیز.

* ۳۴. المفید، محمد بن محمد، تحقیق: مؤسسة آل البیت: لإحیاء التراث، ۱۴۱۶ق/۱۹۹۵م، الارشاد الی معرفة حجج الله علی العباد، بیروت: مؤسسة آل البیت۷ لإحیاء التراث، چاپ۱

* ۳۵. المقدسی، محمد بن احمد، ۱۹۰۶م، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، لیدن: بریل.

* ۳۶. ناصر خسرو، تصحیح: محمد دبیرسیاقی، ۱۳۸۹ش، سفرنامه ناصر خسرو، تهران: زوّار، چاپ ۱۰

* ۳۷. نجفی، سید محمد باقر، ۱۳۸۶ش، مدینه‌شناسی، تهران: مشعر، چاپ ۱

* ۳۸. نجفی، سید محمد باقر، ۱۳۸۱ش، «موقعیت جغرافیایی غدیر خم»، شماره ۴۲

* ۳۹. النصیبی، محمد بن طلحه، ۱۴۱۹ق/۱۹۹۹م، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، بیروت: مؤسسة البلاغ، ط ۱

* ۴۰. الهروی، علی بن ابی‌بکر، تحقیق: جانین سوردیل ـ طومین، ۱۹۵۳م، الاشارات الی معرفة الزیارات، دمشق: المعهد الفرنسی،