ابن علان مکی: تفاوت میان نسخه‌ها

===الأقوال المعرفة فی الأعمال المطلوبة===

الأقوال المعرفة فی الأعمال المطلوبة بعرفة، خطی است و درباره فضایل و اعمال [[عرفه]] است که با نام «الأقوال المعرفة لما یطلب من الأعمال یوم عرفة» و «الأقوال المعرفة بفضائل أعمال عرفة» نیز معروف است.<ref>هاشمی، ابراهیم، 1437، ص119 و 120.</ref>

ابن علاَّن درباره چگونگی بازسازی کعبه پس از سیل 1039ق.، اثری نوشت با نام «نشر ألویة التشریف بالإعلام والتعریف بمن له ولایة عمارة ما سقط من بیت الشریف» و در آن، دلایل شرعی خود، مبنی بر نقش حاکم اسلامی در بازسازی بیت الله الحرام را بیان کرد. پس از آن‌که علما دلایل او را نپذیرفتند، این کتاب را نگاشت (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص124) و آن را تخلیص و با نام «تلخیص بدیع المعانی فی بیان منع هدم جدار الکعبة الیمانی» در جمادی‌الاولی 1040ق. منتشر کرد (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص127).

درباره فضایل و اعمال حجرالاسود که تالیف آن را روز دوشنبه، 25 رجب 1041ق. به پایان رساند (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص129).

خلاصه کتاب «جواهر الأنبا فی فضل مسجد قبا»، نوشته ابراهیم بن عبدالله وصابی یمنی شافعی (م967ق.) است که درباره تاسیس مسجد قبا و فضیلت آن نگاشت. مولف این اثر را در مقابل مناره مسجد قبا، هنگامی که موذن مسجد، اذان ظهر می‌گفت، در ظهر روز پنج‌شنبه 28 ربیع‌الثانی 1050ق. به پایان رساند. این اثر با تحقیق مرزوق علی ابراهیم، در ریاض توسط دارالشریف و همچنین با تحقیق محمد برکات در صنعاء توسط مرکز عبادی، به چاپ رسیده است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص131).

این تک‌نگاری مهم، درباره دارالخیزان نوشته شده که ابتدا خانه ارقم بن ابی‌الارقم بود و از نخستین مراکز تبلیغ اسلام در مکه به شمار می‌رفت. بنابراین پس از مدتی به دار ابی‌الارقم معروف شد. مهدی عباسی این خانه را خرید و به همسرش خیزران هدیه داد و پس از آن به دارالخیزران معروف شد.

تنها نسخه باقیمانده از این اثر، در کتابخانه ملک عبدالعزیز در مدینه منوره با شماره 1645 در 4 برگ نگهداری می‌شود. مولف این اثر را در جمادی‌الاولی سال 1040ق. به پایان برده است.

پسر ابن علان بر این کتاب تتمه‌ای نوشته است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص139).

ابن علان درباره این اثر می‌نویسد: «پیامبر9 در مکه متولد شد و محل تولد وی معروف است. هر سال در شب تولد ایشان، یکی از بزرگترین جشن‌ها در آن مکان برگزار می‌شود و بزرگان شهر به همراه مردم، آنجا را زیارت می‌کنند. من  جزوه‌ای با نام «طیب المورد» درباره این مکان نوشته و در آن، اقوال مختلف درباره مولد پیامبر را بررسی کرده و در پایان اثبات کرده‌ام که همین مکا ن معروف، محل ولادت ایشان است.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص146).

یک نسخه در کتابخانه ملک عبدالعزیز در مدینه با شماره 1645 نگهداری می‌شود. دیگری در دارالکتب المصریه در قاهره با شماره 3184 و دیگری در کتابخانه عاطف افندی در ترکیه با شماره 2813 و دیگری در کتابخانه قیصری راشد افندی با شماره 3/364.

ابن علان در این اثر، حادثه‌های مهم پیرامون حجرالاسود را بازگو کرده است که بر اهمیت آن، می‌افزاید؛ از جمله حادثه سیل سال 1039ق. و بازسازی کعبه در سال 1040ق. او خدا را شکرگزار است که توانسته اثری مستقل درباره حجرالاسود و اتفاقات آن را در کتابی مستقل، گردآوری کند. به اعتراف او «کتابی درابره فضل و تاریخ حجرالاسود نگاشتم و بگمانم تاکنون، بی‌سابقه بوده است.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص148).

تنها نسخه این اثر در کتابخانه قیصری راشد افندی با شماره 5/364  نگهداری می‌شود که در سال 1040ق. (همان سال بازسازی کعبه) توسط محمد بن جعفر سواحلی نقشبندی، استنساخ شده است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص151) رساله‌ای است درباره آداب عمارت و نوسازی که در آن 20 شرط برای کسانی بر می‌شمارد که بازسازی بیت الله الحرام و کعبه را برعهده گرفته‌اند (هاشمی، ابراهیم،

1437، ص152).

نام دیگر آن «فتح الفتاح فی معرفة ما سد به البیت من حصر وأعواد وألواح».

یک نسخه از این اثر در کتابخانه قیصری راشد افندی در ترکیه با شماره 4/364  نگهداری می‌شود. دکتر سامی خیاط آن را تصحیح و تحقیق کرده و به زودی در مجموعه بزرگ «لقاءات العشر الأواخر»، به چاپ خواهد رسید (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص158).

در کتابخانه قیصری (راشد ا فندی) شماره 1078 در 15 برگ.

یک نسخه در کتابخانه ملک عبدالعزیز مدینه با شماره 1645 نگهداری می‌شود که شیخ عبدالعزیز ابورحله، به تصحیح و تحقیق این اثر، مشغول است. (ص159)

ابن علان درباره این کتاب: «برای باب کعبه تالیف مستقلی دارم که عمارت  و بازسازی آن را بیان می‌کند.» نیز «هنگامی که نجاران کار ساخت باب جدید کعبه را تمام کرده و آن را نصب کردند، برای باب کعبه تالیف نفیسی نوشتم و کلام را در آن بسط داده توضیح دادم که چه کسی این درب را تغییر داده است.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص160).

سبکی کتابی درباره اثبات زیارت پیامبر نگاشته که با واکنش شدید ابن عبدالهادی حنفی مواجهه شده است. ابن علان این اثر را در حمایت از سبکی و رد بر حنفی نوشته است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص161).

این اثر خلاصه حدیث «ماء زمزم لما شرب له» است که ابن حجر عسقلانی در جزوه‌ای توضیح داده است. ابن علان: «برای زمزم، جزوه ابن حجر عسقلانی را خلاصه کردم و خودم مطالبی را به آن اضافه کرده و نام آن را المنهج الاقوم .... گذاشتم.» (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص164).

نسخه‌ای خطی از این اثر در کتابخانه بغداتلی وهبی در ترکیه (شماره 1143)، دیگری در مرکز الوثائق التاریخیة در منامه بحرین (شماره 179) در 8 برگ، دیگری در کتابخانه دولتی برلین (شماره 54)، دیگری در کتابخانه قیصری راشد افندی (شماره 2/364) ضمن این مجموعه از شماره برگهای (47 ـ 72) که در سال 1040 نسخ شده است (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص166). او این کتاب را در شب اول شب چهارشنبه، 21 ربیع‌الاول 1039ق. در کوه ابی‌قبیس به پایان رسانده است. نام دیگر آن النفحات العنبریة فی مولد سید البریه

این اثر با تحقیق محمد باذیب، توسط دار البشائر الاسلامیه در بیروت سال 2001 به چاپ رسیده است. بنابر گزارش شبلی (م. 1093ق.) و محبی (م. 1111): هنگامی که کعبه فرو ریخت (اشاره به سیل 1039ق.)، شریف مسعود حاکم مکه از عالمان دینی شهر، درباره حکم بازسازی آن پرسید که جواب دادند: بر همه مسلمانان واجب کفایی است که بازسازی کنند و حاکم موظف است وسایل آن را مهیا کند. ابن علان

ضمن موافقت با دیگر عالمانی که جواب داده بودند، مسئولیت اصلی بازسازی را بر دوش حاکم مکه گماشت و فتوا دادکه جز حاکم، دیگری نمی‌تواند به این عمل دست یازد. سپس ابن علان این کتاب را درباره این حکم نگاشت (هاشمی، ابراهیم، 1437، ص169).

درباره بیت معروف خدیجه در مکه؛ یک نسخه در کتابخانه قیصری راشد افندی در ترکیه (شماره 1078) برگ (123 ـ 161) و دیگری در جامع کبیر صنعاء (18مج).

نسخه‌ای در کتابخانه عاطف افندی در ترکیه (شماره 2813) در 14 برگ.

* طیب المورد فی تاریخ محل المولد، مفقود است.

* فضائل مکة المکرمة، مفقود است.

==جستارهای ویژه==

* [[مکه]]